Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions Kòrsou - Wikipedia, e ensiklopedia liber

Kòrsou

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber

E artíkulo aki ta skibí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Kòrsou
Eilandgebied Curaçao
Bandera di Kòrsou Wapen di Kòrsou
Bandera Wapen
Himno: Himno di Kòrsou
Lokashon di Kòrsou
Kapital Willemstad
Stat mas grandi Willemstad
Idioma(nan) ofisial Hulandes (ofisial),
Papiamentu
Forma di gobernashon

- Reina
- Gobernador
- Promé Minister
- Gezaghebber
Demokrasia parlamentario
Monarkia konstitushonal
Beatrix
Frits Goedgedrag
Emily de Jongh-Elhage
Lizanne Richards-Dindial
Eilandgebied di Antias Hulandes
Statuut

15 desèmber 1954
Area
 - Total
 - Awa (%)
 
444 km² (n/a)
n/a
Populashon
 - 2006 est.
 - Densidat
 
173.400 (n/a)
391/km² (n/a)
Moneda Florin (Gulden) (ANG)
Zona di tempu (UTC-4)
TLD di internet .an
Kódigo pa yama +5999


Curaçao (òf Kòrsou, Corsou) ta un isla den parti zùit di Karibe for di e kosta di Venezuela. E isla ta esun mas grandi i mas populá di e tres islanan ABC (ta para pa Aruba, Boneiru, i Kòrsou) i ta parti di Antias Hulandes, un parti outónomo den Reino Hulandes. Kòrsou su kapital ta Willemstad.

Kòrsou tin un area di 444 kilometer kuadrá (171 mia²). Den e senso di Antias Hulandes di 2001, e populashon tabata 130.627 habitante, lokual ta nifiká un densidat di populashon di 294 habitante pa kilometer kuadrá. Den 2004 e populashon tabata aproksimadamente 133.644 habitante.

Kontenido

[editá] Geografia

Kòrsou ta konosí pa su ref di koral ku ta hasi e un lugá ekselente pa 'scuba diving'. E lamannan na parti zùit tin hopi lugá popular pa dùik. Un karakterístika eksepshonal di Kòrsou ta ku e bòm di laman ta kai hundu den algun shen pia (menos ku shen meter) for di kosta, anto por yega e ref fasilmente sin boto. Nan sa yama e kaminda unda e bòm di laman ta bira hundu e "blue edge" na ingles. Laman fuerte i falta di laman santu ta hasi e kosta nort di Kòrsou peligroso pa landa i dùik, pero dùikdónan avansá sa bai ku boto si kondishonnan permití. E kosta zùit ta hopi diferente i ta ofresé awa remarkablemente kalmo. E kosta di Kòrsou tin yen bahia i boka, hopi di nan bon pa ankramentu. Orkan no sa pasa riba Kòrsou i e tin un klima semi-árido, manera savana. Kòrsou su flora ta otro for di vegetashon típiko di isla tropikal i e ta mas manera esei di parti zùit-ost di Merka. Varios forma di kaktus, mata ku sumpiña i mata ku ta keda berde henter aña ta prevalente. E punto mas haltu di Kòrsou ta e Seru Kristòfel na 375 meter, na parti nort-wèst di e isla. Esaki ta den e parke reservá, Curaçao Christoffelpark, ku por eksplora ku outo, baiskel, kabai òf na pia. Tin diferente ruta ku por sigui. Kòrsou tin hopi kaminda ku bo por 'hike' òf kana. Tin e saliñanan, unda flamingo ta bai pa sosegá i kome i 25 kilometer zùit-ost di Kòrsou tin e isla chikitu Klein Curaçao.

[editá] Historia

Groot Davelaar
Enlarge
Groot Davelaar

E habitantenan original di Kòrsou tabata e indjannan Aruaka. E promé europeanonan ku a mira e isla tabata miembronan di un ekspedishon spañó, bou di Alonso de Ojeda den aña 1499. E spañónan a desimá e Aruakanan. E hulandesnan a okupá e isla na aña 1634. E West-Indische Compagnie (WIC) a establesé Willemstad riba kantu di Schottegat. Promé, kolonista a ignorá Kòrsou pasombra e tabata falta hopi kos ku tabata interesá nan, manera depósitonan di oro. Sinembargo, e haf natural di Willemstad a proba di ta un lugá ideal pa hasi negoshi. Komersio i transportashon di karaga riba barku a bira e aktividatnan ekonómiko mas importante di Kòrsou, asina Kòrsou a bin hunga un ròl importante den un di e nètwèrknan internashonal di negoshi mas kompliká den historia: e negoshi di katibu atlántiko. E WIC a hasi Kòrsou un sentro pa negoshi di katibu na aña 1662. Komersiantenan hulandes a trese katibu for di Afrika na lugánan yamá Asiento. Di ei nan a bende e katibunan i a hiba nan via barku na varios destinashon na Sur Amérika i den Karibe. Gran kantidat di katibu tabata bendí akinan durante e periodo mas prosperoso di e negoshi. Mas despues e inglesnan i e fransesnan a okupá e isla pa un periodo kòrtiku, kontribuyendo na e meskla di idiomanan riba e isla. E hulandesnan a abolí sklabitut na aña 1863. Kòrsou su arkitektura ta un meskla di varios estilo kolonial hulandes i spañó. E varios otro edifisionan históriko den i rònt di Willemstad a logra buta e stat riba UNESCO su lista di herensia mundial. E isla ta yen di landhùis i kas di palu di maishi, hopi di nan tabata restorá i hende por bishita nan. Despues di abolishon di sklabitut a bin un temporada di difikultat ekonómiko, ku a pone hopi hende di Kòrsou bai biba afó, manera Cuba unda nan a traha riba plantashi di suku.

Ora a deskubrí zeta na Venezuela na aña 1914, e suerte di Kòrsou a kambia drástikamente. Royal Dutch Shell (prome ku esei: Koninklijke/Shell Groep) i e gobièrnu hulandes a traha un refineria ekstensivo riba e sitio bieu di Asiento, unda a bende katibu antes, ku a trese hopi trabou pa un gran parti di e populashon di e isla, i a pone ku hopi hende djafó a bin biba akinan pa haña trabou tambe. Kòrsou tabata e lugá ideal pa e refineria pasombra e tabata leu for di e desorden sosial i sivil di gran parti di Sur Amérika, pero basta serka di e depositonan di zeta di e Bahia di Maracaibo. Tambe e tin un ekselente haf natural ku por akomodá tanker grandi. E kompania a trese un pida rikesa na e isla. Hopi kas tabata trahá i Willemstad a haña un infrastruktura ekstensivo. Sinembargo, despues di tempu a bin diferensianan grandi entre gruponan sosial di Kòrsou. Disatisfakshon i tenshon entre gruponan sosial a resultá na protestanan grandi riba 30 mei, 1969. E desorden sivil a kousa un movementu sosial ku a pone ku e populashon lokal a haña mas influensha den e proseso polítiko. Turismo tambe a desaroyá i ku winst belasting abou, hopi kompania por a establesé nan mes akinan pa evitá reglanan rigoroso di otro pais. Den añanan 1980 Royal Shell a bende e refineria i aworaki PDVSA ta hür e serka gobièrnu di Kòrsou. E ultimo añanan aki Kòrsou ta purbando di kapitalisá riba su historia i herensia úniko pa turismo sigui ekspandé.

Willemstad
Enlarge
Willemstad

[editá] Populashon

Debi na su historia, e isla awor ta yen di varios grupo étniko. Kòrsou awor ta parse di ta e ehèmpel ideal di multikulturalidat. Habitantenan di Kòrsou ta diverso i hopi biaha di varios orígen. Gran parti di e populashon ta afro-karibense. Esaki ta inkluí hende multi-rasial ku ta identifiká nan mes komo afro-karibense. Tambe tin menoridatnan di hende hulandes, ost asiatiko, portugues i di Levant. Ahinda mas, tin tambe varios imigrantenan resien di paísnan serka di Kòrsou, notablemente di Repúblika Dominikana, Haiti, Karibe anglofóniko i Colombia. Den último añanan e kantidat di penshonado hulandes a subi drástikamente.

[editá] Polítika

Kòrsou a haña un gobièrnu limità di su mes riba 1 yanüari, 1954. Apesar di esaki, hopi hende no a partisipá den e proseso polítiko te ku despues di e movementunan sosial den e último añanan '60. Den e añanan 2000 e estado polítiko di e isla tabata bou di diskushon atrobe, lokual ta trata e otro islanan di Antias Hulandes, tratando e relashon ku Hulanda i entre e islanan di Antias. Den un referèndum tené riba 8 aprel 2005, huntu ku Sint Maarten, residentenan a vota pa status aparte pafo di Antias Hulandes, manera Aruba, ningando e opshonnan pa independensia kompletu, birando parti di Hulanda, òf keda manera e ta.

[editá] Ekonomia

E industrianan mas importante di e isla ta inkluí refinashon di zeta, turismo i "offshore banking"esta servisio finansiero internashonal. Transportashon di karga riba barku i otro aktividat konektá ku e haf di Willemstad tambe ta hasi un kontribushon grandi na e ekonomia.

[editá] Idioma

Te ku awe hende sa debatí e orígen di e nòmber Curaçao, pero un splikashon ta ku e ta derivá di e palabra portugues pa 'kurason', lokual ta "coração". Sigun Joubert i van Buurt, e nòmber Kòrsou ta originá serka e kaiketionan, kende tabata ser referí den relatonan spaño komo "Indios Curaçaos". Esei ta nifiká ku kisás e poblashon aki tabata yama su mes asina. Awendia hende di otro pais sa asosiá e nòmber Curaçao ku un tipo di blòu, i sa huza e komo un adhetivo, pasó di e likùr blòu skur yamá "Blue Curaçao".

E idiomanan mas papiá na Kòrsou ta papiamentu, hulandes, spaño i ingles. Papiamentu ta e idioma nativo di mayoria habitante, ku hulandes komo e idioma ofisial. Hopi papiá ta e idiomanan hulandes, ingles i spaño i ta e idiomanan nativo di basta minoridat grandi. Hulandes tabata e idioma di instrukshon na skolnan for di tempu kolonial. Sinembargo, tabata tin hopi debate resien trantado e asuntu di huza papiamentu na skol.

[editá] Religion

Segun e senso di 2001, mayoria habitante di Kòrsou ta katóliko (85%). Otro denominashon ta protestant, adventista i metodista. Banda di e denominashonnan ofisial kristian, tin habitante ku sa partisipá den kreensia religioso i kustumber afrikano similar na Voodoo i Santeria. Manera otro lugá den Latino Amerika, e misa Pentekostal ta birando mas popular. Tin hende mòslim i hindú ta praktika na Kòrsou tambe. Maské ta poko hende, hende hudiu tabata tin un impakto signifikante riba historia. Kòrsou tin e kongregashon hudiu mas bieu ku ahinda ta aktivo den hinter Amérika - for di 1651 - i e snoa mas bieu di hinter Amérika ku ahinda ta huzá for di 1730.

[editá] Edukashon

Edukashon na Kòrsou, komo otro lugá den Antias, ta bon segun norma regional. E universidatnan prinsipal ta:

  • UNA (Universiteit van de Nederlandse Antillen)
  • St. Martinus University
  • CDC (The College of the Dutch Caribbean)
  • UDC (The University of the Dutch Caribbean)

[editá] Bandera

Bandera di Kòrsou
Enlarge
Bandera di Kòrsou

E bandera di Kòrsou ta blòu ku un strepi hel parti abou i dos strea blanku ku sinku punta na e parti ariba. E blòu ta simbolisá laman i shelu (parti abou i ariba, respektivamente), partí pa un strepi hel ku ta representá e solo. E dos streanan ta representá Kòrsou i Klein Kòrsou, pero tambe 'amor i felisidat'. E sinku puntanan riba kada strea ta simbolisá e sinku kontinentenan for di kual Kòrsou su hendenan a bin.

E strepinan horizontal tin un proporshon di 5:1:2. E streanan tin diameter di 1/6 i 2/9 di e haltura di e bandera. E sentro di e strea mas chikitu ta 1/6 di e haltura, for di e rant ariba i di man robes, i e sentro di esun mas grandi ta 1/3 for di e rant ariba i di man robes. E blòu ta Pantone 280, i e hel ta Pantone 102.

[editá] Linknan eksterno


 
Antias Hulandes
Bandera di Antias Hulandes
Islanan grandi: Boneiru | Kòrsou | Saba | Sint Eustatius | Sint Maarten
Islanan chikitu: Klein Bonaire | Klein Curaçao | Green Island

Reino Hulandes

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr -
 
ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext -
fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz -
 
ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky -
la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn -
 
na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt -
qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl -
 
ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh -
yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -