Russische namen

Het systeem van de Russische naamgeving wijkt op een aantal punten af van wat Nederlandstaligen gewend zijn. Wat vooral opvalt, is het gebruik van een vadersnaam (patroniem).

Een typische Russische naam bestaat uit drie delen:

voornaam (имя, imja)
vadersnaam (отчество, ottsjestvo)
achternaam (фамилия, familija)

Voorbeelden van Russische namen: Anna Andrejevna Achmatova (Анна Андреевна Ахматова), Fjodor Michajlovitsj Dostojevski (Фёдор Михайлович Достоевский), Aleksandr Sergejevitsj Poesjkin (Александр Сергеевич Пушкин), Valentina Vladimirovna Teresjkova (Валентина Владимировна Терешкова), Boris Nikolajevitsj Jeltsin (Борис Николаевич Ельцин).

[bewerk] Voornamen

In Rusland krijgt een kind bij zijn geboorte een voornaam. In tegenstelling tot kinderen in het Westen krijgen Russische kinderen in de regel slechts één voornaam.

Voorbeelden van populaire namen zijn:

voor jongens: Aleksandr (Александр), Andrej (Андрей), Boris (Борис), Igor (Игорь), Ivan (Иван), Jevgenij (Евгений), Joeri (Юрий), Nikolaj (Николай), Pavel (Павел), Pjotr (Пётр), Sergej (Сергей), Vadim (Вадим), Vladimir (Владимир)
voor meisjes: Anna (Анна), Valentina (Валентина), Galina (Галина), Irina (Ирина), Nina (Нина), Ljoedmila (Людмила), Nadjezjda (Надежда), Olga (Ольга), Svetlana (Светлана), Tatjana (Татьяна), Joelija (Юлия)

[bewerk] Vadersnaam

De vadersnaam wordt afgeleid van de naam van de vader. Voor de afleiding wordt gebruikgemaakt van de volgende achtervoegsels:

-ovitsj/-evitsj (-ович/-евич; mannelijk)
-ovna/-evna (-овна/-евна; vrouwelijk)

Volgens het principe van de vadersnaam heeft de zoon van Pjotr (Пётр) de vadersnaam Petrovitsj (Петрович), de dochter Petrovna (Петровна).

Voorbeelden van vadersnamen zijn: Aleksandrovitsj (Александрович), Andrejevna (Андреевна), Borisovna (Борисовна), Igorevitsj (Игоревич), Iljinitsjna (Ильинична), Michajlovitsj (Михайлович), Nikolajevna (Николаевна), Pavlovitsj (Павлович), Vasiljevitsj (Васильевич).

[bewerk] Achternaam

Een typische Russisch achternaam eindigt op -ov/-ev (-ов/-ев) of -in/-yn (-ин/-ын). Dit is de mannelijke vorm van de achternaam. De vrouwelijke vorm krijgt de uitgang -a. De vrouw van Vladimir Poetin heet in het Russisch dus niet Ljoedmila Poetin, maar Ljoedmila Poetina.

Daarnaast komen onder meer de volgende achtervoegsels voor: -ski (-ский; vrouwelijk -aja (-ая); vaak van Poolse, Wit-Russische of joodse origine), -enko (-енко; Oekraïens), -jan (-ян; Armeens), -vili (-вили, Georgisch) en -dze (-дзе, Georgisch).

Voorbeelden van Russische achternamen: Gagarin (Гагарин), Gorbatsjov (Горбачёв), Ivanov (Иванов), Nikolajev (Николаев), Lavrov (Лавров), Orlov (Орлов), Petrov (Петров), Soechov (Сухов), Solovjov (Соловьёв), Vjazemski (Вяземский), Volkov (Волков), Zjoeganov (Зюганов).

[bewerk] Gebruik

De normale volgorde is 'voornaam vadersnaam achternaam'. Vooral in alfabetische lijsten, maar ook in formele contexten, wordt echter de volgorde 'achternaam voornaam vadersnaam' gebruikt:

Teresjkova Valentina Vladimirovna
Jeltsin Boris Nikolajevitsj

Door het vele gebruik slijt de vadersnaam in de praktijk vaak af: Nikolajevitsj wordt uitgesproken als Nikolajitsj, Andrejevna wordt Andrevna. Deze afslijting kan behoorlijk ver gaan. Zo blijft van Pavlovitsj en Ivanovna niet meer over dan respectievelijk Palytsj en Ivanna.

Volwassenen met wie de spreker niet op vertrouwelijke voet staat, worden in principe aangesproken met de combinatie 'voornaam + vadersnaam'. Deze vorm kan ook gebruikt worden om iemand aan te duiden tegenover anderen. Voorbeelden:

Ivan Ivanovitsj, hebt u dit al gezien?
Ik heb het daar gisteren nog over gehad met Valentina Andrejevna.

Als men op vertrouwelijke voet met iemand staat, wordt zelden iemands officiële voornaam gebruikt. Het Russische kent een grote rijkdom aan verkleinvormen van voornamen, wat zeker voor een buitenlander verwarrend kan werken.

Aleksandr (Александр): Sasja (Саша), Sjoera (Шура), Sanja (Саня), Alik (Алик) (verkleinvormen); Sasjenka (Сашенька), Sasjetsjka (Сашечка), Sjoerotsjka (Шурочка), Sanetjska (Санечка), Sasjoenja (Сашуня) (koosnamen); Sasjka (Сашка), Sjoerka (Шурка), Sanka (Санька) (pejoratieven).
Dmitri (Дмитрий): Dima (Дима), Mitja (Митя); Dimotsjka (Димочка), Mitenka (Митенька), Mitjoesja (Митюша); Dimka (Димка), Mitka (Митька)
Jelena (Елена): Lena (Лена), Ljolja (Лёля); Lenotsjka (Леночка); Lenka (Ленка)
Natalja (Наталья): Natasja (Наташа), Nata (Ната), Tasja (Таша); Natasjenka (Наташенька); Natasjka (Наташка)