Arvid Horn

Z Wikipedii

Arvid Bernhard Horn (ur. 6 kwietnia 1664 w Vuorentaka, zm. 17 kwietnia 1742 w Ekebyholm), feldmarszałek, polityk i hrabia szwedzki.

Arvid Horn urodził się w Finlandii, w szlacheckiej lecz ubogiej rodzinie Hornów.

[edytuj] Żołnierz i dyplomata

Po skończeniu studiów w Åbo, wstąpił do szwedzkiej armii i służył przez kilka lat w Holandii, na Węgrzech pod księciem Eugeniuszem Sabaudzkim oraz we Flandrii pod księciem Waldeckiem (1690-1695). Był wysoko ceniony przez młodego Karola XII i był jednym z jego najprzedniejszych generałów w początkowej części Wielkiej Wojny Północnej. W 1704 powierzono mu pierwszą dyplomatyczną misję, detronizację Augusta II Mocnego z polskiego tronu i elekcję Stanisława Leszczyńskiego, z której to misji wywiązał się z nadzwyczajną zdolnością połączoną z absolutnum brakiem skrupułów. Wkrótce potem został oblężony przez Augusta w Warszawie i zmuszony do kapitulacji.

[edytuj] Polityk

W 1705 został członkiem Rady Królewskiej, w 1706 hrabią, a w 1707 wychowawcą siostrzeńca Karola XII, młodego księcia Karola Fryderyka z domu Holstein-Gottorp. W 1710 zastąpił Nilsa Gyldenstolpe na stanowisku Przewodniczącego Rady Królewskiej. Przesunięty na centralny punkt administracji państwowej, miał wystarczającą możliwość ogarnięcia całej sytuacji królestwa, i w konsekwencji na skutek swoich protestów błyskawicznie stracił łaskę króla Karola XII. Zarówno w 1710 jak i w 1713 Horn zwoływał Riksdag, lecz gdy w 1714 sejm przyjął antymonarchiczny kierunek, wówczas uroczyście ostrzegł parlament i w końcu rozwiązał go. W późniejszych latach panowania Karola XII Horn niewiele miał do roboty w sprawach administracyjnych. Po śmierci Karola XII w 1718 to Horn właśnie przekonał księżniczkę Ulrykę Eleonorę aby wyrzekła się swych dziedzicznych pretensji i zaproponował jej, by stała się elekcyjną królową Szwecji. Protestował przeciwko autokratycznemu postępowaniu królowej i zrezygnował z członkostwa w Radzie Królewskiej.

[edytuj] Pierwszy Minister

W 1720 został wybrany landmarszałkiem szwedzkiego parlamentu (lantmarskalk) i brał udział w skłonieniu królowej Ulryki Eleonory do abdykacji, by na jej miejsce dokonać elekcji jej męża Fryderyka Heskiego na króla Szwecji. Pierwszą decyzją nowego króla Fryderyka I było przywrócenie jego członkowstwa w Radzie Królewskiej oraz stanowiska Przewodniczącego Kancelarii Królewskiej, czyli stanowiska Pierwszego Ministra. Przez następne 18 lat całkowicie kontrolował zarówno politykę zagraniczną Szwecji jak i wewnętrzną, tak że okres 1720-1738 bywa nazywany w historii Szwecji okresem Horna. Jego usługi dla swego kraju były rzeczywiście nie do oszacowania. Silną ręką tłumił konflikty parlamentarne w sprawie wysokości podatków. Dzięki jego przezornej trosce Szwecja stosunkowo szybko wydostała się z fatalnego stanu, do którego doprowadziły ją wojny Karola XII.

W swojej polityce zagranicznej Horn był wyjątkowo przezorny i ostrożny, ale i bezkompromisowy gdy chodziło o niezależność i szacunek dla jego ojczyzny. Był jednak promotorem nowej reguły w administracji, która później okazała się bardzo niebezpieczna dla Szwecji, gdy nastąpili po nim ministrowie mniej zdolni od niego. Było to zwiększenie wpływu sejmu i jego tajnych komisji w rozwiązywaniu czysto dyplomatycznych kwestii, które powinny pozostać całkowicie w gestii władzy wykonawczej, i to właśnie osłabiło władzę centralną i jednocześnie ułatwiło wtrącanie się zagranicznych mocarstw w sprawy wewnętrzne Szwecji. Do roku 1731 nie było śladu opozycji w sejmie przeciwko Hornowi. Wkrótce Horn, urażony narastającym chłodem króla, w tym samym roku złożył swoją rezygnację, która jednak nie została przyjęta. Jednak w 1734 opozycja była na tyle śmiała by potępić jego politykę neutralności w polskiej wojnie sukcesyjnej, gdy Stanisław Leszczyński znów pojawił się na scenie jako kandydat na polski tron; jednak Horn wciąż był dość potężny by zapobiec konfliktowi z Rosją. Odtąd był on zajadle i niesprawiedliwie oskarżany o brak patriotyzmu, a w 1738 został zmuszony w końcu przejść na emeryturę w wyniku gwałtownego ataku zwycięskiej młodej partii Kapeluszy (Hattpartiet). Resztę swego życia spędził w swym majątku koło Ekebyholm, gdzie zmarł 17 kwietnia 1742.

Horn pod wieloma względami przypominał współczesnego sobie pierwszego ministra Wielkiej Brytanii Roberta Walpole'a. Jednak szczególna sytuacja Szwecji, oraz warunki tego okresu, czyniły jego politykę z konieczności koniunkturalną, ale był to koniunkturalizm oparty na doskonałym zdrowym rozsądku.