Lijst van gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog: 1939

Dit is een Lijst van gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog tijdens het jaar 1939. De Tweede Wereldoorlog begon officieel op 1 september 1939. De maanden voor deze dag werden ook opgenomen in dit artikel.

Opmerking: Bij het opzoeken van gebeurtenissen volgens datum gebeurt het soms dat de verschillende officiële bronnen elkaar tegenspreken over de datum. Nagenoeg steeds zijn deze verschillen zeer klein, meestal één dag verschil. De oorzaak hiervoor is te vinden in het feit dat bepaalde militaire acties tijdens de nacht starten en nog doorlopen in de vroege uren van de volgende dag. Ook gebeurt het dat een auteur de situatie beschrijft wanneer de actie volledig afgelopen is, m.a.w. de dag na de overgave, de dag na de vredesonderhandeling, enz. Ook merken we op dat het einde van een militair offensief of campagne niet steeds ondubbelzinnig te bepalen is. De bepaling van de datum is afhankelijk van de referentie die door de auteur werd gebruikt. Er is getracht in deze lijst zoveel mogelijk de exacte referentie van de datum aan te duiden via een omschrijving van wat er gebeurd is of bedoeld werd.

[bewerk] januari

[bewerk] februari

[bewerk] maart

14 maart

Met de hulp van Hitler roepen Slowaakse separatisten de onafhankelijkheid uit van Slowakije, dat een vazalstaat van nazi-Duitsland wordt.

15 maart

In de nacht van 14 op 15 maart wordt de Tsjechische president middels intimidatie gedwongen de overgave te tekenen.
Duitse troepen bezetten Praag.

16 maart

Het overblijvende Tsjechische binnenland wordt geannexeerd door het Derde Rijk en herbenoemd tot Protectoraat Bohemen en Moravië dat eerst zou worden bestuurd door de Rijksprotector Konstantin von Neurath.
Slowakije wordt door Duitse divisies bezet: het mag zichzelf besturen zolang het maar doet wat de Duitsers willen.

[bewerk] april

1 april

Einde van de Spaanse Burgeroorlog, die met hulp van Hitler en Mussolini gewonnen wordt door de fascistische generaal Franco. Zie ook Condorlegioen.

5 april

Italië valt Balkanstaat Albanië binnen.

17 april

Begin van de diplomatieke gesprekken tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie.

28 april

Adolf Hitler zegt het Duits-Engels vlootverdrag uit 1935 op en verbreekt het Duits-Pools anti-agressiepact uit 1934.

[bewerk] mei

3 mei

De Sovjet-Russische volkscommissaris van Buitenlandse zaken Litwinov wordt ontslagen.

4 mei

De ontslagen Sovjet-Russische volkscommissaris van Buitenlandse zaken Litwinov wordt vervangen door Vjatsjeslav Molotov. Hiermee wordt een totale wending ingeluid van Moskous buitenlandse politiek.

22 mei

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joachim von Ribbentrop en zijn Italiaanse ambtgenoot Galeazzo Ciano ondertekenen het staalpact. Het pact heeft een duur van 10 jaar en omvat een alliantie tussen Italië en Duitsland bij internationale bedreigingen aan een van de leden; onmiddellijke hulp en ondersteuning aan de andere tijdens oorlog; er mag geen wapenstilstand ondertekend worden zonder de toestemming van de andere ondertekenaar en een samenwerking op economisch en militair vlak. Japan wordt uitgenodigd tot het pact toe te treden.

[bewerk] juni

3 juni

De Vrije stad Danzig, een stad onder het gezag van de NSDAP, beklaagt zich over het teveel aan Poolse werknemers in zijn douanedienst. Polen reageert scherp en lokt een vloedgolf van nazi propaganda uit.

[bewerk] juli

24 juli

Groot-Brittannië, Frankrijk en de Sovjet-Unie beloven elkaar wederzijdse steun in het geval een van de drie wordt aangevallen. De overeenkomst zal pas van kracht zijn als een gelijkaardige militaire overeenstemming is bereikt.
Een geheime vergadering tussen de Poolse, Britse en Franse cryptografen wordt georganiseerd te Pyry, nabij Warschau, Polen. De vergadering duurt tot 25 juli en de Fransen en Britten krijgen een replica van de Enigma codeermachine mee. De Polen verklaarden dat ze reeds vanaf december 1932 in staat waren de Duitse Enigma-berichten te ontcijferen maar dat sinds de recente Duitse aanpassingen aan det Enigma-systeem (15 september 1938, 15 december 1938 en 1 januari 1939) ze dit niet meer konden. Daarna gaf de Poolse Generale Staf in januari 1939 het akkoord aan Maksymilian Cięźki en Guido Langer om hun Enigma-geheimen door te geven aan de Franse en Britse collega's. De Fransen, die de Polen de Enigma-documenten hadden overhandigd wisten tot op de vergadering helemaal niets van het kraken van Enigma.

[bewerk] augustus

11 augustus

Adolf Hitler ontmoet Benito Mussolini te Salzburg. De bijeenkomst duurt tot 13 augustus.

21 augustus

Slagschip Admiral Graf Spee vertrekt samen met haar bevoorradingsschip Altmark uit de Duitse haven Wilhelmshaven op een missie naar de Atlantische Oceaan. De missie van de Admiral Graf Spee was om raids uit te voeren op Britse handelsschepen in het zuidelijk deel van de Atlantische Oceaan om zo de aanvoerlijnen naar Groot-Brittannië te ondermijnen.

23 augustus

De Sovjet-Unie en nazi-Duitsland ondertekenen het Molotov-Ribbentroppact, een niet-aanvalsverdrag tussen beide landen. Het verdrag bevat eveneens een geheime clausule die de verdeling regelt van Polen, de Baltische staten (Estland, Litouwen, Letland) en de annexatie van delen van Roemenië (Bessarabië en Noord-Boekovina) en Finland (Karelië).

25 augustus

Groot-Brittannië en Polen ondertekenen een wederzijds bijstandsverdrag. Hiermee verklaart Groot-Brittannië openlijk hun steun aan Polen in het geval Duitsland deze laatste zou binnenvallen. Dit is een tegenvaller voor de strategie van Hitler.
Hitler stelt de aanval op Polen voor de volgende dag vast maar herroept het bevel als Benito Mussolini hem laat weten dat Italië niet bereid is oorlog te voeren.

26 augustus

Adolf Hitler garandeert de neutraliteit van België, Nederland, Luxemburg, Denemarken en Zwitserland.
Frankrijk en Engeland onderhandelen met Hitler over de kwestie Danzig en de Corridor.

28 augustus

De Nederlandse regering kondigt een algemene mobilisatie af. Generaal Reijnders wordt tot opperbevelhebber van Land- en Zeemacht benoemd.
De eerste testvlucht van het straalvliegtuig, de Heinkel He 178.
Hitler verbreekt het niet-agressiepact met Polen, dat dateert uit 1934.

29 augustus

Koningin Wilhelmina en Koning Leopold III bieden hun goede diensten aan ter bemiddeling in het Duits-Poolse conflict.

30 augustus

Een algehele mobilisatie van het Poolse leger wordt van kracht.

31 augustus

Hitler geeft het bevel voor de inval in Polen die de volgende dag van start zal gaan.
Operatie Himmler, een geheime militaire overval op een Duitse radiozender bij het Silezische grensplaatsje Gleiwitz wordt uitgevoerd door een SD-Sonderkommando, waarna de nazipropagandamachine de internationale opinie wil overtuigen dat Polen de agressor is en het Adolf Hitler toelaat met zijn divisies Polen binnen te vallen.
Operatie Weisung 1 wordt uitgevoerd. De Duitse oorlogsmarine voert met 23 U-Boten een handelsoorlog uit, die zich voornamelijk tegen Engeland richt.

[bewerk] september

1 september

De Duitse invasie in Polen onder leiding van generaal Walther von Brauchitsch gaat van start op vrijdagochtend 4.45 uur onder codenaam Fall Weiss. Deze militaire inval zal escaleren tot wat later bekend zal worden als de Tweede Wereldoorlog. De Duitse legermacht van 63 divisies (waaronder 6 pantserdivisies en 10 gemechaniseerde divisies), ondersteund door 1300 vliegtuigen, valt via de Duitse en Slowaakse grens Polen binnen en heeft tot doel de 24 Poolse divisies uit te schakelen door een snelle omcirkeling en het doorsnijden van aanvoer- en communicatielijnen.
Adolf Hitler maakt een verklaring over 21 grensincidenten in zijn rede voor de Rijksdag en verantwoordt de invasie die 's ochtends is begonnen als een defensieve actie. Joachim von Ribbentrop en andere leden van het Ministerie van Buitenlandse Zaken lichten de internationale pers in over de vermeende Poolse agressie op het radiostation te Gleiwitz.
Italië legt verklaringen af dat het niet betrokken wil geraken in het conflict.
Hitler voert het Euthanasiebevel in. Geesteszieken moeten in vijf speciale instellingen om het leven worden gebracht.
De avondklok voor Duitse Joden wordt ingevoerd (straatverbod tijdens de wintermaanden na 20u en tijdens de zomer na 21u).

2 september

Polen vraagt om hulp aan Groot-Brittannië en Frankrijk.
Er wordt druk diplomatiek overleg gepleegd tussen Groot-Brittannië en Frankrijk, maar er komt geen overeenkomst.
Duitse troepen behalen gemakkelijke overwinningen in Silezië, Pommeren, Oost-Pruisen en bij Częstochowa.
De Duitse Legergroep Zuid onder leiding van generaal Wilhelm List bedreigt Kraków (Krakau).
De eerste brandstoffenbeschikking wordt van kracht in Nederland.
Italië stelt een internationale conferentie voor om het Pools-Duitse conflict op te lossen, Groot-Brittannië en Frankrijk eisen een onmiddellijke terugtrekking van de Duitse troepen.
Nazi-Duitsland verklaart de Noorse neutraliteit te zullen eerbiedigen.
Neville Chamberlain stuurt Hitler een ultimatum: als Duitsland zijn troepen niet onmiddellijk uit Polen terugtrekt, betekent dit oorlog met Groot-Brittannië.

3 september

Hitler ontvangt het ultimatum van Groot-Brittannië en negeert het.
Neville Chamberlain verklaart om 11.00 uur op de BBC-radio dat Groot-Brittannië in staat van oorlog is met nazi-Duitsland.
Frankrijk verklaart nazi-Duitsland de oorlog om 15.00 uur.
Er wordt een oorlogskabinet opgericht te Londen en de Britten voeren een zeeblokkade in tegen Duitsland.
Passagiersschip RMS Athenia wordt getorpedeerd door U-boot U-30. Er vallen 112 doden, waaronder 28 Amerikanen.
India verklaart de oorlog aan Duitsland.
Australië verklaart de oorlog aan Duitsland.
Nieuw-Zeeland verklaart de oorlog aan Duitsland.
Winston Churchill wordt benoemd tot 1e Lord van de Britse Admiraliteit.
Het grootste deel van de Poolse luchtmacht is vernietigd. De Poolse communicatielijnen zijn door de Duitse aanvallen aangetast.
In de nacht van 3 op 4 september wordt de eerste waarheidsaanval uitgevoerd door de RAF. Start van de Confetti-oorlog.
Duitsland vraagt de Sovjet-Unie om bijstand volgens het Molotov-Ribbentroppact.

4 september

De belastingen in Duitsland stijgen met 50%.
Japan verklaart zich neutraal in Pools-Duitse conflict en meldt dat zijn oorlog tegen China sinds 1937 een intern probleem is.
RAF-bommenwerpers voeren hun eerste aanvallen uit op nazi-oorlogsschepen in de Bocht van Helgoland. De Britse regering staat nog geen aanvallen toe op doelen in nazi-Duitsland.
De Nederlandse minister-president De Geer legt voor de Tweede Kamer een regeringsverklaring af over de Nederlandse neutraliteit.

5 september

De Verenigde Staten van Amerika verklaren neutraal te zijn in het Pools-Duitse conflict.
Duitse troepen steken in Polen de rivier Weichsel.

6 september

Egypte breekt de relaties met Duitsland.
De Duitse legergroepen Zuid en Noord rukken op naar Warschau en Kraków wordt ingenomen.
De Poolse regering verlaat Warschau. De Poolse codebrekers die erin slaagden de Duitse Enigma te ontcijferen verlaten eveneens de stad om uit de handen van de Gestapo te blijven.

7 september

Zuid-Afrika verklaart de oorlog aan Duitsland.
Franse legertroepen (patrouilles) trekken in de nacht van 7 op 8 september de Frans-Duitse grens over nabij Saarbrücken, waarmee het Saaroffensief gestart wordt. De Fransen ondervinden weinig weerstand, maar hun voortgang wordt evenwel opgehouden door de Westwall en een slechte interne organisatie.
De Poolse linie bij rivier Warta is door de Duitsers doorbroken. De Duitse 10e Legergroep rukt op vanuit het zuiden en staat op 55 km van de hoofdstad Warschau. De 3e Legergroep uit het noorden arriveert aan de rivier de Narew, op 40 km van de Poolse hoofdstad. De Duitsers denken dat alle Poolse strijdkrachten omsingeld zijn en wijzigen hun plannen. Doch veel Polen kunnen de rivier Wistula oversteken en stellen zich op ter verdediging van Warschauw. De Duitsers zullen een grotere omcirkeling maken vanaf rivier Bug.

8 september

De Britten introduceren opnieuw het konvooisysteem, dat in 1918 voor het laatst werd gebruikt. Britse koopvaardijschepen in de Noordzee en de Atlantische Oceaan varen vanaf nu in konvooien met militaire bescherming.
De Vierde Panzerdivisie bereikt Warschau, voert een eerste aanval uit maar wordt teruggeslagen.

9 september

Canada verklaart de oorlog aan Duitsland.
De eerste eenheden van het Britse Expeditionair Leger (British Expeditionary Force, BEF) onder leiding van generaal Gort wordt naar Frankrijk verscheept.
De Nederlandse regering geeft instructie aan generaal Reijnders voor de verdediging van de Vesting Holland en de Grebbeberg.
De Poolse strijdkrachten gaan in het tegenoffensief aan de rivier de Bzura tegen de noordelijke flank van het Duits Achtste Leger. Dit offensief duurt tot 15 september.

10 september

Duitsland vraagt de Sovjet-Unie voor de tweede maal om bijstand volgens het Molotov-Ribbentroppact.

11 september

Het Britse en het Franse opperbevel vergaderen voor de eerste maal.
Irak breekt de relaties met Duitsland.
De relaties tussen Saoedi-Arabië en Duitsland zijn bekoeld.
Duitse troepen trekken over de rivier San (rivier) en hebben heel Opper-Silezië veroverd.

12 september

De opmars van de Franse strijdkrachten die deelnemen aan het Saaroffensief tussen de Maginotlinie en de Westwall wordt door Maurice Gamelin stilgelegd en de troepen moeten hun posities standhouden tot nader order. Het Saaroffensief lijkt nutteloos nu de situatie in Polen uitzichtloos is.
Het Tsjechische leger wordt in Frankrijk opgericht.
Duitse troepen hebben Warschau omsingeld.

13 september

Het Franse oorlogskabinet wordt gevormd onder premier Édouard Daladier.

14 september

Ten noorden van de Waddeneilanden wordt een Nederlands militair vliegtuig neergeschoten door een Duits vliegtuig.

16 september

De stad Warschau weigert het Duitse bevel tot overgave.

17 september

De Sovjettroepen vallen met dertig divisies Polen binnen en rukken op naar de Curzonlijn en bezetten het onverdedigde Oost-Polen.
Warschau is omsingeld door de Duitsers en krijgt dan elke dag hevige bombardementen te verduren.
Vliegdekschip HMS Courageous wordt getorpedeerd en ten zuiden van Ierland tot zinken gebracht door U-boot U-29.
De Poolse regering wijkt uit naar Roemenië.
Premier Vjatsjeslav Molotov van de Sovjet-Unie verklaart dat de Poolse regering niet meer bestaat.
In de nacht van 17 september bereikte de eerste groep Poolse cryptografen de grens tussen Polen en Roemenië. De meeste Poolse cryptografen zullen tegen begin oktober geïnstalleerd zijn in Château de Vignolles, nabij Gretz-armainvilliers, Frankrijk.

18 september

Er ontstaan felle gevechten bij de rivier Bzura waarbij 19 Poolse divisies worden omsingeld en uitgeschakeld.
Onder Duitse druk legt Roemenië een huisarrest op aan de Poolse regering in ballingschap.

19 september

Hitler houdt een triomfantelijke intocht in de stad Danzig (Gdansk), Polen.
Duitse en Sovjettroepen ontmoeten elkaar bij Brest-Litovsk, Polen.
De eerste Britse troepen van het British Expeditionary Force arriveren in Frankrijk.
Winston Churchill stuurt een memorandum uit over de belemmering van de Duitse ertsaanvoer door de Noorse territoriale wateren.
Conferentie van de Oslo-staten in Kopenhagen.

20 september

Er wordt melding gemaakt van luchtgevechten tussen Duitse en Franse jachtvliegtuigen.
Duits-Russisch overleg over de afbakening van de grens in Polen.

21 september

Reinhard Heydrich geeft instructies aan de SS-Einsatzgruppen om de Joden samen te drijven in getto's nabij spoorlijnen, als voorbereiding tot een finale oplossing.
Duits-Russisch akkoord over de afbakening van de grens in Polen.
De IJzeren Garde, een fascistische Roemeense groep, vermoordt de Roemeense eerste minister Armand Calinescu.
De Franse troepenmacht die zijn posities moest standhouden in het Saaroffensief krijgt het bevel terug te trekken, mochten de Duitsers tot de tegenaanval overgaan.

22 september

In de stad Lvov lossen Sovjettroepen de Duitsers af.
In Groot-Brittannië wordt een rantsoenering ingevoerd voor benzine.

23 september

Het Duitse opperbevel (Oberkommando der Wehrmacht) verklaart de Poolse veldtocht voor beëindigd.
Kleine schermutselingen worden gemeld aan de Frans-Duitse grens, in Saarland. De Franse tankbataljons worden teruggetrokken.

24 september

1150 Duitse vliegtuigen bombarderen Warschau.

25 september

Duitsland voert verdere rantsoeneringen in voor voedingsproducten; vlees: 600 gram per persoon per week, brood en meel: 2500 gram per persoon per week.

26 september 1939

De Luftwaffe valt de Britse vloot aan, die gelegen is te Scapa Flow.
Bij Helgoland wordt een KLM-toestel door een Duits jachtvliegtuig neergeschoten.
De Sovjet-Unie voert hervormingen door in Oost-Polen naar het communistische Sovjetmodel.

27 september 1939

Warschau geeft zich over na zware bombardementen op de stad, die gestart waren op 17 september.
Tien Poolse divisies zijn omsingeld in de vesting Modlin bij Kutno en geven zich over.
Een Duits militair bestuur wordt gevormd voor West-Polen.
De Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt stuurt een vredesoproep naar Adolf Hitler.
Adolf Hitler informeert de bevelhebbers van de Heer, Luftwaffe en Kriegsmarine dat hij van plan is Duitsland kortelings het Westen te laten aanvallen.

28 september 1939

De Poolse stad Modlin valt.

29 september

Het pact voor wederzijdse hulp wordt ondertekend door de Sovjet-Unie en Estland. De Sovjet-Unie krijgt toegang tot de lucht- en zeehavens van Estland.
Ministers van Buitenlandse zaken Joachim von Ribbentrop (Duitsland) en Vjatsjeslav Molotov (Sovjet-Unie) komen een nieuwe verdeling van Polen overeen.
De Verenigde Staten voeren het wapenembargo tegen de oorlogvoerende landen op.

30 september

De Poolse regering in ballingschap wordt gevormd in Parijs. Generaal Władysław Sikorski wordt benoemd tot premier.
Het Duitse vestzakslagschip Admiral Graf Spee brengt de SS Clement tot zinken voor de kust van Venezuela.
De infanterie-eenheden die deelnamen in het Saaroffensief worden in het diepste geheim teruggetrokken om de publieke opinie niet te verontrusten.

[bewerk] oktober

1 oktober

Na zware gevechten geeft de Poolse marinecommandant zich over en komt er een einde aan de verdediging van de Poolse kust. De marinebasis Hel wordt ingenomen door de Duitsers. Drie Poolse torpedobootjagers en drie onderzeeboten kunnen nog uit de Baltische zee vluchten en zullen in Britse havens aankomen.

3 oktober

Het Brits Expeditionair leger (1ste Legerkorps) neemt een sector over van het Franse leger.

4 oktober

De Franse terugtocht uit Saarland is voltooid en hiermee sluit het Saaroffensief; slechts een veiligheidsscherm van lichte infanterie blijft achter.

5 oktober

Het gezamenlijk bijstandspact tussen de Sovjet-Unie en Letland wordt ondertekend, waardoor de Russen de zee- en luchthavens kunnen gebruiken.

6 oktober

Adolf Hitler kondigt in de Rijksdag een vredesplan aan voor Frankrijk en Groot-Brittannië.
De evacuatie van Rijksduitsers uit Litouwen gaat van start.
De laatste georganiseerde Poolse tegenstand eindigt bij Kock als 17.000 Polen zich overgeven. De totale Poolse verliezen zijn: 66.000 gesneuvelden, ten minste 200.000 gewonden en 694.000 krijgsgevangenen. Ongeveer 100.000 Polen vluchten via buurlanden Litouwen, Hongarije en Roemenië. Velen geraken tot in Frankrijk en Groot-Brittannië om aldaar een Pools leger in ballingschap op te richten. De Duitse verliezen bedragen op 13.981 gesneuvelden.

9 oktober

De eerste 22 Joodse vluchtelingen komen aan in kamp Westerbork.
Adolf Hitler vaardigt Führerdirectief N° 6 uit, waarin hij het Westers offensief beschrijft. Bij het directief zit ook een memorandum waarin Hitler Groot-Brittannië en Frankrijk ervan beschuldigt dat ze Duitsland bewust zwak en verdeeld houden sinds de Vrede van Westfalen in 1648 en hij zegt dat de vernietiging van de Westerse overheersing nodig was om de uitbreiding van het Duitse volk mogelijk te maken. Hitler vraagt het OKH Operatie Fall Gelb uit te werken en zo snel mogelijk van start te laten gaan.

10 oktober

Het gezamenlijk bijstandspact tussen de Sovjet-Unie en Litouwen wordt ondertekend.

11 oktober

Groot-Brittannië kondigt een opleidingsschema voor piloten aan.
Frankrijk verwerpt het vredesplan van Hitler via een radiotoespraak van premier Édouard Daladier.

12 oktober

Groot-Brittannië verwerpt het vredesplan van Hitler.
De Sovjet-Unie eist van Finland dat het zijn zeehavens ter beschikking stelt en een grondgebied in de Karelische Isthmus overdraagt. De Finnen weigeren.

14 oktober

In de nacht van 13 op 14 oktober wordt het Britse slagschip HMS Royal Oak getorpedeerd door U-boot U-47 van commandant Günther Prien in Scapa Flow, de thuishaven van de Royal Navy. De Royal Oak zinkt in dertien minuten en 833 Britse mariniers komen om het leven. De U-47 ontsnapt en Günther Prien zal later als een held aankomen in Wilhelmshaven.

16 oktober

De eerste Duitse luchtaanvallen op Brits grondgebied vinden plaats. Schepen gelegen in Firth of Forth worden beschadigd.
De Duitsers rukken op in Saarland, waar nog een veiligheidsscherm van lichte Franse infanterie-eenheden is achtergebleven sinds 4 oktober. De laatste Franse eenheden trekken zich terug.

17 oktober

Vrijwel het hele Saarland is opnieuw bevrijd door de Duitsers. Aan Franse en Duitse zijden zijn de verliezen gering; bij de Duitsers sneuvelen in de eerste twee maanden van de oorlog 198 man aan het Westfront.

19 oktober

Adolf Hitler annexeert West-Polen in het Derde Rijk, proclameert de Nieuwe Staat Polen tussen West-Polen en de grens waar de Sovjets de macht nu hebben en creëert een eerste Joods getto te Lublin.
Franz Halder, chef van de Generale staf Heer (GenStH) presenteert de militaire plannen voor Operatie Fall Gelb. Het plan stelt voor om het Belgisch grondgebied in te winnen zodat er vliegvelden en zeehavens ter beschikking zijn tegen een eventuele inval in Groot-Brittannië. Volgens het plan zou een offensief in Frankrijk pas in 1942 van start gaan. Hitler is diep teleurgesteld in het plan wegens het ontbreken van enig offensief karakter maar krijgt geen steun van zijn generaals om het plan af te wijzen.

22 oktober

Hitler informeert zijn Generale Staf dat Operatie Fall Gelb op 12 november 1939 moet van start gaan.

23 oktober

Het Vaticaan protesteert tegen de behandeling van de Katholieke Kerk in Polen.
U-47 keert terug in z'n marinebasis te Kiel nadat hij op 14 oktober de HMS Royal Oak tot zinken had gebracht in Scapa Flow.

24 oktober

Poolse patriotten smokkelen 70 ton goud uit Warschau naar Parijs.
Generaal Maurice Gamelin, de opperbevelhebber van de Franse strijdkrachten, besluit dat de Franse troepen België binnentrekken en posities innemen aan de rivier Schelde, in het geval de Duitsers België binnenvallen.

22 oktober

Hitler confronteert de Chef van het OKH Walther von Brauchitsch dat de Deutsche Wehrmacht Frankrijk moet binnenvallen in plaats van Noord-België.

26 oktober

Hitler benoemt Hans Frank, een hooggeplaatste nazi en voormalig Minister van Justitie, tot Gouverneur-generaal van Polen met als hoofdtaak om alle Poolse intellectuelen en Joden wreed te behandelen en te onderdrukken via georganiseerde terreurcampagnes. Dit is de start van de Holocaust.
Bij het Groningse Usquert maakt een Duits Dornier-17 verkenningsvliegtuig met motorpech een noodlanding. De drie inzittenden worden in een cel van de marechaussee in Uithuizen opgesloten, omdat ze de Nederlandse neutraliteit zouden hebben geschonden. Het zwaar beschadigde vliegtuig wordt gedemonteerd en opgeslagen in een loods in Soesterberg, waar het na de inval van mei 1940 door de Duitse bezetters wordt teruggevonden.

27 oktober

België verklaart opnieuw een neutraal land te zijn.

28 oktober

De viering van de Tsjechische onafhankelijkheid wordt onderdrukt door de Gestapo.

30 oktober

Hitler stelt aan Chef Operaties van het OKW Alfred Jodl voor dat de Panzerdivisies van de Deutsche Wehrmacht Frankrijk moeten binnenvallen via de Belgische Ardennen, een toegangsweg via welke de Fransen de Duitsers het minst verwachten. Doch de Generale Staf houdt vol dat de herfst geen periode is om aan te vallen, zeker niet door de modderige Ardennen. De bevelhebber van Legergroep A, Gerd von Rundstedt, en zijn stafchef Erich von Manstein vinden dat het plan van Halder niet goed is doordacht.

31 oktober

Vjatsjeslav Molotov verklaart voor de tweede maal dat de Sovjet-Unie neutraal is.
Erich von Manstein dient zijn eerste van 6 memoranda in bij het OKH, waarbij hij de ene kritische opmerking na de andere op het plan-Halder voorlegt. Het ironische is dat Manstein niets weet van Hitlers bezwaren tegen het plan Halder en hij hiermee Hitler onbewust helpt.

[bewerk] november

3 november

De Amerikaanse regering start een procedure om, ondanks zijn neutraliteit, de Westerse geallieerden te helpen. Dit zal later uitgroeien tot de Lend-Lease Act.
Chef van het OKH Walther von Brauchitsch legt de opmerkingen gegeven door Erich von Manstein naast zich neer. Hij voegt wel extra pantserdivisies toe aan Legergroep A.

7 november

Koning Leopold en koningin Wilhelmina bieden hun diensten aan als bemiddelaars tussen de oorlogvoerenden.

8 november

Twee Britse agenten, majoor Stevens en kapitein Beest worden nabij Venlo aan de Nederlands-Duitse grens ontvoerd.
Een bom ontploft in het nazibierhuis Bürger Bräukeller te München, net nadat Adolf Hitler vertrokken is.

12 november

Groot-Brittannië en Frankrijk leggen het verzoek tot overleg van de Belgische en Nederlandse vorsten naast zich neer.

15 november

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joachim von Ribbentrop verwerpt de onderhandelingspoging van België en Nederland.
Generaal Maurice Gamelin, de opperbevelhebber van de Franse strijdkrachten, herroept zijn besluit van 24 oktober 1939 en beveelt via directief N° 8 dat, in het geval de Duitsers België binnenvallen, de Franse troepen België binnentrekken en posities innemen aan de rivier de Dijle in plaats van de Schelde. De Dijle heeft een korter front, is gemakkelijker te verdedigen met de beperkte troepenmacht en verbindt de Schelde en de Maas. Mobiele troepen moeten het gebied tussen de Maas en de Maginotlinie verdedigen.

16 november

De krijgswet wordt ingevoerd in Praag. Studenten worden doodgeschoten of gedeporteerd.

23 november

Het Britse bewapende koopvaardijschip Rawalpindi zinkt na beschoten te zijn door de Duitse slagschepen Scharnhorst en Gneisenau.

26 november

De Russen ensceneren een incident nabij de Finse grens.

30 november

De Sovjetluchtmacht voert een verrassingsaanval uit op Helsinki en Viipuri. Dit is de start van de Winteroorlog.
Winteroorlog: de Russische landmacht valt Finland binnen via de Karelische Isthmus en de Finse oostgrens met vier legergroepen, bestaande uit een totaal van dertig divisies.

[bewerk] december

4 december

HMS Nelson wordt beschadigd door een magnetische mijn, het laatste slachtoffer van een magnetische mijn, daar de Britse wetenschappers een oplossing vonden tegen deze dreiging.

6 december

Het vestzakslagschip Admiral Graf Spee ontmoet haar bevoorradingsschip Altmark. Er wordt brandstof en voedsel ingenomen en 299 gevangen zeelui overgedragen.

7 december

Denemarken, Zweden en Noorwegen verklaren strikt neutraal te zijn in de Finse-Russische winteroorlog.
Winteroorlog: De Slag om Suomussalmi start en zal duren tot 11 december. De Russische 163e divisie trekt in twee colonnes naar het Finse dorp Suomussalmi.

11 december

Winteroorlog: de Finse 9e divisie voert een tegenaanval op de Russen in Suomussalmi.

13 december

Treffen tussen het Duitse vestzakslagschip Admiral Graf Spee en een Brits eskader. De Duitser zoekt zwaar beschadigd dekking in de neutrale haven van Montevideo.

14 december

De Sovjets worden geweerd uit de Volkenbond na hun agressiedaad tegen Finland.

17 december

Het Duitse slagschip Admiral Graf Spee wordt door haar kapitein tot zinken gebracht in de baai van Montevideo.

De eerste Canadese troepen komen in Groot-Brittannië aan.
Het Britse rijk ondertekent in Ottawa een verdrag over de opleiding van piloten.

20 december

Hans Langsdorff, de kapitein van de op 17 december tot zinken gebracht slagschip Admiral Graf Spee pleegt zelfmoord.

21 december

In Groot-Brittannië wordt de rantsoenering voor benzine, ingevoerd op 22 september 1939, weer opgeheven maar de prijs stijgt tot 30 ct per liter.

25 december

Winteroorlog: de Russische 44e gemotoriseerde divisie probeert door te breken naar de 163e divisie.

27 december

Het eerste militaire contingent uit India komt in Frankrijk aan.
Winteroorlog: de artillerie van de Finse 9e divisie arriveert aan de frontlinie en werpt een versperring op tegen de gehele Russische 163e divisie, die tot 30 december 1939 duurt.

23 december

Het Duitse vrachtschip Colombus wordt tot zinken gebracht.

28 december

In Groot-Brittannië wordt een rantsoenering ingevoerd voor vleesproducten.

[bewerk] Referenties

Enigma, the battle for the code, Hugh Sebag-Montefiore, ISBN 0-75381-130-8
The Chronological Atlas of World War II, Barrie and Frances Pitt, ISBN 0-333-44881-2
The Second World War, John Keegan, ISBN 0-7126-7348-2
De Tweede Wereldoorlog, Lekturama-Rotterdam

Zie ook:

Gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog
1939 - 1940 - 1941 - 1942 - 1943 - 1944 - 1945

Categorieën: Lijsten over de Tweede Wereldoorlog | 1939