Historio

El Vikipedio

La historio ampleksas ĉiujn pasintajn okazaĵojn kaj la evoluojn de homoj, popoloj, komunumoj, socioj, civilizoj. Ankaŭ la verkojn pri la okazaĵoj oni nomas "historio".

Vikicitaro enhavas citaĵojn por tiu ĉi artikolo.

Vidu Historio.

Enhavo

1 Terminaj problemoj
2 La fako historio
3 Historio laŭ lokoj
4 Historio laŭ datoj
5 Eksteraj ligiloj

[redaktu] Terminaj problemoj

Simile kiel en naciaj lingvoj, ankaŭ en Esperanto la vorto "historio" rilatas al malsamaj aferoj

pasinteco, tio kio laŭ nuna scio vere okazis aŭ estis: la historio de Varsovio, la historio de UEA
la tuta okupiĝado pri pasinteco: mi studis historion, historio instruas al ni multon
verko k.s. kiu temas pri pasinteco: Historio de SAT, Historio de la lingvo Esperanto

Al tiu vorta tereno apartenas ankaŭ:

historiisto, persono kiu (fake, profesie) okupiĝas pri historio aŭ studis la fakon: Theodor Mommsen estis germana historiisto
historiografio, la verkado/verkaro pri historio: la historiografio pri la dua mondmilito, la angla historiografio de la 20-a jarcento, bona historiografio atentas la fontojn
historioscienco (foje ankaŭ nomata "historiologio", la faknivela okupiĝado pri historio: historioscienco kaj sociologio estas malamikaj fratoj, la antikvaj grekoj faris historiografion, sed ankoraŭ ne historiosciencon

Krome, en pluraj lingvoj kaj ankaŭ Esperanto oni foje uzas la saman vorton aŭ vortradikon kiel "historio" en la senco "rakonto".

[redaktu] La fako historio

Oni povas dividi la fakon laŭ diversaj vidpunktoj:

Laŭ epokoj kaj tempoj:
- antikvo, mezepoko, novepoko
- renesanco, epoko de la revolucioj k.t.p.
Laŭ regionoj de la mondo, landoj, parto de landoj, kulturoj k.s.
Laŭ "sektoroj" aŭ temoj:
- Politika historio
- Socia historio
- Historio de ideologioj kaj mentalecoj
- Kultura historio
- Historio de sciencoj, tekniko k.t.p.

Kelkajn historiojn oni ĉefe priumas en aliaj sciencoj, ekzemple lingvan historion en lingvistiko. Fakte ĉiu scienco povas havi historian dimension: la historio de medicino, la historio de juro, la historio de arto k.t.p. Tiel ebliĝas kaj necesas multe da kunlaboro inter historioscienco kaj aliaj sciencoj.

[redaktu] Politika historio

antikvaj gentoj kaj ŝtatoj:

Akadanoj - Akado - Amoreoj - Arameoj - Asirianoj - Asirio - Aztekoj - Babilonio- Elamo - Etruskoj - Frankoj - Gaŭloj - Galatoj - Gepidoj - Geto-dakoj - Ĝermanoj - Habiroj -Hunoj - Iberio - Induso-civilizo - Judoj - Kasitoj - Karirioj - Kuŝanoj - Kvadoj- Maŭroj - Ostrogotoj - Panonio - Parthoj - Peĉenegoj - Piktoj - Seleŭkio - Sumeranoj - Sumero - Urartu - Vandaloj - Visigotoj

imperioj:

Araba imperio - Bizanca imperio - Brita imperio - Ĉina Imperio - Kolĥeti - Grandmoravia regno - Meŝika imperio - Otomana imperio - Romio - Rusa Imperio - Sovetunio - Tria Regno - Usona Imperio

dinastioj:

imperiestroj - Reĝoj de Francio - Reĝoj de Hispanio

rolantoj:

Antonio - Breĵnevo - Osama Bin-Laden - Napoléon Bonaparte - Marko Bruto - Aŭgusto Cezaro - Julio Cezaro - Charles de Gaulle - Vo Nguyen GIAP - Gorbaĉevo - Herodo la Granda - Hipioj - Jelcino - Katono - Robert F. Kennedy - Lenino - Nasser - Pompejo - Sargono - Stalino - Vercingetorix - Usonaj Prezidentoj - Meksikaj prezidantoj

[redaktu] Historio laŭ temoj

civilizaj situacioj:

Feŭdismo - Historio de Pratempo - Historio de Antikveco - Historio de mezepoko - Historio de eklezio

Historio de scienco kaj teknologio

Pri historio de lingvoj, teatro ktp., vidu la koncernajn artikolojn.

[redaktu] Historio laŭ lokoj

kontinentoj:

Historio de Afriko - Historio de Ameriko - Historio de Aŭstralio - Historio de Azio - Historio de Eŭropo

mondregionoj:

Anatolio - Antiloj - Mezopotamio

[redaktu] Historio laŭ datoj

epokoj:

Jarcento de Ludoviko la 14-a (Francio 17-a jarcento) - Mezepoko - Renesanco (Eŭropo 15-a jarcento - Italio - aŭ 16-a jarcento - aliaj landoj) - Inter-du-milita epoko (Eŭropo, 20-a jarcento)

okazaĵoj:

Hipia revolto - Franca Revolucio - R.M.S. Titanic - 11-a de septembro 2001 - Koloniigado - Krucmilito - Sorĉopersekuto

kalendaroj:

Gregoria kalendaro - Luna Kalendaro - Hebrea kalendaro - Hinda kalendaro - Islama kalendaro - Persa kalendaro - Julia kalendaro - Franca respublika kalendaro - Bahaa kalendaro

jarcentoj:

...19-a jarcento - 20-a jarcento - 21-a jarcento

tagoj: