Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions Isla - Wikipedia, e ensiklopedia liber

Isla

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber

E artíkulo aki ta skibí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Un isla chikitu den Laman Adriátiko
Enlarge
Un isla chikitu den Laman Adriátiko

Un isla ta kualke pida tera ku ta kompletamente rondoná pa awa. Un kai ta un otro nòmber pa un isla chikitu.

Tin tres tipo prinsipal di isla: isla kontinental, isla di riu, i isla volkániko. Tin tambe isla ku hende mes a traha (isla artifishal). Un grupo òf kadena di isla yama un archipélago.

Kontenido

[editá] Isla kontinental

Islanan kontinental ta pidanan di tera ku ta riba e plata kontinental di un kontinente. Ehèmpel ta inkluí Grunlandia for di Nort Amerika, Barbados i Trinidad for di Sur Amerika, Sicilia for di Europa, Sumatra i Java for di Asia, Guinea Nobo i Tasmania for di Oustralia.

Un tipo spesial di isla kontinental ta isla mikrokontinental, ku ta resultá ora un kontinente ta sker. E mihó ehèmpel di esaki ta Madagaskar for di Afrika. E islanan di Kerguelen i algun di e Seychelles tambe ta algun ehèmpel.

Un otro tipo ta bara: un akumulashon di santu riba e plata kontinental.

[editá] Isla di riu

Por haña islanan di riu den dèlta di riu i den riunan grandi. E deposishon di sedimento na sierto punto den e riu unda a fluho ta pèrdè su poder di karga, ta kousa e islanan aki. Mihó bisá, nan ta baranan di riu. Maske algun no tin bida largu anto ta desaparesé si e riu su volumen òf velosidat kambia, otronan sa ta firme i ta keda despues di hopi tempu.

[editá] Isla volkániko

Hawaii ta un isla volkániko.
Enlarge
Hawaii ta un isla volkániko.
Wake ta un isla volkániko ku a bira un atol.
Enlarge
Wake ta un isla volkániko ku a bira un atol.

Islanan volkániko ta resultá pa volkan. Un tipo di isla volkániko bo por haña den un arko di islanan volkániko. E islanan aki ta lanta for di volkán unda un plata ta haña su mes ta sea forsá bou di un otro. Ehèmpel ta inkluí e Islanan Mariana, e Islanan Aleutiana, e Repúblika di Mauritius i mayoria parti di Tonga den e Oseano Pasífiko. Algun di e Antias Menor ta e uniko ehèmpelnan den e Oseano Atlántiko.

Un otro tipo di isla volkániko ta resultá ora un sker oseániko yega superfisio. Tin dos ehèmpel: Islandia, ku ta e isla volkániko mas grandi na mundu, i Jan Mayen. Tur dos den Atlántiko.

Un di tres tipo di isla volkániko ta esnan formá pa punto kayente òf "hotspot". Un punto kayente ta mas o menos stashonario kompará ku e plata tektonika ku ta move riba e punto, dus un kadena di isla ta resultá mientras e plata ta drif. Despues di hopi tempu, e tipo di isla aki lo gasta i "hoga", kousá pa ahustamentu isostátiko, birando un seru bou di awa. Movementu di plata riba un punto kayente ta produsí un liña di isla orientá den direkshon di e movementu di e plata. Un ehèmpel ta e Islanan Hawaii, di Hawaii pa Kure, ku ta sigui bou di awa den direkshon nort. Un otro kadena ku un orientashon similar ta e Archipélago Tuamotu; su kurso nort ku ta mas bieu ta e Islanan di Liña. E kadena mas zùit ta e Islanan Oustral, ku su kurso den direkshon nort ku ta forma e atolnan den Tuvalu. Tristan da Cunha ta un ehèmpel di un volkan di un punto kayente den Oseano Atlántiko. Un otro punto kayente den Atlántiko ta Surtsey.

Un atol ta un isla formá di un ref koral ku a krese riba un isla volkániko gastá i hogá. E ref ta sali riba superfisio di e awa i ta forma un isla nobo. Atol normalmente ta den forma di un renchi ku un laguna sentral. Ehèmpel ta inkluí e Maldivas den Oseano Indiko i e Islanan di Liña den Pasífiko.

[editá] Link eksterno

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr -
 
ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext -
fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz -
 
ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky -
la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn -
 
na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt -
qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl -
 
ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh -
yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -