Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Narodowy Stary Teatr imienia Heleny Modrzejewskiej w Krakowie jest, obok Teatru Narodowego w Warszawie jedną z dwóch narodowych scen dramatycznych, podlegających bezpośrednio Ministrowi Kultury. Jest to jednocześnie jeden z najstarszych i najbardziej znanych teatrów w Polsce.

[edytuj] Historia

Początki działalności datują się na lata osiemdziesiąte XVIII wieku. Inicjatorem powstania teatru był warszawski aktor Mateusz Witkowski, któremu w 1781 władze Krakowa udzieliły zgody na wystawienie sztuki. Witkowski pełnił funkcję antreprenera (dyrektora) teatru. Do 1799 przedstawienia odbywały się w budynku Pałacu Spiskiego przy Rynku Głównym.

W latach 1787-1830 antreprenerem był Jacek Kluszewski, który w 1799 przeniósł teatr do budynku u zbiegu ul. Jagiellońskiej i Placu Szczepańskiego, w którym siedziba teatru znajduje się do dziś. W czasach dyrekcji Kluszewskiego znacząco wzrosła ranga i popularność teatru, w którym, mimo zależności od austriackich władz zaborczych wystawiano polskie przedstawienia.

Teatr rozwijał się również za dyrekcji Hilarego Meciszewskiego (1843-1845), znanego krakowskiego krytyka teatralnego i publicysty politycznego, który wprowadził do repertuaru dramat romantyczny, dbał o udoskonalenie sztuki reżyserskiej i aktorskiej zgodnie z nowoczesnymi regułami teatru europejskiego.

W 1865 po raz pierwszy na scenie teatru wystąpiła Helena Modrzejewska, jego obecna patronka. W latach 1866-1885 teatrem kierował Stanisław Koźmian, wybitny publicysta polityczny i literat, związany ze środowiskiem krakowskich konserwatystów, współautor Teki Stańczyka, uczestnik powstania styczniowego, twórca tzw. "szkoły krakowskiej", w ramach której szczególną uwagę zwracano na jakość gry aktorskiej i gruntowne przygotowanie inscenizacji. Koźmian wielką wagę przywiązywał do repertuaru, w którym znalazły się dzieła polskiego, jak i europejskiego dramatu klasycznego oraz współczesnego.

Na przełomie XIX i XX wieku teatr praktycznie przestał funkcjonować. W 1893 krakowski teatr miejski przeniesiono do budynku przy Placu Świętego Ducha, gdzie od 1909 funkcjonuje Teatr im. Słowackiego. Na scenie przy Placu Szczepańskim wystawiano jedynie przedstawienia okolicznościowe. W latach 1903-1906 budynek ten został gruntownie przebudowany. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych mieściła się w nim Miejska Szkoła Dramatyczna.

Działalność teatralną w budynku przy Placu Szczepańskim wznowiono po zakończeniu II wojny światowej w 1945. W latach 1946-1954 teatr funkcjonował wraz z Teatrem im. Słowackiego w ramach Miejskich, a następnie Państwowych Teatrów Dramatycznych. W repertuarze przeważały przedstawienia z usankcjonowanego przez państwo nurtu socrealistycznego.

Od 1954 teatr funkcjonuje samodzielnie, od 1956 jako Państwowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej. W latach pięćdziesiątych jego dyrektorami byli Roman Zawistowski i Władysław Krzemiński. W tym okresie nastąpiło ożywienie w działalności artystycznej. W teatrze znalazło zatrudnienie wielu wybitnych reżyserów, aktorów i scenografów. W repertuarze sięgnięto po dzieła dramatu polskiego i światowego. Wystawiano sztuki klasyczne, kładziono jednak nacisk na ich nowoczesne ujęcie. Grano również z powodzeniem utwory współczesne.

W 1963 na stanowisku dyrektora Krzemińskiego zastąpił Zygmunt Hübner, za czasów którego do teatru trafiło wiele artystycznych indywidualności, m. in. reżyserzy Andrzej Wajda czy Konrad Swinarski. Coraz większą rolę w repertuarze zaczął odgrywać polski dramat narodowy na czele z Weselem Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Andrzeja Wajdy (1963). Swoje najsłynniejsze inscenizacje realizowali w teatrze Konrad Swinarski i Jerzy Jarocki.

W 1969 Zygmunt Hübner złożył rezygnację ze stanowiska dyrektora po zdjęciu przez cenzurę przedstawienia Kurdesz Ernesta Brylla. Dyrektorem został Jan Paweł Gawlik. Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii teatru była nowatorska inscenizacja Dziadów Adama Mickiewicza dokonana przez Konrada Swinarskiego (1973). W tym czasie wystawiono również Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Konrada Swinarskiego (1974), a Andrzej Wajda wyreżyserował Biesy Fiodora Dostojewskiego (1971) oraz Noc listopadową Stanisława Wyspiańskiego. Coraz częściej sięgano po polski repertuar współczesny, a reżyserowali młodzi twórcy, Krystian Lupa, Jerzy Grzegorzewski, Maciej Prus czy Krzysztof Kieślowski. Wystawione przez Andrzeja Wajdę widowisko Z biegiem lat, z biegiem dni... (1978) na podstawie utworów twórców galicyjskich z przełomu XIX i XX wieku zostało w 1980 zrealizowane ponownie jako serial telewizyjny.

W 1980 nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora. Gawlik został zastąpiony przez popieranego przez zespół artystyczny kompozytora Stanisława Radwana, któremu przyszło prowadzić teatr w trudnych latach stanu wojennego. Wiele z wystawianych sztuk odwoływało się do bieżących wydarzeń społecznych. Ważnymi wydarzeniami były inscenizacje Hamleta Williama Szekspira (1981), Antygony Sofoklesa (1984) oraz Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego (1984) dokonane przez Andrzeja Wajdę oraz inne dokonane przez Jerzego Jarockiego, Krystiana Lupę, Rudolfa Zioło czy Tadeusza Bradeckiego, który w 1990 przejął od Radwana obowiązki dyrektora.

Po 1990 wystawiono m. in. Ślub Witolda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Jarockiego (1990), adaptacje dramatów austriackich w reżyserii Krystiana Lupy, a Jerzy Grzegorzewski zrealizował własny scenariusz Tak zwana ludzkość w obłędzie (1992).

W 1991 scenie nadano status teatru narodowego.

W latach 1997-1998 teatrem kierowało aż trzech dyrektorów: Krystyna Meissner, następnie Jerzy Bińczycki, a po jego nagłej śmierci krytyk teatralny Jerzy Koenig. W tym czasie wystawiona została Iwona, księżniczka Burgunda Witolda Gombrowicza w reżyserii Grzegorza Jarzyny (pod pseudonimem Horst Leszczuk).

W lutym 2001 zmieniono nazwę teatru na Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej.

Od 2002 dyrektorem artystycznym, a w 2003 dyrektorem naczelnym jest profesor krakowskiej PWST, aktor i reżyser Mikołaj Grabowski, pełniący wcześniej funkcję dyrektora łódzkiego Teatru Nowego. W tym samym roku odbyła się premiera Mistrza i Małgorzaty Michaiła Bułhakowa w reżyserii Krystiana Lupy.

[edytuj] Dyrektorzy

Mateusz Witkowski 1781-1787
Jacek Kluszewski 1787-1830
Juliusz Pfeiffer 1831-1838, 1840-1843, 1854-1863
Hilary Meciszewski 1843-1845
Józef Mączyński 1845-1852
Stanisław Koźmian 1866-1885
Jakub Glikson 1885-1893
Jerzy Ronard Bujański 1945-1946
Roman Zawistowski 1954-1957
Władysław Krzemiński 1957-1963
Zygmunt Hübner 1963-1970
Jan Paweł Gawlik 1970-1980
Stanisław Radwan 1980-1990
Tadeusz Bradecki 1990-1996
Krystyna Meissner 1997-1998
Jerzy Bińczycki 1998
Jerzy Koenig 1998-2002
Mikołaj Grabowski od 2002

[edytuj] Osoby współpracujące z teatrem

[edytuj] Aktorzy

[edytuj] Reżyserzy

[edytuj] Scenografowie

[edytuj] Kompozytorzy

[edytuj] Inicjatywy

Goście Starego Teatru - spotkania z wybitnymi twórcami światowej kultury (od 1992).
Fundacja Starego Teatru - celem fundacji jest wspieranie rozwoju środowisk artystycznych i twórczych w Małopolsce, promocja kultury polskiej (od 2002).
Studio Baz@rt - nowy nurt repertuarowy, w ramach którego prezentowane są najciekawsze osiągnięcia młodej dramaturgii inscenizowane przez młodych polskich reżyserów (od 2004).

[edytuj] Linki zewnętrzne

Źródło: "http://pl.wikipedia.org../../../s/t/a/Stary_Teatr_im._Heleny_Modrzejewskiej_w_Krakowie_6812.html"

Kategoria: Teatr w Krakowie