Arkitekturo

El Vikipedio

Arĥitekturo estas arto pri konstruado de diversaj strukturoj. Ĝi estas kaj arto kaj konstruada industrio. Arkitekturo havas du flankojn:

praktikan (funkcian kaj teknikan) - konstruado de oportunaj kaj ekonomiaj konstruaĵoj por homa vivo kaj agado
ideo-estetikan – aldono al konstruaĵo formon, kiu esprimas ĝian ideon kaj enhavon.

Arĥitekturo kreiĝis en frua etapo de socia evoluo por pure praktikaj bezonoj de la homo. Por prahomo, loĝejo estis nur la rimedo defendi sin kontraŭ natur fenomenoj, sed, en sekvaj epokoj de civilizo, ĝi jam fariĝis ĝermo de la arto. La evoluo de arĥitekturo dependas de la nivelo de produktofortoj, de la progreso de scienco kaj tekniko. Arkitekturo starigas certajn problemojn kaj mem stimulas la progreson de scienco kaj tekniko – konstrua mekaniko, sanitara tekniko, akustiko, termotekniko, produktado de konstrumaterialoj, k.c.

Dum jarcentoj en la mondo kreiĝis multaj diversaj konstruaĵoj, kiuj diferencas inter si laŭ celo, idea specifikeco, konstrutekniko, stilo (Vidu: Famaj Monumentoj). Oni distingas multajn specojn de arkitekturaj konstruaĵoj:

Enhavo

1 Religia arĥitekturo
2 Loĝeja arĥitekturo
3 Socia arĥitekturo
4 Fortikaĵa arĥitekturo
5 Konstrufakaj laboroj
6 Arĥitekturaj stiloj, skoloj kaj tendencoj:
7 Vidu ankaŭ jenon:
8 Gravaj arkitektoj
9 Eksteraj ligiloj

[redaktu] Religia arĥitekturo

Akldamo – Kirko – Kurgano – Maŭzoleo – Moskeo – Pagodo – Panteono – Partenono - Piramido – Sinagogo – Templo

[redaktu] Loĝeja arĥitekturo

Domo – Hotelo – Palaco – Kabano – Nubskrapulo

[redaktu] Socia arĥitekturo

Flughaveno – Cirko – Ekspoziciejo – Lernejo – Muzeo – Ponto – Parko – Stacidomo – Stadiono – Teatrejo

[redaktu] Fortikaĵa arĥitekturo

Akropolo – Citadelo – Fortikaĵo – Kastelo – Muro – Turo

[redaktu] Konstrufakaj laboroj

Betono, adobo, ferbetono

Tradiciaj materialoj, kiujn oni uzis en konstrutekniko, estis: ligno, ŝtono, briko, en monumenta arkitekturo – marmoro, granito, betono, ankaŭ metalo. Al sekva evoluo de arkitekturo, forte influis ferbetono, invento de franca ĝardenisto G.Monier en 1849.

La rimedoj de arkitekturo, kiel artspeco, estas: kompozicio, spaco, volumeno, maso, proporcio, ritmo, lumo, fakturo (<--erara vorto), ornamo. En diversaj epokoj kaj landoj ĉi-tiuj komponantoj havis malsamajn signifojn.

Kun arkitekturo estas ligita ankaŭ urboplanado aŭ urbokonstruado, ĝi havas multon komunan kun skulptarto kaj monumenta pentroarto. Dum historia evoluo ĝiaj stil-ŝtupoj plejparte kongruis unu kun la alia, kvankam malgrandaj kronologiaj intervaloj rimarkeblas.

Vidu ankaŭ:

[redaktu] Arĥitekturaj stiloj, skoloj kaj tendencoj:

[redaktu] Vidu ankaŭ jenon:

Urba Desegnado
Etaĝo
Fenestro
Fundamento
Ĝardeno
Lifto
Plafono
Planko
Pordo
Ŝtuparo
Tegmento

[redaktu] Gravaj arkitektoj

Alvar Aalto

Jacques Dupuis

Jules Hardouin-Mansart

Le Corbusier

Károly Kós (1883-1977) hungara arkitekto

Jacques Lemercier

Louis Le Vau

Mies van der Rohe

Eugène Viollet-le-Duc

Legu ankaŭ sub: konstruarto, konstrufako , konstrutekniko, konstruindustrio, konstruado, rekonstruado , konstrumetio , konstruprojekto , konstrumaterialo , konstrumetodo , konstrumaniero, konstruaĵopartoj