Kalendarium historii Gdańska
Z Wikipedii
Historia miasta Gdańska
W swej historii Gdańsk nosił także nazwy: Gyddanyzc, Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum i Gedanum.
Spis treści |
[edytuj] Kalendarium
[edytuj] VII-X w.
- VII w. – osada rzemieślniczo-rybacka
- X w. – gród obronny książąt pomorskich
- 970-980 – Mieszko I wzniósł twierdzę portową w celu kontroli ruchu na Wiśle.
- 972 – margrabia niemiecki Hodon próbował siłą usunąć Mieszka I z Pomorza, poniósł zdecydowaną klęskę.
- 997
- 27 marca – biskup praski Wojciech zatrzymał się w Gdańsku podczas wyprawy misyjnej.
- Gdańsk (Gyddanyzc urbs) jest po raz pierwszy wymieniony jako miasto w "Żywocie św. Wojciecha" spisanego przez Jana Kanapariusza.
[edytuj] XI w.
- 1013
- Pomorze Gdańskie przyłączone zostało do biskupstwa kujawskiego
- Polska utraciła wpływ na Pomorze Gdańskie.
- 1047 – Kazimierz I Odnowiciel przywrócił związek z resztą ziem polskich.
- 1091 – Władysław I Herman wydał rozkaz spalenia grodów na Pomorzu Gdańskim, w tym Gdańska. Nastąpiło zubożenie mieszkańców miasta.
[edytuj] XII w.
- 1120
- Bolesław III Krzywousty po zwycięskiej wojnie z Pomorzanami opanował w całości Pomorze Gdańskie.
- utworzone zostały pierwsze parafie kościelne.
- 1186, 2 lipca – przybył zakon cystersów, otwarto klasztor cystersów w Oliwie.
- 1188, 18 marca – Sambor I udzielił przywilejów cystersom, nadał ufundowanemu przez siebie klasztorowi w Oliwie bogate wyposażenie.
[edytuj] XIII w.
- 1219 – rządy na Pomorzu Gdańskim objął Świętopełk, nastąpił okres uniezależnienia się Pomorza.
- 1222 – powstał pierwszy kościół i klasztor benedyktynów w Św. Wojciechu.
- 1227 – dominikanie założyli w Gdańsku klasztor.
- 1231 – Pomorze Gdańskie w wyniku protekcji papieskiej stało się niezależnym księstwem.
- 1235 – najstarsza pisemna wzmianka o jez. Zaspa.
- 1242-1253 – konflikt zbrojny z Krzyżakami. Okolice Gdańska (Oliwa) były pustoszone przez oddziały krzyżackie.
- 1253, 30 lipca – pokój, w którym Świętopełk zobowiązał się nie podejmować w przyszłości kroków wojennych przeciwko Krzyżakom. Złamanie pokoju groziłoby oddaniem Gdańska zakonowi.
- 1260, 4 sierpnia – bulla papieska Aleksandra IV przyznała prawo organizowania dorocznych jarmarków św. Dominika.
- 1263
- nadanie Gdańskowi praw miejskich na prawie lubeckim.
- najstarsza wzmianka o Wrzeszczu.
- 1271 – zajęcie Gdańska przez Brandenburczyków. Mściwój II Pomorski z pomocą Bolesława Pobożnego zdobył Gdańsk.
- 1279 – najstarsze wzmianki o wsi Polanki i Przymorzu.
- 1282, 15 lutego – w wyniku układu w Kępnie doszło do zwierzchnictwa władcy Wielkopolski nad Pomorzem Gdańskim.
[edytuj] XIV w.
- 1300 – powstał kościół św. Jakuba w Oliwie.
- 1308
- Brandenburczycy prowadzili oblężenie Gdańska. Wezwani zostali do pomocy przy usunięciu wroga Krzyżacy.
- 13 listopada – Krzyżacy podstępnie zajęli Gdańsk, dokonali rzezi mieszkańców (wg różnych szacunków od kilkunastu do kilkudziesięciu).
- 1320-1321 – papież Jan XXII zwołał sąd papieski obradujący w Inowrocławiu i Brześciu Kujawskim. Wyrokiem sądu Krzyżacy mieli zwrócić Królestwu Polskiemu całe Pomorze Gdańskie wraz z Gdańskiem oraz wypłacić odszkodowanie. Krzyżacy wyrok zakwestionowali.
- 1325 – najstarsza wzmianka o Brzeźnie.
- 1327 – rozpoczęła się budowa Ratusza Głównego Miasta.
- 1336 – zakończono budowę ratusza.
- 1339, 15 września – kolejny sąd papieski w Warszawie nakazał zwrot Pomorza Gdańskiego, ponownie zakwestionowany przez Krzyżaków.
- 1340 – rozpoczęto budowę przez Krzyżaków Zamku Wysokiego w Gdańsku (rozebrany w 1454).
- 1343
- 23 marca – położono kamień węgielny pod budowę murów obronnych Głównego Miasta.
- 28 marca – rozpoczęcie budowy kościoła Mariackiego.
- 8 lipca – zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego Kazimierz III Wielki zrzekł się Pomorza Gdańskiego.
- prawa miejskie otrzymało Główne Miasto.
- 1345 – Wrzeszcz przejęty został przez Krzyżaków.
- 1346, 31 lipca – wielki mistrz krzyżacki, Henryk Dusemer, wydał dokument, który likwidował resztki działania prawa miejskiego wg wzoru lubeckiego i zastępował je prawem chełmińskim.
- 1348-1350 – powstał Dwór Artusa oraz Wielki Młyn na Starym Mieście.
- 1351, 14 października – powstało Bractwo Strzeleckie.
- 1360-1450 – ukształtowało się Stare Przedmieście.
- 1361-1370 – Gdańsk uczestniczył w wojnie miast hanzeatyckich przeciwko Danii.
- 1363 – wybudowano pierwszy większy dźwig – żuraw na nabrzeżu.
- 1377 – lokacja na prawie chełmińskim Starego Miasta.
- 1380, 18 stycznia – prawa miejskie otrzymało Młode Miasto.
- 1395 – Gdańsk wraz z czterema innymi miastami hanzeatyckimi przejął Sztokholm pod swój zarząd.
[edytuj] XV w.
- 1410, 5 sierpnia – rada gdańska postanowiła uznać władzę Władysława Jagiełły. Gdańsk uzyskał przywileje m.in. otrzymał okoliczne osady: Pruszcz, Migowo, Orunia, Ujeścisko, Wiślina i Bogatka.
- 1411
- 1 lutego – Jagiełło w wyniku traktatu w Toruniu uwolnił Gdańsk od złożonej mu przysięgi. Gdańsk spotkały represje ze strony Krzyżaków.
- 22 – 23 lutego – zjazd stanów pruskich ustanowił podatek, w celu spłaty zobowiązań względem Królestwa Polskiego. Zgodę wyraził ogół stanów – oprócz Gdańska.
- marzec – Krzyżacy w ramach odwetu zamknęli port w Gdańsku.
- 6 kwietnia – delegacja gdańszczan zaproszona na rokowania z Krzyżakami została podstępnie uwięziona, trzech delegatów zostało zamordowanych – Konrad Leczkow, Arnold Hecht (burmistrzowie) i Bartłomiej Gross (rajca).
- 1416, 18 czerwca – rewolta mieszczan w Gdańsku przeciwko radzie, spowodowana polityką monetarną wielkiego mistrza i znaczną inflacją.
- 1423 – mroźna zima spowodowała zamarznięcie Bałtyku.
- 1425 – Gdańsk otrzymał prawo do bicia monet.
- 1436 – Stare Miasto otrzymało prawo posiadania więzienia.
- 1440, 14 marca – Gdańsk przystąpił do Związku Pruskiego.
- 1441, 8 lipca – spłonął Żuraw.
- 1443-1444 – odbudowano Żuraw.
- 1446 – Krzyżacy zezwolili na organizację jarmarku na terenie Młodego Miasta.
- 1453 – odlany został wielki dzwon "Gratia Dei" dla kościoła Mariackiego.
- 1454
- 5 lutego – wybuchło w Gdańsku powstanie przeciwko Krzyżakom. Zajęty został Wielki Młyn na Starym Mieście – zostało wypowiedziane posłuszeństwo zakonowi.
- 11 lutego – komtur zamkowy Pfersfelder przekazał cały zamek radzie gdańskiej. Zakończył się okres panowania Krzyżaków w Gdańsku po 145 latach i 3 miesiącach.
- 6 marca - król Kazimierz Jagiellończyk na wniosek poselstwa Związku Pruskiego z Janem Bażyńskim na czele, wcielił Gdańsk do Polski, udzielając mu jednocześnie przywileju bicia własnej monety.
- 16 czerwca – Gdańsk uzyskał wielki przywilej podporządkowujący Głównemu Miastu, Osiek, Młode i Stare Miasto oraz uzyskał monopol wyłączności praw miejskich w promieniu 5 mil (tj. 30-40 km) i gwarancję że na tym obszarze nie będzie zbudowany żaden zamek.
-
- Gdańsk przystąpił do wojny trzynastoletniej.
- 1455
- styczeń – gdańszczanie rozpoczęli burzenie Młodego Miasta.
- 9 lipca – przywilej piotrkowski Kazimierza Jagiellończyka upoważnił Gdańsk do samodzielnego wydawania wilkierzy i nakładania podatków. Oddawał Gdańskowi na wyłączne użytkowanie mennicę oraz prawo kontroli wybrzeża pruskiego od Księstwa Słupskiego do posiadłości Elbląga.
- 1456, 28 stycznia – wprowadzono nowy podział Gdańska na 6 parafii.
- 1457
- 9 maja – gdańszczanie złożyli hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi.
- 15 maja – Gdańsk otrzymał tzw. wielki przywilej, zapewnił on gdańszczanom swobodny przywóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli. Zniesiono cło funtowe oraz cła lądowe i wodne na terenie Prus Królewskich oraz przyrzeczono nie wprowadzać żadnych ceł i opłat na Wiśle.
- 25 maja – dzięki przywilejowi nadanemu przez Kazimierza Jagiellończyka do herbu miasta, dwóch krzyży, dodana została złota korona.
- 15 sierpnia – zwycięstwo gdańskich okrętów kaperskich nad przeważającą eskadrą duńsko-inflancką.
- 1463, 15 września – flota gdańsko-elbląska pokonała flotę krzyżacką na Zalewie Wiślanym.
- 1466, 19 października – zawarto pokój toruński, gdzie zapisano że Pomorze Gdańskie oraz Warmia pozostają przy Polsce.
- 1467 - król zlikwidował urząd gubernatora i powołał na wzór Korony tytuł capitaneus Prussiae Generalis. Król powołał starostę dla Gdańska.
- 1472, 28 stycznia – przywilej uznający orzeczenia władz miasta w sprawie długów za ostateczne, nie podlegające apelacji do króla.
- 1473, 27 kwietnia – po wypłynięciu z portu w Lubece kaperska karaka "Peter von Danzig" (dowódca Paweł Beneke) zaatakowała galeon pod flagą Burgundii, z pokonanej jednostki do Gdańska przewieziono zdobycz – tryptyk Hansa Memlinga "Sąd Ostateczny", dar dla kościoła Najświętszej Marii Panny.
- 1489 – Gdańsk uzyskał zniesienie prawa składu w Toruniu.
[edytuj] XVI w.
- 1502, 28 lipca – zakończono budowę kościoła Mariackiego.
- 1520, 8-10 listopada - w czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519-1521 niemieccy landsknechci przeprowadzają ostrzał Gdańska z Biskupiej Górki
- 1525 - styczeń tumult gdański - rozruchy luterańskiego pospólstwa i plebsu przeciwko burmistrzowi Eberhardowi Ferberowi
- 1526
- 26 stycznia obalenie starego magistratu przez zrewoltowany tłum
- 17 kwietnia- król Zygmunt I Stary wkracza na czele 8 tysiecy wojska do Gdańska, ścina buntowników i rozszerza uprawnienia swojego burgrabiego, któremu nadał wyższe kompetencje niż burmistrzowi. Wprowadzono unifikację monetarną.
- 22 lipca – Król Zygmunt I Stary przekazał Gdańskowi prawa do Helu i części półwyspu.
- 1540 – wystąpiła wielka powódź na Żuławach Gdańskich, pod wodą znalazły się Długie Ogrody i Wyspa Spichrzów.
- 1557, 15 maja – przywilej króla Zygmunta Augusta przyznawał protestantom równe prawa.
- 1558 założono Gdańskie Gimnazjum Akademickie - szkołę protestancką o bardzo wysokim poziomie kształcenia (istniało do 1817).
- 1560-1570 – do Gdańska przybyły grupy protestantów uchodzących przed prześladowaniami w Niderlandach – luteranie, kalwini i mennonici.
- 1563-1570 – w czasie wojny siedmioletniej Gdańsk pomimo skrupulatnego przestrzegania neutralności, tracił poprzez ograniczenie wymiany handlowej ze Szwecją oraz popadł w konflikt z innymi kontrahentami.
- 1567, 25 lutego – flota królewska została przeniesiona do Pucka.
- 1569
- 2 lipca – dekret króla Zygmunta II Augusta nakazał przyjęcie floty królewskiej w porcie w Gdańsku.
- 12 sierpnia – delegacja Rady miasta Gdańska została wyrokiem sądu sejmowego uwięziona.
- 1570, 14 marca – wydano Statuty Karnkowskiego – regulacje prawne, dotyczące władztwa Polski nad Bałtykiem. Akcentowały one zwierzchnie prawa nad Gdańskiem króla Polski i Korony, a dopiero na dalszym miejscu wymieniały uprawnienia władz gdańskich. Władze Gdańska protestowały, gdyż statuty były sprzeczne z przywilejami Gdańska.
- 1571 – Hans Kramer rozpoczął budowę nowożytnych fortyfikacji.
- 1576
- Gdańsk odmówił złożenia przysięgi Stefanowi Batoremu przed potwierdzeniem wszystkich wolności i przywilejów miejskich. Gdańszczanie napadają na "polskie" klasztory Brygidek, Karmelitów i Dominikanów oraz przygotowują obronę miasta paląc okoliczne osady: Stare Szkoty, Oliwę, Chełm, Biskupią Górę i inne.
- 15 września – Batory wydał rozporządzenie wzywające do blokady handlowej Gdańska.
- 13 października – zakończono budowę mostu zwodzonego przez fosę przed Bramą Wyżynną.
- 1577
- 15 lutego – w odwecie za uznanie przez cystersów Stefana Batorego za króla gdańszczanie zrabowali i zniszczyli klasztor w Oliwie.
- 17 kwietnia – klęska gdańszczan w bitwie z wojskami królewskimi nad Jeziorem Lubieszowskim. Przegrana spowodowała silniejsze zjednoczenie się mieszczan w obronie miasta.
- 11 czerwca – rozpoczęło się oblężenie Gdańska przez wojska króla Stefana Batorego.
- 16 września - atak floty gdańskiej i duńskiej na Elbląg, gdzie na rozkaz Batorego powstawała flota wojenna.
- 12 grudnia – Gdańszczanie składają w Malborku Batoremu hołd i go przepraszają. Batory w wyniku braku rozstrzygnięć wojskowych oraz nacisku magnatów i szlachty zgodził się na kompromis.
- 16 grudnia – Batory potwierdził przywileje miasta i wolność wyznania dla luteran. Gdańsk zobowiązał się wypłacić w pięciu ratach odszkodowanie w wys. 200 tys florenów. Autonomia Gdańska została zachowana.
- 1591
- 25 sierpnia – na redzie portu zatonął statek, na którym przypłynął Jan Bernard Bonifacio.
- 28 września – Bonifacio w zamian za dożywocie w domu profesorów przekazał liczącą 1161 woluminów bibliotekę uratowaną z katastrofy.
- 1596, 22 czerwca – powstała Biblioteka Rady Miasta Gdańska. Zaczątkiem była darowizna Jana Bonifacio.
- 1598 – utworzono Nową Motławę.
[edytuj] XVII w.
- 1614 – zorganizowanie Collegium Medicum – pierwsza izba lekarska na ziemiach polskich.
- 1627, 28 listopada – bitwa morska pod Oliwą.
- 1629
- 29 września – zawarcie rozejmu (na okres 6 lat) w Starym Targu.
- otwarto linię poczty konnej Gdańsk – Hamburg.
- 1633, 9 października – po raz pierwszy została uruchomiona fontanna Neptuna.
- 1637, 3 marca – utworzono urząd nadzorczy redy.
- 1638, 24 sierpnia – zbudowano latarnię na Helu zwiększającą bezpieczeństwo portu w Gdańsku.
- 1640 - Jan Heweliusz założył w Gdańsku własne oberwatorium.
- 1650 – z naniesionego przez Wisłę piasku zaczęła powstawać wyspa Westerplatte.
- 1655
- rozpoczął się okres potopu szwedzkiego, Gdańsk zwiększył siły obronne miasta. Nastąpił spadek aktywności handlu i regres w życiu gospodarczym miasta.
- flota szwedzka zablokowała port w Gdańsku.
- maj – wojska szwedzkie zdobyły Gdańską Głowę, Szaniec Steblewski. Rozpoczęła się blokada lądowa miasta.
- 1656, lipiec – przybyła flota holenderska na Zatokę Gdańską i odblokowała port w Gdańsku.
- 1659, 22 grudnia – skapitulowała szwedzka załoga twierdzy Gdańska Głowa.
- 1660, 3 maja – zawarto pokój w Oliwie. Gdańszczanie ten dzień ogłosili dorocznym świętem.
- 1669, lipiec – odbył się ostatni zjazd miast hanzeatyckich.
- 1683, 13 stycznia – biskup kujawski Bonawentura Madaliński poświęcił nową Kaplicę Królewską pod wezwaniem św. Ducha.
- 1696
- 17 czerwca – śmierć Jana III Sobieskiego, rozpoczęła okres bezkrólewia.
- 1697
- 27 czerwca – na sejmie elekcyjnym większość głosów otrzymał książę Conti, część województw opowiadała się za Fryderykiem Augustem, którego popierała również Rada Gdańska.
- 26 września – Książę Conti przypłynął z eskadrą 6 fregat francuskich do Oliwy, gdzie został przepędzony przez jazdę saską i polską.
- 18 października – Francja podjęła represje względem Gdańska, zajmowane były statki i towary gdańskie.
- 1700-1721 – podczas wielkiej wojny północnej Gdańsk był niejednokrotnie zagrożony przez obce wojska. W celu wzmocnienia miasta zatrudniono fortyfikatora Jana Charpentiera.
[edytuj] XVIII w.
- 1719 – sejm "niemy" ustalił podatek na utrzymanie wojska. Gdańsk, który miał go zapłacić razem z Prusami Królewskimi sprzeciwił się. Wojewoda chełmiński, gen. Jakub Zygmunt Rybiński stał na czele kompanii wojsk koronnych. Nastąpił okres walk bratobójczych zakończony rozkazem Augusta II wstrzymania walk.
- 1720, 23 września – powstało Towarzystwo Literackie.
- 1733-1734 – wojna sukcesyjna
- 1733
- 31 stycznia – umarł August II, rozpoczęły się walki o tron polski. Gdańsk opowiedział się za popieranym przez Francję Stanisławem Leszczyńskim.
- sierpień – wkroczyła armia rosyjska popierająca kontrkandydata Augusta III.
- 2 października – Stanisław Leszczyński przybył do Gdańska, gdzie szukał schronienia.
- 1734
- luty – armia rosyjska dotarła do Pruszcza, gdzie zakłada główną kwaterę. Rozpoczęło się oblężenie miasta.
- marzec – poddała się załoga Gdańskiej Głowy.
- 6 maja – armia rosyjska zdobyła wyspę Ostrów i Szaniec Letni.
- 9 maja – armia rosyjska przeprowadziła generalny szturm na miasto. Szczególnie krwawe walki toczą się o Grodzisko. Wojska rosyjskie straciły ponad trzy tysiące zabitych i rannych.
- 11 maja – przybyła do Wisłoujścia nieliczna ekspedycja francuska.
- 14 maja – ekspedycja francuska w panice, chociaż nieatakowana, rozpoczęła odwrót. Wywołało to w Gdańsku konsternację.
- 20 maja – ekspedycja francuska, w wyniku działalności hrabiego Ludwika de Plélo, powróciła i wylądowała na Westerplatte. Jednak wspólna akcja z oddziałami gdańskimi nie powiodła się.
- 25 maja – na pomoc armii rosyjskiej przybyły wojska saskie.
- 27 maja - ostrzeliwane przez flotę rosyjską oddziały francuskie wycofały się.
- 27 czerwca – Stanisław Leszczyński opuścił Gdańsk.
- 7 lipca – Gdańsk skapitulował.
- 1738, 30 listopada – uruchomiony został Carillon na wieży kościoła św. Katarzyny.
- 1742, 22 listopada – z inicjatywy Daniela Gralatha powołane zostało Towarzystwo Przyrodnicze.
- 1772
- 5 sierpnia – I rozbiór Polski spowodował umożliwienie kontroli przez Prusy dostępu do Gdańska: z jednej strony od granic Torunia do granic Gdańska na Wiśle oraz z drugiej strony przez zajęcie Nowego Portu.
- 9 września – Król pruski wydał rozporządzenie o utworzeniu Nowego Portu.
- 15 września – Prusy zajęły teren Nowego Portu i Westerplatte.
- 1773, 13 września – utworzono Zespolone Miasto (Immediatstadt). W jego skład weszły – Chełm, Siedlce, Stare Szkoty i Święty Wojciech.
- 1775
- 31 lipca – Rada Miejska zakazała uczestnictwa kupców gdańskich w organizowanych przez Prusy w Starych Szkotach konkurencyjnego jarmarku.
- Polska zawarła niekorzystny dla Gdańska traktat handlowy z Prusami. Traktat wprowadził wyższe cło dla towarów spławianych przez Gdańsk.
- 1783, 17 października – władze pruskie wprowadziły blokadę Gdańska.
- 1784, 24 marca – odbył się pierwszy publiczny wzlot balonu na ogrzane powietrze. Pilotem był Jakob Kapss.
- 1793
- 23 stycznia – Prusy dokonały zaboru Gdańska.
- 27 marca – zawarto porozumienie pomiędzy władzami Gdańska i wojskami pruskimi gen. Raumera dotyczące kapitulacji.
- 28 marca – próba wejścia wojsk pruskich spotkała się z oporem gdańszczan, którzy stanęli w obronie miasta.
- 4 kwietnia – wojska pruskie wkroczyły do Gdańska.
[edytuj] XIX w.
- 1801, 3 sierpnia – otwarto Teatr Miejski przy Targu Węglowym.
- 1803 – na Pachołku utworzono zieleniec z punktem widokowym.
- 1807
- 7 marca – wojska Napoleona I podeszły pod Gdańsk i rozpoczęły oblężenie.
- 24 maja – dowództwo pruskie podpisało akt kapitulacji.
- 27 maja – do miasta wkroczyli Francuzi.
- 21 lipca – proklamowano Wolnego Miasta Gdańska.
- 1808 – nastąpiło załamanie wymiany handlowej spowodowane wprowadzeniem blokady kontynentalnej przez Napoleona.
- 1813
- oblężenie miasta przez armię rosyjską.
- 31 października – ostrzał miasta spowodował pożar na Wyspie Spichrzów. Spłonęły 132 spichlerze.
- 1814
- 1 stycznia – ostatnie oddziały obrońców Gdańska opuściły miasto.
- 17 marca – do Gdańska przyłączono Zespolone Miasto, Wrzeszcz ze Strzyżą Dolną, Oruńskie Przedmieście i Rudno.
- 1815, 9 czerwca – kongres wiedeński określił nowe granice. Gdańsk powrócił pod panowanie Prus.
- 1824 – rozpoczęto budowę szosy Berlin – Szczecin – Słupsk – Gdańsk.
- 1831, 1 października – kasacja klasztoru cystersów w Oliwie.
- 1838, 9 stycznia – inicjatywą dr Matthiasa Loschima powstało na Starym Mieście pierwsze publiczne przedszkole.
- 1840, 31 stycznia – wody Wisły przerwały pas wydm we wsi Górka tworząc nowe ujście zwane Wisłą Śmiałą.
- 1842 – uruchomiono komunikację dwunastoosobowymi powozami między Długim Targiem i domem kuracyjnym w Sopocie
- 1845 – zamknięte zostało ujście Martwej Wisły pomiędzy Wisłoujściem i Westerplatte. Rozpoczął się proces powstawania półwyspu Westerplatte.
- 1852
- 17 lipca – do Gdańska wjechał pierwszy pociąg. Miasto zostało połączone linią kolejową z Tczewem i Bydgoszczą.
- 1 listopada – wieś Oliwa została przekształcona w osiedle.
- 1853, 20 grudnia – powstała pierwsza gazownia.
- 1857, 17 czerwca – otwarty został Gdański Prywatny Bank Emisyjny, do 1891 posiadał prawo do emisji pieniędzy.
- 1862
- 1867, 15 sierpnia – otwarto pierwszy basen kąpielowy.
- 1870-1873 – rozebrano przedproża na Głównym Mieście (Długa, Ogarna, Tkacka i Targ Rybny).
- 1870
- 1 lipca - Gdańsk został połączony linią kolejową z Sopotem.
- 1 września – linię przedłużono do Szczecina.
- powstała pierwsza linia tramwaju konnego do Wrzeszcza.
- 1871, 16 grudnia – uruchomiono pierwszy odcinek kanalizacji miejskiej.
- 1873
- 24 stycznia – zakończono budowę browaru w Kuźniczkach.
- 21 czerwca – powstała linia tramwaju konnego do Oliwy.
- 1877, 1 września – powstała linia kolejowa łącząca Gdańsk z Warszawą (przez Mławę).
- 1882 – wprowadzony został ruch prawostronny.
- 1883, 9 listopada – zainstalowano pierwsze telefony, aparat z nr. 1 otrzymało biuro browaru.
- 1886, 1 sierpnia – otwarto nową linie kolejową z Pruszcza Gdańskiego do Żukowa.
- 1890, 17 listopada – do Gdańska przyłączono część Brzeźna.
- 1893, 21 listopada – rozpoczęto budowę dworca kolejowego.
- 1895, 31 marca – otwarto nowe ujście Wisły w Świbnie.
- 1896
- 3 sierpnia – otwarto nowoczesną halę targową na placu Dominikańskim.
- 12 sierpnia – ruszyły pierwsze tramwaje elektryczne.
- 1898
- 16 czerwca – uruchomiono elektrownię na Ołowiance.
- 27 września – odsłonięto pomnik ku czci żołnierzy rosyjskich poległych w walce o Gdańsk w 1734, 1807 i 1813.
- 1899, 5 kwietnia – pierwszą strefę wolnocłową otwarto w Porcie Gdańsk (basen Władysława IV).
- 1900, 28 października – oddano do użytku dworzec kolejowy Gdańsk Główny.
[edytuj] XX w.
- 1901, 26 maja – oddano do użytku linię tramwajową Wrzeszcz – Nowy Port przez ul. Waryńskiego i Chrobrego (istniała do lat 50. XX w.).
- 1902
- 1 kwietnia – do Gdańska przyłączono Suchanino, Strzyżę Górną i Świętą Studzienkę.
- 9 grudnia – Gdańsk powiększył się o wyspę Ostrów.
- 1904
- 27 maja – otwarto Kanał Kaszubski o długości 2 km.
- 6 października – otwarcie Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej.
- 1905
- 3 lipca – wybuchł pożar wieży i dachów kościoła św. Katarzyny, ogień zniszczył dzwony i mechanizm Carillonu.
- 16 sierpnia – powstała nowa kolej wąskotorowa z dworcem przy Długich Ogrodach.
- 1907, 1 kwietnia – do Gdańska przyłączono Przeróbkę. Do Oliwy włączono Jelitkowo, Żabiankę i Konradowo (Przymorze).
- 1909, 16 sierpnia – w Jelitkowie otwarto dom kuracyjny z restauracją.
- 1911, 19 kwietnia – oddano do użytku szpital miejski przy ul. Dębinki (obecnie Akademia Medyczna).
- 1912
- w Parku Oliwskim powstał ogród botaniczny.
- 8 czerwca – oddano do użytku pierwszy most przez Martwą Wisłę przy ul. Siennickiej.
- 1914
- 1 kwietnia – do Gdańska przyłączono: Stogi, Sączki, Krakowiec, Górki Zachodnie i Wisłoujście, Brzeźno oraz część Zaspy i Młynisk.
- 1 maja – otwarto linię kolejową Wrzeszcz – Stara Piła przez Brętowo, Kiełpinek, Kokoszki, Leźno, zniszczoną w 1945.
- 1916 – powstał Błędnik łączący Podwale Grodzkie z Wielką Aleją.
- 1917, 22 – 29 lipca – do gdańskiego więzienia trafili: Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski.
- 1920
- 10 stycznia – Gdańsk stał się Wolnym Miastem wg postanowień traktatu wersalskiego.
- 8 lutego – rozpoczął działalność Komisariat Generalny RP. Pierwszym Komisarzem został Maciej Biesiadecki.
- 10 lutego – powitano na dworcu w Gdańsku delegacji udającej się na Zaślubiny Polski z morzem. Gen. Józef Haller otrzymał dwa platynowe pierścienie.
- 18 kwietnia – otwarto pocztową linię lotniczą z Gdańska do Słupska z lotniska na Zaspie.
- czerwiec – w Sopocie powstało kasyno.
- 15 listopada – oficjalne powstało Wolne Miasto Gdańsk.
- 1921
- 1922
- 13 maja – powstało Gimnazjum Polskie.
- 14 czerwca – uchwalono przez sejm konstytucję Wolnego Miasta Gdańska.
- 15 sierpnia – powstaje klub sportowy Gedania.
- 5 września – uruchomiono regularną linie lotniczą do Lwowa.
- 1923
- 6 maja – otwarty został pasaż handlowy na parterze Wielkiej Zbrojowni.
- 18 maja – lotnisko we Wrzeszczu stało się portem cywilnym.
- 23 listopada – w miejsce marki gdańskiej wprowadzony został Gulden gdański
- 1924
- 5 lutego – powołany został Bank Gdański Wolnego Miasta Gdańska.
- 14 marca – Liga Narodów przyznała Westerplatte na Wojskową Składnicę Tranzytową.
- 1925, 8 maja – otwarto Stadion Dolnego Miasta (Wybrzeża).
- 1926
- 1 stycznia – ruszyły pierwsze autobusy. Pierwsza linia prowadziła ze Śródmieścia do Sopotu.
- 18 stycznia – przybył pierwszy oddział wartowniczy do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
- 1 lipca – Oliwa została przyłączona do Gdańska.
- 1927
- 1928 – utworzono zwierzyniec w Dolinie Radości.
- 1929, 15 sierpnia – sterowiec "Graf Zeppelin" przeleciał nad Gdańskiem w drodze z Berlina do Tokio.
- 1932 14 czerwca - kryzys gdański, ORP Wicher wymusza respektowanie prawa RP do obecności zbrojnej w porcie Wolnego Miasta Gdańska
- 1933, 15 sierpnia – Gdańsk powiększył się o Orunię, Brętowo, Emaus, Błonia i Olszynkę.
- 1934 – przejęcie władzy przez narodowych socjalistów.
- 1935, 2 maja – przeprowadzono dewaluację guldena Gdańskiego.
- 1936, 21 marca – przelot nad Gdańskiem sterowców: Hindenburg i Graf Zeppelin.
- 1939
- 1 września – salwa z okrętu Schleswig-Holstein na Westerplatte rozpoczęła II wojnę światową.
- 5 września – Bank Gdański włączono do Banku Rzeszy.
- 7 września – kapitulacja Westerplatte.
- 5 października – zamordowano 38 obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku.
- 1940, 22 marca – 67 działaczy Polonii Gdańskiej rozstrzelanych zostało obok obozu Stutthof, pochowani zostali na Cmentarzu Ofiar Faszyzmu na Zaspie.
- 1945
- 28 marca – żołnierze polscy zawiesili biało–czerwony sztandar na Dworze Artusa.
- 30 marca – utworzone zostało województwo gdańskie.
- 10 kwietnia – rozpoczęła działalność Państwowa Filharmonia Bałtycka.
- 24 maja – powołana została Politechnika Gdańska.
- 1946
- 10 sierpnia – strajk 2000 dokerów w Porcie Gdańskim.
- 1 października – powstała Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
- 1948, 6 listopada – zwodowano w Stoczni Gdańskiej pierwszy po wojnie statek – rudowęglowiec SS Sołdek.
- 1949 – początek odbudowy Głównego Miasta.
- 1951, 2 stycznia – ruszyła pierwsza kolejka SKM do Nowego Portu.
- 1952, 2 stycznia – wyruszyła po raz pierwszy elektryczna kolejka SKM z dworca gdańskiego w kierunku Sopotu.
- 1953
- 1 maja – Studio Operowe zostało przekształcone w Państwową Operę Bałtycką.
- 3 listopada – otwarto po odbudowie kino Neptun (wcześniej Leningrad).
- 1954, 1 maja – w Oliwie otwarto ogród zoologiczny oraz Ogród Botaniczny wraz z Palmiarnią.
- 1956, 2 grudnia – powstało Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
- 1959
- 6 marca – powstał Gdański Ośrodek Telewizyjny przy ul. Sobótki.
- 21 marca – położono kamień węgielny pod budowę Osiedla Młodych na VII Dworze.
- 20 maja – powstała trasa tramwajowa przez Podwale Przedmiejskie i mosty na Motławie, wstrzymany został ruch przez Długą i Długi Targ.
- 10 czerwca – wbudowany został kamień węgielny pod budowę pierwszego budynku PSM Przymorze.
- 1961, sierpień – pierwszy Międzynarodowy Festiwal Piosenki odbył się w hali stoczni.
- 1962, 21 lipca – sztandar miasta Gdańska udekorowany został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
- 1965, 26 czerwca – pomnik Jana III Sobieskiego stanął na Targu Drzewnym, do 1945 posąg stał na Wałach Hetmańskich we Lwowie.
- 1966, 9 października – odsłonięto Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte.
- 1967, 7 stycznia – Teatr Wybrzeże zainaugurował działalność w nowej siedzibie przy Targu Węglowym.
- 1968
- 11 marca – na Politechnice Gdańskiej w wiecu zorganizowanym przeciwko socjalizmowi uczestniczyło 4000 studentów.
- 15 marca – największa w skali kraju manifestacja, udział w niej wzięło 20 tys. osób, studentów, robotników i innych mieszkańców Gdańska.
- 1969
- 6 sierpnia – powstała Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego.
- 28 grudnia - odsłonięto pomnik Tym co za polskość Gdańska
- 1970
- 20 marca – powstał Uniwersytet Gdański z połączenia Wyższej Szkoły Ekonomicznej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
- 12 października – uruchomiono bazę przeładunku płynnej siarki.
- grudzień – rozpoczął się strajk w Stoczni Gdańskiej. Milicja i wojsko użyła broni przeciwko protestującym, byli zabici i ranni. Wiec pod gmachem KW PZPR zakończył się jego podpaleniem.
- 1971, 12 maja – w klinice Akademii Medycznej na świat przyszły tzw. "gdańskie pięcioraczki": Agnieszka, Ewa, Adam, Piotr i Roman Rychert.
- 1972
- 9 marca – zamknięta została linia tramwajowa do Orunii.
- 5 sierpnia – rozpoczął się pierwszy po wojnie Jarmark św. Dominika.
- 16 grudnia – oddana do użytku została hala Olivia.
- 1973
- 12 czerwca – otwarto bazę promową w Nowym Porcie.
- 24 lipca – położono kamień węgielny pod budowę pierwszego budynku osiedla Zaspa.
- 1974
- 2 maja – otwarto Port Lotniczy w Rębiechowie.
- 9 lipca – do Portu Północnego przybił pierwszy statek handlowy "Uniwersytet Gdański". Zabrał 12 tys. ton węgla.
- 18 lipca – powstał Port Północny.
- 1975
- 23 lipca – powstał Naftoport.
- 29 listopada – uruchomiono Rafinerię Gdańską.
- 11 grudnia – rozpoczęto budowę osiedla Piecki-Migowo.
- 1976, 28 stycznia – otwarto hotel Novotel na Wyspie Spichrzów.
- 1977, 31 grudnia – uruchomiono linię tramwajową z Wrzeszcza przez Zaspę, Przymorze do ul. Pomorskiej.
- 1978
- 29 kwietnia – powstał w Gdańsku Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Organizatorami byli: Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i Antoni Sokołowski, później dołączyli m.in. Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa, Bogdan Borusewicz, Alina Pieńkowska, Bogdan Lis.
- 19 lipca – uruchomiono mleczarnię Maćkowy.
- 1980
- 23 czerwca
- powstał oddział PAN.
- uruchomiono latarnię morską na wieży kapitanatu Portu Północnego.
- 14 sierpnia – początek strajku w Stoczni Gdańskiej. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą na czele.
- 15 sierpnia – do strajku przyłączyły się kolejne zakłady, stocznie, port, komunikacja miejska. Zostaje zablokowana łączność z resztą kraju.
- 21 sierpnia – do Stoczni Gdańskiej przyjechała Komisja Rządowa z Mieczysławem Jagielskim jako przewodniczącym.
- 23 sierpnia – powstał pierwszy numer Strajkowego Biuletynu Informacyjnego "Solidarność". Bogdan Pietruszka przedstawił projekt pomnika ku czci zabitych w 1970 – Pomnika Poległych Stoczniowców.
- 31 sierpnia – podpisano porozumień sierpniowych w sali BHP Stoczni Gdańskiej z reprezentacją strony rządowej. Porozumienie gwarantowało m.in. powstanie pierwszych niezależnych związków zawodowych. Wydarzenia te przyjmuje się jako początek procesu obalenia systemu komunistycznego we wschodniej Europie.
- 17 września – powołano w Gdańsku przez przedstawicieli z całej Polski NSZZ "Solidarność".
- 10 listopada – zarejestrowano NSZZ "Solidarność".
- 16 grudnia – odsłonięto Pomnika Poległych Stoczniowców 1970.
- 23 czerwca
- 1981
- 20 – 22 sierpnia – w hali Olivii odbył się I Przegląd Piosenki Prawdziwej "Zakazane Piosenki".
- 5 września – początek w hali Olivii krajowego Zjazdu "Solidarności".
- 12 listopada – zwodowany został w Stoczni Gdańskiej kadłub "Daru Młodzieży".
- 14 – 17 grudnia – strajk w Stoczni Gdańskiej, na ulicach trwały starcia demonstrantów z ZOMO, do walki skierowane były helikoptery i czołgi, były pierwsze ofiary walk ulicznych.
- 20 grudnia – koniec strajku w Porcie Gdańskim.
- 1982, 1 maja – tłumy gdańszczan zgromadziły się pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców. Następnie po mszy w kościele Mariackim demonstracja udała się przez Wrzeszcz (gdzie pochód liczył już ponad 50 tys. osób) na Zaspę pod dom Lecha Wałęsy.
- 1983
- 22 czerwca – Lechia Gdańsk zdobyła Puchar Polski w piłce nożnej.
- 18 lipca – otwarto Zakłady Poligraficzne na Suchaninie.
- 5 października – gdańszczanin Lech Wałęsa uhonorowany został Pokojową Nagrodą Nobla.
- 1986
- 22 października – bazylika Mariacka została podniesiona do rangi konkatedry diecezji gdańskiej.
- 1987, 11-12 czerwca – do Gdańska przybył papież Jan Paweł II. Spotkał się z młodzieżą na Westerplatte, w bazylice Mariackiej z chorymi, inwalidami oraz lekarzami i pielęgniarkami, następnie pod pomnikiem Poległych Stoczniowców złożył kwiaty. Punktem kulminacyjnym wizyty w Gdańsku była msza na Zaspie dla ok. miliona osób.
- 1988
- 2 maja – początek strajku w Stoczni Gdańskiej. Po dwóch dniach stocznię otoczyły oddziały ZOMO i odcięto łączność telefoniczną. Nazajutrz do stoczni z pełnomocnikiem Episkopatu do podjęcia mediacji przyjechali Tadeusz Mazowiecki i Andrzej Wielowieyski. Ich rozmowy z dyrekcją nie dały żadnych rezultatów. Protest stoczniowców poparli strajkiem okupacyjnym studenci Uniwersytetu Gdańskiego.
- 10 maja – bez podpisania porozumień zakończył się strajk w Stoczni Gdańskiej. Strajkujący wyszli z zakładu i w pochodzie udali się do kościoła św. Brygidy.
- 22 sierpnia – początek strajku w Stoczni Gdańskiej i Stoczni Północnej. Powołano MKS. W następnych dniach zastrajkowały także stocznie: Remontowa, "Wisła" i "Radunia".
- 31 sierpnia – gen. Czesław Kiszczak spotkał się z Lechem Wałęsą w sprawie podjęcia rozmów przy Okrągłym Stole.
- 1 września – koniec strajków w stoczniach. Po ich zakończeniu powstał Międzyzakładowy Komitet Organizacyjny "S", który był kontynuacją Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego.
- 1989
- marzec – Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę o ustanowieniu flagi Gdańska - powrócono w ten sposób do tradycji miasta.
- 11 lipca – prezydent USA George Bush przybył do Gdańska. Złożył kwiaty na Westerplatte, pod pomnikiem Poległych Stoczniowców oraz spotkał się z Lechem Wałęsą.
- 1990, 9 grudnia – gdańszczanin Lech Wałęsa został w drugiej turze wyborów wybrany Prezydentem RP.
- 1992, 25 marca – diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji.
- 1994
- 2 maja – katastrofa drogowa autobusu PKS niedaleko Kokoszek, w jej wyniku zginęły 34 osoby.
- 24 listopada – w wyniku podpalenia w trakcie koncertu spłonęła hala stoczni, 7 osób zginęło, kilkaset zostało poparzonych.
- 1995, 17 kwietnia – doszło do wybuchu gazu w budynku mieszkalnym przy ul. Wojska Polskiego, zginęły 22 osoby.
- 1997
- obchody 1000-lecia Gdańska
- 20 kwietnia – po odbudowie i rekonstrukcji otwarto Dwór Artusa.
- 1999, 20 maja – oddano do użytku szereg kamieniczek przy ul. Stągiewnej na Wyspie Spichrzów.
- 2000
- 5 lipca – początek wielkiego zlotu żaglowców Cutty Sark Tall Ship Races.
- 8 lipca – wielka parada żaglowców na Zatoce Gdańskiej.
- 21 sierpnia – do portu wpłynął statek pasażerski Maasdam o długości 220 m, najdłuższy w historii portu.
[edytuj] XXI w.
- 2001
- 9 lipca – w wyniku silnej ulewy przerwany został wał kanału Radunii na Orunii. Zalana została też część Wrzeszcza.
- 9 listopada – oddano do użytkowania most wantowy na Martwej Wiśle.
- 2002, 24 maja – Pomnik – Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy otwarto na terenie dawnego cmentarza Bożego Ciała.
- 2003, 30 sierpnia – tablice z 21 postulatami zostały wpisane na listę UNESCO Pamięć Świata.
- 2005, 26 sierpnia – ponad 100 tys. widzów na koncercie Przestrzeń Wolności Jean Michel Jarre'a w Gdańsku na terenie Stoczni Gdańskiej z okazji 25-lecia wydarzeń Sierpnia 80.
[edytuj] Ludność
- ok. 1000: 1 000 mieszkańców
- ok. 1235: 2 000 mieszkańców
- ok. 1600: 40 000 mieszkańców
- ok. 1650: 70 000 mieszkańców
- ok. 1700: 50 000 mieszkańców
- ok. 1750: 46 000 mieszkańców
- 1793: 36 000 mieszkańców
- 1800: 48 000 mieszkańców
- 1825: 61 900 mieszkańców
- 1840: 65 000 mieszkańców
- 1852: 67 000 mieszkańców
- 1874: 90 500 mieszkańców
- 1880: 108 500 mieszkańców
- 1900: 140 600 mieszkańców
- 1910: 170 300 mieszkańców
- 1925: 210 300 mieszkańców
- 1939: 250 000 mieszkańców
- 1945: ok. 2000 mieszkańców
- 1946: 118 000 mieszkańców
- 1960: 286 900 mieszkańców
- 1970: 365 600 mieszkańców
- 1975: 421 000 mieszkańców
- 1980: 456 700 mieszkańców
- 1994: 464 000 mieszkańców
- 2002: 460 000 mieszkańców
- 2004: 460 524 mieszkańców
[edytuj] Zobacz też
- Wolne Miasto Gdańsk
- Honorowy Obywatel Miasta Gdańska
- historyczne dzielnice miasta:
- Główne Miasto
- Stare Miasto
- Stare Przedmieście
- Młode Miasto
- Dolne Miasto
- Długie Ogrody
- Wyspa Spichrzów
- Ołowianka
- Wisłoujście
- Grodzisko
- Biskupia Górka
- Oliwa
- Westerplatte