Oud-Rooms-katholieke Kerk
| Oud-Rooms-katholieke Kerk | |
| Indeling | |
| Hoofdstroming | Katholicisme |
| Voortgekomen uit | Oud-Katholieke Kerk vanaf 1910 |
| Afsplitsingen | Vrij-katholieke Kerk in 1916 |
| Aard | |
| Karakter | Zowel conservatief als progressief. De ORK staat min of meer open voor de wijding van vrouwen en openlijk homoseksuelen. Liturgisch is men enigszins conservatief. |
De Oud-Rooms-Katholieke Kerk (ORK) of Onafhankelijke Oud-roomskatholieke Kerk is een kerkgenootschap dat voortgekomen is uit de beweging van de Oud-katholieke Engelse bisschop Arnold Harris Mathew. Zij maakt géén deel uit van de Rooms-Katholieke Kerk, maar is als autocefale onafhankelijke kerk die een eigen jurisdictie verdeelt schismatisch. Zij bezit volgens de opvattingen van de orthodoxe en katholieke kerken echter wel een geldige apostolische successie en dus eveneens geldige sacramenten.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De Onafhankelijke Oud-Rooms-Katholieke Kerk is ontstaan in 1908 toen de Oud-katholieke aartsbisschop van Utrecht Gerardus Gul de Engelse geestelijke Arnold Harris Mathew tot bisschop wijdde voor de Engelse Old Roman Catholic Church. Mathew was een gesuspendeerde voormalig Rooms-katholieke priester die zich in alliantie gesteld had met de bisschoppen van de oud-katholieke Unie van Utrecht. Enkele jaren eerder had een kleine groep ex-Rooms-katholieke geestelijken en leken contact opgenomen met de Oud-katholieken op het continent, omdat volgens hen grote behoefte zou bestaan aan een oud-katholieke, zich tegen de pauselijke onfeilbaarheid, primaatschap en de Roomse centralisatie richtende, beweging in Engeland. Mathew werd naar voren geschoven als elect-bisschop, wat hij weigerde. Met name de priester O'Halloran drong enorm aan, zodat Mathew toch de keuze aanvaardde.
Na aankomst in Nederland kon hij echter teleurgesteld terugkeren; de wijding ging niet door, omdat bleek dat Mathew reeds getrouwd was, nadat hij als celibatair priester uit de Kerk van Rome uitgestoten was. Na beraad besloten de Nederlandse bisschoppen hem toch maar te wijden, omdat het in de toekomst niet uitgesloten zou zijn dat er meer getrouwde bisschopen zouden komen.
Terug in Engeland kwam Mathew erachter dat hij slachtoffer was geworden van oplichting. O'Halloran eiste namelijk direct van hem de bisschopswijding. Mathew trok zich aanvankelijk uit de beweging terug. De bisschoppen op het vasteland echter steunden hem door te gaan, en schreven daartoe een ingezonden brief naar de krant "The Guardian" in juni 1910.
Door bisschop Mathew werden in de decennia hierna meerdere bisschoppen gewijd en over de gehele, maar vooral de Engelstalige, wereld verspreid. In de Verenigde Staten heeft de Old Roman Catholic Church een aanzienlijk aantal gelovigen.
Aanvankelijk maakte de ORK van Engeland deel uit van de oud-katholieke Unie van Utrecht, maar stapte hier zeer snel weer uit in 1910, omdat zij de beslissingen van de continentale (met name de Nederlandse) Oud-Katholieke Kerken niet mee wilde en kon dragen. Vooral de liturgische vernieuwingen en disciplinaire wijzigingen bij de Nederlandse oud-katholieken gaven aanleiding tot deze breuk. Zo waren volgens Mathew te veel Nederlandse oud-katholieke priesters tegen de biecht. Ook klaagde hij over een afwijzing van de heiligenverering en religieuze afbeeldingen door sommige oud-katholieken. Daarnaast wilde Mathew geen al te harde koers tegen de Romeinse paus aannemen. Mathew verklaarde zich in 1910 onmiddellijk autonoom van de oud-katholieke Unie. Volgens de continentale bisschoppen had Mathew zich nog nooit eerder op deze punten geuit; de liturgie, waar hij tegen zou zijn, was zelfs in Engeland ingevoerd na de Nederlandse uitgave. Omdat hij zonder toestemming van de bisschoppen van de Unie wijdingen verrichtte, zijn de banden sinds 1913 met hem helemaal verbroken. Toch is de Engelse Oud-Katholieke beweging tot op de dag van vandaag in Nederland blijven bestaan en noemen zij zich de Oud-Episcopaal Katholieke Kerk.
In de jaren hierna trachtte de ORK van Engeland steeds banden aan te knopen met het Vaticaan. De ORK verzocht eveneens om opname in de Rooms-Katholieke Kerk als een zogenaamde met de Paus van Rome geünieerde kerk met de status van zelfstandigheid en een eigen jurisdictiegebied. Rome heeft dit verzoek niet ingewilligd, aangezien de ORK een recent genootschap van gelovigen die tot het gebied van de Latijnse ritus behoorden was, en geen oude plaatselijke kerk zoals de geünieerde Oosters-katholieke Kerken. Rome zou slechts een bekering willen aanvaarden en de geestelijken van de ORK tot de lekenstand willen terugbrengen. Evenwel bevestigde het Vaticaan in 1982 nogmaals de geldigheid van de apostolische successie van de toenmalige ORK-bisschoppen, wier wijdingslinies zelfs op enkele bisschoppen van Rome waren te herleiden.
Vanaf de jaren zestig is de kerk ook in Nederland actief; Vanuit de verschillende apostolische successielijnen is er vanaf die tijd wel een bisschop in Nederland actief met 1 of meerdere (huis)kapellen. Ook in Engeland ontstonden er meerdere jurisdicties na het overlijden van bisschop Bernard Mary Williams, de laatste door Mathew gewijde bisschop, die in 1952 stierf zonder opvolger te wijden.
In 1991 kwam op instigatie van enkele Nederlanders een Nederlandse afdeling van de Old Roman Catholic Church tot stand: de Oud-Rooms Katholieke Kerk. Aartsbisschop Thatcher wijdt de Nederlander Theodorus Anthonius van Beek tot bisschop en stelt hem aan als aartsbisschop van de ORK over de gehele Benelux. De kerk heeft slechts enkele leden / sympathisanten.
In 1994 wordt de Nederlandse afdeling een zelfstandig kerkgenootschap, onafhankelijk van de Engelse Old Roman Catholic Moederkerk. De Nederlandse geestelijkheid is door Engeland geëxcommuniceerd door het in opspraak raken van Van Beek in de landelijke pers. In 1995 wijdt Van Beek Dr. Antonius Bertinus Maria van Achthoven tot ORK-bisschop. Van Achthoven volgt in 1996 Van Beek op als aartsbisschop van de Benelux.
De ORK bestaat in verschillende nationale structuren in onder meer België, Nederland, VS, Canada, Frankrijk en Duitsland.
Vooral omdat de ORK eigen jurisdictie opeist, nog niet aan de Paus ondergeschikt is en daarnaast niet de gehele Rooms-katholieke moraal volgt, wordt de ORK door Rome en de Rooms-Katholieke Kerk gezien als een afgescheiden, schismatiek kerkgenootschap, hoewel de onderlinge banden al lang steeds sterker worden.
[bewerk] Opvattingen
De Onafhankelijke Oud-roomskatholieke kerk is zowel een conservatief als een progressief genootschap. Het kerkgenootschap houdt in principe vast aan een variant van de Tridentijnse liturgie, die tot vlak na Vaticanum II de eeuwenoude verplichte liturgie in de Rooms-Katholieke Kerk is geweest. Ze hanteert hierbij meestal de rubieken van Paus Leo XIII, omdat deze door de voormalige Rooms-katholieke priester en stichter van de onafhankelijke ORK, Mathew, gevolgd waren tijdens zijn leven en toen hij nog lid van de Rooms-Katholieke Kerk was. De ORK viert deze Tridentijnse Mis echter niet uitsluitend in het Latijn, zoals officieel moet volgens de Tridentijnse voorschriften, maar ook geregeld in het Nederlands (of een andere volkstaal). Het gebruik van de volkstaal is er dus allerminst verboden. In de voorkeur voor de Tridentijnse ritus voor de viering van de eucharistie leunt de ORK dicht aan tegen de stroming van het Traditionalisme in de Rooms-Katholieke Kerk, ofschoon de ORK wel uitzonderingen toestaat en eigentijdse zang in bepaalde gevallen toestaat. Toch blijft de ORK erbij, dat zij niet, zoals de Rooms-Katholieke Kerk sinds het Tweede Vaticaans Concilie doet, de liturgie zal veranderen noch rockliederen of nieuwe gedichten zal toestaan als liturgische teksten. Zij speelt ook bewust in op het verlangen onder oudere Rooms-katholieken naar de religieuze sfeer van hun jeugd. De ORK tracht hen over te doen stappen van de Rooms-katholieke naar de Onafhankelijk Oud-roomskatholieke kerk door de nadruk te leggen op het feit, dat de oude Latijnse liturgie in de ORK nog een plaats heeft.
Toch is de ORK niet traditionalistisch als het op de inhoud aankomt, maar modernistisch. De ORK is zeer progressief in haar opvattingen over theologie, moraal en geschiedenis. Zij gelijkt in dit opzicht op de Oud-Katholieke Kerk, die ook een sterke invloed van het kerkelijke modernisme kent. De ORK accepteert bijvoorbeeld homoseksualiteit, kent vrijwel uitsluitend gehuwde priesters en bisschoppen die geen celibaat moeten naleven, en heeft geen principiële bezwaren tegen de vrouw in het priesterambt. De ORK wil hiermee naar eigen zeggen op een eigentijdse wijze in de maatschappij staan en door oude rituelen invullen geven aan de spirituele leegte, maar aan de andere kant niet de aloude moraal van de Rooms-Katholieke Kerk en andere christelijke kerken opleggen inzake homoseksualiteit, echtscheiding, vrouwelijke pastores en het celibaat. De zeer moderne opvattingen van de ORK hieromtrent liggen in lijn van de recente vernieuwingen in de Anglicaanse Kerk en de Oud-katholieke Moederkerk van de ORK. Op theologisch vlak wil men bijvoorbeeld ook in zaken rond leven en dood geen strenge leer opleggen. De leer is - volgens de ORK - geen statisch uitgangspunt voor kerkelijk leven, maar verandert met de tijd mee.
De Nederlandse ORK aanvaardt het Primaatschap van de Paus van Rome slechts in bepaalde zin, namelijk enkel in het geval van definitie van een dogma; verder onttrekt de ORK zich geheel aan het leergezag van het Vaticaan. De overige ORK-kerken geloven ook niet in de dogmadefinitie en houden de oud-katholieke opvatting - die het Rooms primaatschap afwijst - aan. De Heilige Stoel heeft geen invloed op de ORK. De Amerikaanse ORK neemt sinds 1922 in het algemeen een meer anti-Romeinse houding aan dan de Europese ORK-kerken. Toch hoopt de ORK een brug te kunnen vormen tussen de moderne samenleving, andere kerkgenootschappen en het Vaticaan.
De ORK is democratisch georganiseerd: haar bisschoppen komen samen en nemen in een synode besluiten over het bestuur van de kerk. Een centrale primaat of een boven de overige bisschoppen staand college of orgaan bestaat niet.
In hoeverre de ORK de Oecumene meedraagt is onbekend; ze gaat allereerst uit van herbronning van eigen identiteit, hoewel de overeenkomsten met de Oud-katholieken, Rooms-katholieken en autocefale kerken overduidelijk zijn. Men haalt echter wel protestantse dominees aan in publicaties.
[bewerk] ORK in de Benelux
De Onafhankelijk Oud-roomskatholieke Kerk heeft in Nederland onder andere kerken in Arnhem en Hengelo. In België bestaan er kerkgemeenschappen in Gent en in Bentille, een deelgemeente van Sint-Laureins in de provincie Oost-Vlaanderen. Ook in Luxemburg en Brussel bevindt zich een kerkgemeenschap van de ORK. De ORK wordt in de Benelux geleid door bisschop Dr. Antonius Bertinus Maria van Achthoven. Van Achthovens wapenspreuk is: In caritate veritas. Het magazine van de ORK heet Katholiek Contact.
[bewerk] ORK wereldwijd
Er bestaan wereldwijd zeer vele Oud-roomskatholieke kerken, elk met een eigen bisschoppencollege en jurisdictiegebied.
