Lijst van heersers van Rusland

Hieronder volgt een lijst van heersers van Rusland.

Inhoud 1 Context 1.1 Kievse Rijk 1.2 Vladimir-Soezdal en de Mongoolse overheersing 1.3 Moskovië en Rusland 1.4 Titulatuur 2 Grootvorsten van Novgorod en het Kievse Rijk (860-) 3 Grootvorsten van Vladimir-Soezdal 3.1 Huis der Ruriken 4 Grootvorsten van Moskovië 4.1 Huis der Ruriken 5 Tsaren van Rusland (1547-1721) 5.1 Huis der Ruriken 5.2 Tijd der Troebelen (diverse huizen) 5.3 Huis Romanov 6 Keizers van het Russische Rijk (1721-1917) 6.1 Huis Romanov 6.2 Huis Romanov-Holstein-Gottorp 7 Tijdlijn 8 Zie ook

[bewerk] Context

[bewerk] Kievse Rijk

Rusland wordt hier in ruime zin genomen, te beginnen bij Rurik, de stamvader van de dynastie der Ruriken (of Rurikiden), wiens opvolgers het Kievse Rijk stichtten, dat wordt gezien als de eerste Slavische staat en het begin van Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne. Tussen 1054 en 1224 ontstonden uit dit rijk maar liefst 64 soms zeer kortstondige vorstendommen, met 293 prinsen die de opvolging opeisten, waarbij 83 burgeroorlogen ontstonden. Het Rijk deed uiteindelijk drie nationaliteiten ontstaan; de Oekraïeners in het zuidoosten en zuidwesten, de Wit-Russen in het noordwesten en de Russen in het noorden en noordoosten. De belangrijkste rijken die hieruit ontstonden waren de Republiek Novgorod, de eerste democratische Slavische staat in het noorden, Vladimir-Soezdal in het noordoosten, dat wordt gezien als de Russische opvolger en in het zuidwesten ontstond Galicië, dat begin 14e eeuw Galicië-Wolynië werd genoemd en zich zag als de opvolger van het Kievse Rijk. In de tweede helft van de 14e eeuw raakte het echter in verval en Galicië en Wolynië werden respectievelijk onderdeel van Polen en Litouwen, waarbij de laatste het Roethenië noemde.

[bewerk] Vladimir-Soezdal en de Mongoolse overheersing

Joeri Dolgoroeki liet zijn zoon Andrej Bogoljoebski kronen tot eerste vorst van Vladimir-Soezdal in 1157. Dit rijk was in de 12e eeuw het machtigste rijk onder de Oost-Slavische staten. In 1223 volgde echter de Mongoolse invasie in Rus (zoals de voorvaders van de Russen, Wit-Russen en Oekraïners werden genoemd), die, na de Slag aan de Kalka onder leiding van Batu Khan het hele gebied (behalve de republiek Novgorod), inclusief de buren Wolga-Bulgarië, Kyptsjaken en Alanen, onder controle brachten van de kans in Saraj, de hoofdstad van de Gouden Horde, de westelijke opvolger van het Mongoolse Rijk. Alexander Nevski van Novgorod en Vladimir wist de westelijke opmars van de Zweden en de Duitse Orde tot staan te brengen bij respectievelijk de Sag aan de Neva in 1240 en de Slag op het Peipusmeer in 1242 en zijn jongste zoon Daniël werd de eerste prins van Moskovië.

[bewerk] Moskovië en Rusland

Vanuit Saraj werden de gebieden van de kan's feitelijk bestuurd, maar de Slaven mochten hun eigen heersers behouden. Hiervan wist met name Moskovië sterk te profiteren, vooral onder Ivan I die de belangrijkste belastingophaler werd voor de kan's en daarmee Moskovië zeer rijk maakte. Zijn kleinzoon Dimitri Donskoi wist de Mongolen bij de Slag bij Koelikovo voor het eerst te verslaan en bij de Confrontatie bij de Oegra werd onder leiding van Ivan III een keerpunt gebracht in de heerschappij van de Mongolen en werd Moskovië de dominante staat, die langzamerhand alle andere vorstendommen opslokte en onder Ivan IV de hoofdstad Kazan van het Kanaat van Kazan innam in 1552, waarmee de weg openviel voor de kolonisatie van Siberië. Vanaf Ivan IV wordt het rijk vaak gezien als Rusland.

[bewerk] Titulatuur

De heersers van het Kievse Rijk en Moskovië lieten zich veliki knjaz (grootvorst) noemen. Vanaf 1547, bij de kroning van Ivan IV werd de benaming officieël tsaar, al hoewel Ivans voorganger Ivan III zich ook al tsaar liet noemen. De dynastie van de Ruriken eindigde bij Vasili IV in de Tijd der Troebelen. Vanaf 1613 komt de Romanov-dynastie op de troon. Peter de Grote voerde in 1721 de titel keizer imperator in, maar hield daarnaast de titel van tsaar aan voor gebieden binnen zijn rijk, dat vanaf die tijd wordt aangeduid als het Russische Rijk (of Keizerlijk Rusland). In 1917 komt door de Februarirevolutie de monarchie ten val. Nicolaas II wordt gezien als laatste tsaar. Deze droeg het leiderschap over op zijn broer als Michaël II, deze weigerde dit te aanvaarden, waarmee de laatste dynastie, Romanov-Holstein-Gottorp, officieël ophield te bestaan. De tsaar werd met zijn familie vermoord in het Ipatiev-huis te Jekaterinenburg en het rijk werd effectief opgevolgd door de Sovjet-Unie.

[bewerk] Grootvorsten van Novgorod en het Kievse Rijk (860-)

[bewerk] Grootvorsten van Vladimir-Soezdal

[bewerk] Huis der Ruriken

• 1168-1174: Andrej I
• 1174-1176: Michaël I
• 1176-1212: Vsevolod III het Grote Nest
• 1212-1216: Joeri II
• 1216-1218: Constantijn I
• 1218-1238: Joeri II
• 1238-1246: Jaroslav II
• 1246-1249: Svjatoslav I
• 1249-1252: Andrej II
• 1252-1263: Alexander Nevski
• 1264-1271: Jaroslav III (eerste Grootvorst van Tver)
• 1272-1276: Vasili I (vanaf 1273 ook over Novgorod, maakte Kostroma tot zijn zetel)
• 1276-1294: Dimitri I (uit Pereslavl-Zalesski)
• 1294-1304: Andrej III (van Gorodets)
• 1304-1318: Michaël II (van Tver)
• 1318-1322: Joeri van Moskou (tevens grootvorst van Moskou)
• 1322-1326: Dimitri II (van Tver)
• 1326-1327: Alexander II (van Tver)
• 1328-1341: Ivan I van Moskovië de Geldzak
• 1341-1353: Simeon van Moskovië de Trotse
• 1353-1359: Ivan II van Moskovië de Bescheidene
• 1359-1362: Dimitri III (van Soezdal)

[bewerk] Grootvorsten van Moskovië

Dimitri Donskoj was degene die de Mongolen voor het eerst wist te verslaan en daarna de eerste was die het grootvorstschap overdroeg aan zijn zoon, zonder hiervoor de kan om toestemming te vragen.

[bewerk] Huis der Ruriken

• 1359-1389: Dimitri Donskoj
• 1389-1425: Vasili I
• 1425-1462: Vasili II de Blinde (eerste vorst over 'alle Ruslanden')
  • Usurpator: Joeri van Zvenigorod (1433 - 1434)
  • Usurpator: Vasili de Schele (1434)
  • Usurpator: Dimitri Sjemjaka (1446 - 1447)
• 1462-1505: Ivan III de Grote
• 1505-1533: Vasili III
• 1533-1538: Jelena Glinskaja (regentes voor haar zoon Ivan IV)
• 1533-1547: Ivan IV de Verschrikkelijke (eerste tsaar)
• 1547-1576: Simeon Bekboelatovitsj (door Ivan IV formeel gekroond tot 'Grootvorst van heel Rusland', marionettenregent)

[bewerk] Tsaren van Rusland (1547-1721)

[bewerk] Huis der Ruriken

In 1547, bij zijn troonsbestijging, nam Ivan IV de titel van tsaar aan, wat vaak wordt gezien als het einde van Moskovië en het begin van de benaming Rusland.

• 1547-1584: Ivan IV de Verschrikkelijke
• 1584-1598: Fjodor I

[bewerk] Tijd der Troebelen (diverse huizen)

• 1598-1605: Boris Godoenov
• 1605: Fjodor II
• 1605-1606: Valse Dimitri I
• 1606-1610: Vasili IV
• 1610-1613: Wladislaus (later als Wladislaus IV koning van Polen)

[bewerk] Huis Romanov

• 1613-1645: Michaël I
• 1645-1676: Aleksej I
• 1676-1682: Fjodor III
• 1682-1689: Sophia Aleksejevna (regentes tijdens het eerste deel van de regering van Ivan V en Peter I)
• 1682-1696: Ivan V (met Peter de Grote)
• 1682-1721: Peter I de Grote (tot 1696 met Ivan V)

[bewerk] Keizers van het Russische Rijk (1721-1917)

In 1721 nam Peter de Grote de titel imperator (keizer) aan. Daarnaast bleef de titel tsaar (tsarina voor vrouwelijke heersers) in gebruik.

[bewerk] Huis Romanov

• 1721-1725: Peter I de Grote
• 1725-1727: Catharina I (regentes)
• 1728-1730: Peter II
• 1730-1740: Anna I
• 1740-1741: Ivan VI
• 1741-1762: Elisabeth I

[bewerk] Huis Romanov-Holstein-Gottorp

• 1762: Peter III
• 1762-1796: Catharina II de Grote
• 1796-1801: Paul I
• 1801-1825: Alexander I
• (1825: Constantijn I; nooit gekroond, doorgaans niet meegerekend)
• 1825-1855: Nicolaas I
• 1855-1881: Alexander II
• 1881-1894: Alexander III
• 1894-1917: Nicolaas II
• (1917: Michaël II; nooit gekroond, doorgaans niet meegerekend)

[bewerk] Tijdlijn

[bewerk] Zie ook

• Tsaar
• Stamboom van de Grootvorsten van Moskovië en van de Russische Tsaren
• Lijst van grootvorsten uit de dynastie der Ruriken