Lumo

El Vikipedio

Lumo kutime nomiĝas tiu parto de la elektromagneta spektro, kiu estas videbla por la homa okulo, sed oni ankaŭ uzas la vorton por ajnaj elektromagnetaj radiaĵoj.

Enhavo

1 Fizikaj ecoj de lumo
2 Teorioj pri lumo
3 Pensoj pri lumo en societo
4 Vidu ankaŭ
5 Eksteraj ligiloj

[redaktu] Fizikaj ecoj de lumo

La bazaj fizikaj ecoj de lumo estas koloro, heleco (aŭ intenso) kaj polarizeco.

[redaktu] Koloro

Natura lumo estas miksaĵo el ondoj kun diversaj frekvencoj. La okulo perceptas ilin kiel erojn de iu precipa baza koloro. Bazaj koloroj estas:

**Spektraj koloroj**
Koloro	Ondolongo	Frekvenco
Infraruĝa radiado
Ruĝa	625–740 nm	480–405 THz
Oranĝa	590–625 nm	510–480 THz
Flava	565–590 nm	530–510 THz
Verda	520–565 nm	580–530 THz
Cejana	500–520 nm	600–580 THz
Blua	450–500 nm	670–600 THz
Indiga	430–450 nm	700–670 THz
Viola	380–430 nm	790–700 THz
Ultraviola radiado

Aliaj koloroj estas miksaĵoj de tiuj bazaj koloroj. La okulo (male al la orelo) ne kapablas analizi la frekvencojn kaj perceptas en ĉiu punkto nur unu rezultan koloron. Per aparatoj tamen eblas analizi miksfrekvencan lumon.

Oni rimarku, ke la rilato inter frekvenco kaj koloro dependas de kulturo kaj lingvo.

[redaktu] Heleco

ankoraŭ farenda

[redaktu] Polarizeco

ankoraŭ farenda

[redaktu] Teorioj pri lumo

Historie oni multe diskutis pri la naturo de lumo. Teorio pri tio-ĉi devas klarigi la agon de lumo en diversaj situacioj, ekz. reflekton kaj refrakton.

[redaktu] Partikla teorio

proponita fare de Isaac Newton en la 17-a jarcento
lumo konsistas el partikloj elradiataj en ĉiujn direktojn
reflekto okazas samkiel ĉe normalaj objektoj

[redaktu] Onda teorio

proponita fare de Christiaan Huygens ankaŭ en la 17-a jarcento
lumo konsistas el ondoj
klarigas la fenomenojn de polarizo kaj interfero
ondoj bezonas medion por transmoviĝi (vidu etero)

[redaktu] Elektromagneta teorio

proponita fare de James Clerk Maxwell fine de la 19-a jarcento
lumo konsistas el elektromagnetaj ondoj
tiuj ne bezonas medion / elektromagneta kampo agas kiel medio
videbla lumo estas nur parto de la pli granda elektromagneta spektro

[redaktu] Kvantuma teorio

kombinaĵo de la tri antaŭaj teorioj
lumo konsistas el energikvantumoj (fotonoj), kiuj agas foje kiel partikloj, foje kiel ondoj
Max Planck proponis en 1900, ke lumo konsistas el kvantoj de energio
Albert Einstein ricevis la Nobelan premion en 1921 por sia klarigo pri la fotoelektra efiko.

[redaktu] Relativeca teorio / Lumrapideco

Pli detalajn informojn legu en la speciala artikolo: Lumrapideco

La plej konata teorio far Albert Einstein, la speciala teorio pri la relativeco, baziĝas sur la hipotezo, ke la rapideco de lumo sendependas de la rapideco de la spektantoj, kontraŭe al la rapideco de aliaj objektoj.

Laŭ ĉi-teorio la lumrapideco en vakuo egalas al

$c_0 = \frac{1}{\sqrt{\epsilon_0 \, \mu_0}} = 299.792,458 km/s$

$ε 0$ kaj $μ 0$ estas elektromagnetaj konstantoj, kiuj sendependas de la sistemo de la spektanto, do ankaŭ la rapideco de lumo devas sendependi.

Lau la relativeca teorio, nenio ajn povas transiri la rapidon de lumo.

[redaktu] Pensoj pri lumo en societo

Ofte la koncepto de lumo havas asociojn kun bono, kaj la konverso estas ke malumo havas asociojn kun malbono. Tio estas komuna en literaturo kaj en la biblio etc.

[redaktu] Vidu ankaŭ

Se vi serĉas informojn pri la kanada Esperanto-gazeto: Lumo (gazeto)

La Vikimedia Komunejo havas dosierojn rilatajn al

Lumo sub la gloso Light

[redaktu] Eksteraj ligiloj

OPTIKO: Ĉapitro el lernolibro far SÁRKÖZI János. Subĉapitroj: optiko ĝenerale, fotometrado, ekesto, propagiĝo, refrakto de la lumo, ondooptiko, polarigo, lumo kaj materialo, la okuloj, optikaj instrumentoj. 129 paĝoj, formo PDF, 882 KB.