Serbia

Z Wikipedii

Република Србија Republika Srbija
Flaga Serbii Godło Serbii
Dewiza: (język serbski) {{{dewiza}}} (Tylko jedność uchowa Serbów)
Język urzędowy	serbski1
Stolica	Belgrad
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Boris Tadić
Szef rządu	premier Vojislav Koštunica
Powierzchnia  • całkowita	110. na świecie 88 361 km²
Liczba ludności  • całkowita (2006)  • gęstość zaludnienia	79. na świecie 9,78 mln 110,68 osób/km²
Utworzenie	rozpad Serbii i Czarnogóry 5 czerwca 2006
Jednostka monetarna	dinar serbski3 (CSD)
Strefa czasowa	UTC +1 - zima UTC+2 - lato
Hymn państwowy	Bože pravde (Sprawiedliwy Boże)
Domena internetowa	.rs (.yu, .cs)
Kod samochodowy	SRB
Kod telefoniczny	+381
1w Wojwodinie: serbski, chorwacki, rumuński, rusiński, słowacki i węgierski; w Kosowie: serbski i albański 3W Kosowie używane jest euro

Serbia, Republika Serbii (serb. Република Србија / Republika Srbija) to państwo w środkowo-południowej Europie, powstałe 5 czerwca 2006 roku po rozpadzie państwa Serbii i Czarnogóry. Stolicą jest Belgrad. Serbia graniczy z Węgrami na północy, Rumunią i Bułgarią na wschodzie, Macedonią i Albanią na południu, oraz z Czarnogórą, Chorwacją i Bośnią i Hercegowiną na zachodzie.

Spis treści 1 Ustrój polityczny 2 Geografia 2.1 Podział administracyjny 3 Historia 4 Demografia 5 Transport 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Zobacz więcej w osobnym artykule: polityka Serbii.

Po obaleniu Slobodana Miloševicia 5 października 2000, kraj był rządzony przez Demokratyczną Opozycję Serbii. Konflikty nasiliły się wewnątrz koalicji rządzącej dopóki Demokratyczna Partia Serbii (DSS) nie opuściła rządu, pozostawiając Partii Demokratycznej (DS) całkowitą kontrolę. Niemniej jednak, w roku 2004 DSS uzyskała wystarczające poparcie aby utworzyć nowy rząd Serbii razem z G17 Plus i koalicją SPO-NS, poparty przez Socjalistyczną Partię Serbii. Premierem Serbii jest Vojislav Koštunica, przewodniczący DSS.

Obecnym prezydentem Serbii jest Boris Tadić, przewodniczący DS. Został wybrany zdobywając 53% głosów w drugiej turze wyborów prezydenckich, które odbyły się 27 czerwca 2004, poprzedzone wieloma nieudanymi wyborami od 2002 roku.

4 lutego 2003 parlament Federalnej Republiki Jugosławii zgodził się na rozluźnienie związków między Serbią a Czarnogórą wewnątrz związku państw - Federacji Serbii i Czarnogóry, która rozpadła się w 2006.

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: geografia Serbii.

Serbia leży na Bałkanach (historycznie i geograficznie największy region Europy Południowej, w Kotlinie Panońskiej. Graniczy z ośmioma państwami. Kraj nie posiada dostępu do morza, jednak dzięki Dunajowi możliwa jest żegluga do innych miast Europy Środkowej i Wschodniej oraz do Morza Czarnego.

Serbskie terytorium składa się z bogatych, żyznych równin północnej Wojwodiny, wapniowych wzgórz i kotlin na wschodzie, oraz, na południu, z gór i wzgórz. Regiony północne nawadniane są przez Dunaj. Morawa, jego dopływ, nawadnia bardziej górzyste regiony południowe.

Klimat Serbii jest zróżnicowany. W północnej części dominuje klimat kontynentalny, z zimnymi zimami i gorącymi latami z częstymi opadami deszczu, w południowej natomiast klimat adriatycki, z gorącymi, suchymi latami i jesieniami, a także dość chłodnymi zimami z opadami śniegu.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: podział administracyjny Serbii.

Serbia dzieli się na 29 okręgów (окрузи), z których 5 znajduje się w Kosowie, poza centralną administracją rządową. Odrębną jednostką administracyjną jest miasto Belgrad. Okręgi są podzielone na gminy (łącznie 108). W skład Serbii wchodzą również dwa regiony autonomiczne: Kosowo, obecnie zarządzana przez ONZ oraz Wojwodina.

Część Serbii, która nie jest częścią ani Kosowa ani Wojwodiny, nazywana jest Serbią Centralną. Nie ma ona samorządu lokalnego i nie jest jednostką administracyjną.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: historia Serbii.

Korzenie państwa serbskiego sięgają VII wieku, do dynastii Vlastimiroviciów. Królestwo Serbskie (Duklja) zostało założone w XI wieku. Przetrwało do wieku XII.

Odnowienie średniowiecznego państwa serbskiego w regionie Raszka miało miejsce w drugiej połowie XII wieku dzięki Stefanowi Nemanji, Wielkiemu Żupanowi. W roku 1220, pod rządami Stefana Pierwszego Koronowanego, Serbia stała się królestwem, a w 1346 w jej miejscu powstało imperium, władane przez Stefana Dušana. Imperium upadło pod naporem Turków osmańskich, pokonane na Kosowym Polu w 1389. Jego północna część (Despotat Serbski) przetrwała do roku 1459, kiedy upadło Smederevo. Kilka lat później upadła również Bośnia, a następnie Hercegowina. W latach 1459-1804 Serbia pozostawała pod kontrolą Turków, mimo trzech inwazji austriackich i licznych rewolt. Wielu Serbów przyjęło islam. Nazwano ich muslimani (muzułmanie), a później Bośniacy. Mieszkali oni głównie w Sandżaku, Kosowie, oraz w Bośni.

Pierwsze Powstanie Serbskie w latach 1804-13, dowodzone przez Đorđe Petrovicia (znanego jako Karađorđe, lub Czarny Jerzy), oraz Drugie Powstanie Serbskie Milosa Obrenovicia w 1815 zaowocowały częściowo niezależnym od Turcji Księstwem Serbii, oraz, w późniejszych latach, uformowaniem Serbii w dzisiejszych granicach.

Od 1815 do 1903 roku Serbią rządziła dynastia Obrenoviciów, z przerwą między 1842 a 1858, gdy władzę przejął książę Aleksandar Karađorđević. W 1903 Obrenovicze zostali zastąpieni przez Karađorđeviciów.

Walka o nowoczesne społeczeństwo, prawa człowieka oraz państwo narodowe trwała przez trzy dekady i zakończyła się 15 lutego 1835 wraz z uchwaleniem konstytucji. W 1876 roku Bośnia, Czarnogóra i Serbia wypowiedziały wojnę imperium osmańskiemu oraz ogłosiły zjednoczenie. Jednak traktat berliński z roku 1878, przyjęty przez mocarstwa na kongresie berlińskim zagwarantował niepodległość tylko Serbii i Czarnogórze, pozostawiając Bośnię, Hercegowinę i Raszkę Austro-Węgrom, co zablokowało zjednoczenie aż do wojen bałkańskich (1912-13) i I wojny światowej (1914-18).

Zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 przez Gawriło Principa stało się pretekstem dla Austro-Węgier do wypowiedzenia wojny Serbii. Wywołało to łańcuch kolejnych wydarzeń - mobilizacja oddziałów rosyjskich dla obrony i wsparcia Serbii, następnie wypowiedzenie wojny Rosji przez Niemcy, Niemcom przez Wielką Brytanię i Francji - które doprowadziły do wybuchu I wojny światowej. Armia Serbii odnosiła wiele znaczących sukcesów, ale została ostatecznie rozbita przez połączone wojska Niemiec, Austro-Węgier i Bułgarii. W I wojnie światowej Serbia poniosła znaczne straty - zginęło około 1 264 000 osób - 28% ówczesnej serbskiej populacji, 58% wszystkich zamieszkujących kraj mężczyzn.

Po 1918, Serbia i Czarnogóra były członkami-założycielami Królestwa SHS, później przemianowanego na Królestwo Jugosławii. Podczas II wojny światowej Serbia była okupowana przez Niemców na zasadzie państwa marionetkowego, znanego pod nazwą Serbia Nedicia. Części obecnego terytorium Serbii były również okupowane przez Chorwatów, Węgrów, Bułgarów, Albańczyków oraz Włochów. Okupanci dokonywali wielu morderstw i innych przestępstw przeciwko ludności cywilnej, głównie przeciw Żydom i Serbom.

W 1945 roku, po II wojnie światowej, Serbia stała się jedną z części nowego państwa - Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (SFR Jugosławia, SFRJ), rządzonej przez Josipa Broza Tito.

Od 1992, po upadku SFR Jugosławii, do 2003, Serbia tworzyła wraz z Czarnogórą Federalną Republikę Jugosławii. Mimo wojen domowych w Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie, kraj pozostał pokojowo nastawiony do 1998 roku, aczkolwiek część jego instytucji i organów rządowych popierała bośniackich i chorwackich Serbów walczących w tych wojnach przez wyposażanie i szkolenie ich oddziałów.

Między 1998 i 1999 roku powtarzające się nieporozumienia i konflikty w Kosowie między serbsko-jugosławiańskimi siłami ochronnymi a UÇK doprowadziły do natowskich bombardowań, trwających 78 dni. Ataki zakończyły się wraz z nawiązaniem porozumienia, w którym prezydent Jugosławii, Slobodan Milošević zgodził się na usunięcie wszystkich sił obronnych państwa, łącznie z wojskiem i policją i zastąpienie ich siłami międzynarodowymi (KFOR). (zobacz: wojna w Kosowie)

Od 2003 do 2006 roku, Serbia była częścią Serbii i Czarnogóry, w którą przekształcono Federalną Republikę Jugosławii. 21 maja 2006 roku w Czarnogórze odbyło się referendum, w którym podjęto decyzję o zakończeniu unii z Serbią. 55,4% głosów było za wystąpieniem z konfederacji - niewiele ponad wymagany przez Unię Europejską próg 55%. Unia została rozwiązana 3 czerwca 2006, gdy parlament Czarnogóry zadeklarował niepodległość tej małej republiki. W miejsce Serbii i Czarnogóry powstały dwa oddzielne państwa. 5 czerwca 2006 parlament Serbii oficjalnie ogłosił niepodległość.

[edytuj] Demografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: demografia Serbii.

Serbia jest zamieszkana głównie przez Serbów. Znaczącymi mniejszościami są Albańczycy (większość populacji w Kosowie i Metohiji), Węgrzy, Bośniacy, Romowie, Chorwaci, Słowacy, Czarnogórcy, Bułgarzy, Rumuni. Kraj składa się z trzech głównych terytoriów: Kosowo i Metohija, Wojwodina oraz Centralna Serbia (Централна Србија / Centralna Srbija). Dwa pierwsze regiony są zróżnicowane etnicznie, wynika to z podziału kraju między imperium osmańskim na południu, a Austro-Węgrami na północy.

Wojwodina jest najlepiej rozwiniętym regionem kraju, jeśli chodzi o rozwój ekonomiczny. Wraz z byłymi jugosławiańskimi republikami Słowenii, Chorwacji i Bośni i Hercegowiny znajdowała się przez I wojną światową w obrębie Austro-Węgier. Jednocześnie jest to też jeden z najbardziej zróżnicowanych etnicznie regionów Europy, zamieszkiwany przez około 30 różnych narodowości. Wg spisu ludności z roku 2002, z 2 milionów mieszkańców prowincji 65% stanowią Serbowie, 14,3% - Węgrzy, 2,79% - Słowacy, 2,78% - Chorwaci, 2,45% - Jugosłowianie, 1,75% - Czarnogórcy, 1,5% - Rumuni, 1,43% - Romowie, 0,97% - Buniewcy, 0,78% - Rusini, 0,58% - Macedończycy, 0,23% - Ukraińcy. Około 1% stanowią przedstawiciele innych narodowości - Słoweńców, Polaków, Albańczyków itd.

2006
Liczba ludności	9 400 000 (szac. 2006)
Ludność według wieku
0 - 14 lat	17,9%
15 - 64 lat	67%
ponad 64 lata	15,1%
Wiek (mediana)
W całej populacji	37 lat
Mężczyzn	35,5 lat
Kobiet	38,5 lat
Przyrost naturalny	0,03%
Współczynnik urodzeń	12,11 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	10,55 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	-1,27 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,08 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,08 mężczyzn/kobiet
15 - 64 lat	1 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,75 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	12,52 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	14,13 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	10,76 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	74,95 lat
Mężczyzn	72,37 lat
Kobiet	77,75 lat
Rozrodczość	1,68 urodzin/kobietę

[edytuj] Transport

Zobacz więcej w osobnym artykule: transport w Serbii.

Serbia, w znacznej części znajdująca się w dolinie Morawy, jest często opisywana jako "skrzyżowanie między wschodem a zachodem", co jest jedną z głównych przyczyn jej burzliwej historii. Trasa przez Serbię, omijająca bardziej górzyste tereny, jest najłatwiejszą trasą lądową z Europy Zachodniej i Środkowej do Grecji i Azji Mniejszej.

Europejskie drogi E65, E70, E75, E80, E662, E761, E762, E763, E771 i E851 krzyżują się w Serbii. E70 i E75 są na znacznych odcinkach autostradami lub drogami szybkiego ruchu, lub niewiele brakuje im do takiego standardu.

Dunaj, ważna droga wodna z Europy Środkowej do Morza Czarnego, przepływa przez Serbię. Głównym portem rzecznym kraju jest Belgrad.

W granicach kraju znajdują się trzy lotniska międzynarodowe - w Belgradzie, Prisztinie oraz w Niszu. Państwowym przewoźnikiem lotniczym są Jat Airways.

System kolejowy obsługiwany jest przez Beovoz w Belgradzie, oraz przez ZTP Jugosławia na szczeblu krajowym.

[edytuj] Zobacz też

• Czarnogóra
• Republika Serbska
• Sandżak

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona rządu serbskiego
• Oficjalna strona Zgromadzenia Narodowego
• Artykuł o współczesnej Serbii