2 Armia Wojska Polskiego

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

2 Armia Wojska Polskiego została utworzona 8 sierpnia 1944 jako część Ludowego Wojska Polskiego. Właściwe formowanie armii zaczęło się 20 sierpnia tego roku. Dowódcą związku mianowano gen. dyw. Karola Świerczewskiego. W styczniu 1945 związek rozpoczął wykonywanie działań bojowych. Armia została rozwiązana 22 sierpnia 1945, a jej sztab wykorzystano do sformowania dowództwa Poznańskiego Okręgu Wojskowego.

[edytuj] Formowanie armii

Według pierwotnego zamysłu Naczelnego Dowództwa WP armia, wraz z istniejącą już 1 Armią Wojska Polskiego i tworzoną równolegle 3 Armią Wojska Polskiego miały utworzyć Front Polski. Planowano, że armia zostanie sformowana do 15 września jednak z powodu braku kadr (szczególnie oficerów) zamiaru tego nie udało się zrealizować. Sytuacja poprawiła się po zaprzestaniu formowania 3 Armii WP i przesunięciu jej personelu do jednostek 2 Armii. Pomimo tego na dzień 1 stycznia 1945 armia posiadała jedynie 59% stanu etatowego oficerów, 66% podoficerów i 98,5% szeregowców. Większość szeregowych żołnierzy pochodziła z poboru ogłoszonego przez PKWN w dniu 15 sierpnia 1944, a także z polskich ochotników z Kresów Wschodnich, Litwy i ZSRR. Podoficerowie i oficerowie rekrutowali się głównie z Armii Ludowej i Armii Radzieckiej, gdyż w wyniku mobilizacji zgłosiło się niecałe 6 tys. przedwojennych oficerów zawodowych i rezerwy, z czego do służby nadawało się zaledwie 4 tysiące. W tej sytuacji znaczną część kadry oficerskiej stanowili Rosjanie (często pochodzenia polskiego) - Polaków-oficerów było 53%, podoficerów 95%, szeregowych 96,5% (dane z 1 stycznia 1945). W wojskach technicznych (artyleria, broń pancerna, saperzy itp.) odsetek oficerów radzieckich był wyższy i sięgał 55%. Bolączką oddziałów było słabe wykształcenie i doświadczenie kadry dowódczej. W piechocie, aż 31% oficerów nie przekraczało 25 roku życia, a blisko połowa z nich nie posiadała wykształcenia średniego. W przypadku podoficerów wykształcenie średnie lub wyższe posiadało zaledwie 6%. Od 15 września 1944 rozpoczęto program szkoleń pododdziałów, który zaplanowano na 1,5 miesiąca. W jego trakcie i po zakończeniu okazało się jednak, że ze względu na trudności organizacyjne, braki kadrowe i niski poziom wykształcenia żołnierzy szkolenie trzeba przedłużyć. Na początku stycznia, w ocenie Naczelnego Dowództwa większość jednostek armii osiągnęła przygotowanie do działań bojowych i od 7 stycznia część z oddziałów rozpoczęła działania na froncie.

W trakcie formowania 2 Armia została rozlokowana na terenie Lubelszczyzny i Podlasiu, jej sztab początkowo w Lublinie, później w Lubartowie i w okolicach Radzynia Podlaskiego. Poszczególne oddziały były rozmieszczone w okolicach Trzebieszowa, Siedlisk, Mórd, Lubartowa, Zamościa, Międzyrzeca, Łukowa i Chełma. Ze względu na zniszczenia wojenne i słabą infrastrukturę tych terenów warunki zakwaterowania i aprowizacji były bardzo ciężkie, co ujemnie odbiło się na szkoleniach i przygotowaniu oddziałów do działań bojowych. Niechlubną kartę zapisał sąd wojskowy i prokuratura II Armii, które zajmowały się w tym okresie niszczeniem podziemia niepodległościowego. We wsi Kąkolewnica stworzono więzienie, a na Uroczysku Baran pochowano przynajmniej kilkuset przeciwników władzy ludowej.

[edytuj] Skład

Początkowo w skład 2 Armii wchodziły:

5 Dywizja Piechoty
6 Dywizja Piechoty
7 Dywizja Piechoty
8 Dywizja Piechoty
4 brygada saperów
5 samodzielny pułk czołgów ciężkich
33 samodzielny zmotoryzowany batalion pontonowo-mostowy
3 samodzielny batalion obrony przeciwchemicznej
służby tyłowe i łączności

W październiku 1944 ze składu armii wyłączono 6 DP a na jej miejsce włączono 9 Dywizję Piechoty oraz włączono do armii:

5 Brygadę Artylerii Ciężkiej
9 Brygadę Artylerii Przeciwpancernej
3 Dywizję Artylerii Przeciwlotniczej
3 samodzielny pułk moździerzy
16 Brygadę Pancerną

przy czym brygada artylerii ciężkiej i brygada pancerna były włączone jedynie nominalnie, gdyż faktycznie ich formowanie nie zostało jeszcze ukończone i jednostki te nie przybyły na tereny rozmieszczenia armii.

20 lutego 1945 do armii dołączono 10 DP i 14 samodzielną brygadę artylerii przeciwpancernej, a 25 lutego dołączono faktycznie 16 brygadę pancerną i 28 samodzielny pułk artylerii pancernej. Pod koniec marca, dołączono jeszcze 1 Korpus Pancerny, a na początku kwietnia 2 Dywizję Artylerii.

[edytuj] Organizacja

Organizacja armii była wzorowana na Armii Radzieckiej, jednak ze względu na dotkliwy brak kadry oficerskiej, 2 Armia nie posiadała pośredniego stopnia dowodzenia (korpusu) pomiędzy sztabem armii i jednostkami wchodzącymi w jej skład. Dowództwo armii było zorganizowane praktycznie w identyczny sposób jak dowództwo armii radzieckich i składało się z:

dowództwa (dowódca i dwóch zastępców oraz ich adiutanci)
sztabu
zarządu polityczno-wychowawczego
dowództwa artylerii
dowództwa wojsk pancernych i zmotoryzowanych
szefostwa wojsk inżynieryjno-saperskich
szefostwa oddziału łączności
szefostwa oddziału chemicznego
szefostwa oddziału kadr
prokuratury wojskowej
sądu wojskowego
kwatermistrzostwa

Ogółem, wg etatu dowództwo armii liczyło: 14 generałów. 408 oficerów, 56 podoficerów i 64 szeregowców i pracowników cywilnych.

[edytuj] Obsada personalna

Dowódca armii:

gen. dyw. Karol Świerczewski od 8 sierpnia 1944 do 24 września 1944 i od 26 grudnia 1944
gen. dyw. Stanisław Popławski od 25 września 1944 do 25 grudnia 1944

Zastępca dowódcy armii d/s liniowych: gen. bryg. Józef Sankowski od 11 września 1944 do 10 kwietnia 1945

Zastępca dowódcy armii d/s polityczno-wychowawczych: ppłk Edmund Pszczółkowski od 17 września 1944

Szef sztabu armii:

p.o. płk Sergiusz Noss od 28 sierpnia 1944 do 7 września 1944
płk Adam Daszkiewicz od 8 września 1944 do 10 kwietnia 1945
gen. bryg. Józef Sankowski od 11 kwietnia 1945

Dowódca artylerii:

gen. bryg. Jan Pyrski od 30 sierpnia 1944 do 16 kwietnia 1945
płk Aleksy Gryszkowski od 30 kwietnia 1945

Dowódca wojsk pancernych i zmotoryzowanych:

płk Andrzej Nikulin od 17 września 1944 do 3 grudnia 1944
gen. bryg. Jan Mierzycan od 4 grudnia 1944

Szef oddziału operacyjnego: płk Sergiusz Noss od 25 sierpnia 1944

Szef oddziału rozpoznawczego: płk Igor Krzyżanowski od 8 września 1944

Szef zarządu polityczno-wychowawczego: mjr Jan Górecki od 8 września 1944

Szef wojsk inżynieryjnych: płk inż. Jan Gaber

Szef oddziału łączności:

płk Michał Riabcew od 21 października 1944 do 30 kwietnia 1945
płk Wasyl Pomykałow od 1 maja 1945

Kwatermistrz armii:

płk Osip Gwozdiuk od 10 września 1944 do 14 listopada 1944
płk Bazyli Jewtiejew od 15 listopada 1944

Szef oddziału chemicznego: ppłk Ludwik Prokopowicz

Szef oddziału kadr: płk Aleksander Spigłasow

Przewodniczący sądu wojskowego: płk Stefan Piekarski od 8 października 1944

Prokurator armii:

por. Jakub Prokopowicz od 13 września 1944 do 18 listopada 1944
por. Jan Rymkiewicz od 19 listopada 1944 do 17 kwietnia 1944
kpt. Antoni Skulbaczewski od 18 kwietnia 1944

[edytuj] Działania bojowe

Od początku stycznia 1945 niektóre pododdziały armii (3 Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej, batalion mostowy) prowadziły działania na rzecz 1. Frontu Białoruskiego. Zgodnie z rozkazem Naczelnego Dowództwa od 28 stycznia 1945 rozpoczęto przegrupowanie głównych sił armii z rejonów formowania do okolic Kutna, Łodzi, Łasku i Piotrkowa Trybunalskiego. Większość sił osiągnęła ten rejon koncentracji około 5 lutego, jednak z powodu braku ciężarówek, paliwa, a także obuwia dla żołnierzy część sił i oddziałów tyłowych pozostała na wschodzie. Niektóre pododdziały prowadziły służbę w oderwaniu od armii pełniąc m.in. rolę garnizonowe w Warszawie, czy biorąc udział w walkach o Poznań (2 batalion 35 pułku piechoty 7 DP).

21 lutego Naczelne Dowództwo nakazało przegrupować 2 AWP w rejon Piły, Krzyża i Czarnkowa z zamiarem przeciwdziałania ewentualnemu kontratakowi niemieckiemu na kierunku Pomorze-Poznań. Sukces operacji pomorskiej zlikwidował to zagrożenie a tym samym nieaktualne stało się zadanie armii. Tym niemniej ostatecznie 2 AWP w połowie marca ugrupowała się obronie w rejonie Gorzów Wielkopolski - Barlinek - Pełczyce - Chłopowo - Klasztorne - Słonów jako odwód 1. Frontu Białoruskiego. Już 19 marca Naczelne Dowództwo Armii Czerwonej zdecydowało o włączeniu armii do 1. Frontu Ukraińskiego i przegrupowaniu w rejon Wrocławia. Przegrupowanie rozpoczęto 21 marca i do końca marca jednostki 2 AWP ugrupowały się obronnie, frontem na południe, na północ od Wrocławia w rejonie Brzeg Dolny - Oleśnica - Trzebnica. Zgodnie z pierwotnym zamiarem dowódcy Frontu, marsz. Iwana Koniewa siły polskie miały zapobiec ewentualnym próbom przerwania się sił niemieckich z Wrocławia w kierunku Poznania, a częścią sił wziąć udział w walkach o miasto. W związku z przygotowaniami do operacji berlińskiej zrezygnowano jednak z tego zamiaru i dowódca Frontu postanowił użyć armię na kierunku Nysa Łużycka - Budziszyn. 4 kwietnia został wydany rozkaz zluzowania radzieckiej 13. Armii na odcinku Bukowina (na wysokości m. Trzebiel) - Dłużyna Dolna. Ostatecznie w nocy z 10 na 11 kwietnia 2 AWP zajęła pozycje obronne na Nysie Łużyckiej od Młotowa (na płd. od Łęknicy) do Bielawy.

Operacja łużycka

Fragmentem operacji berlińskiej była tzw. operacja łużycka, w której udział miała wziąć 2 AWP. Zgodnie z planem dowódcy 1. Frontu Ukraińskiego armia miała działać w ramach ugrupowania wiążącego składającego się z 2 AWP i części 52 Armii radzieckiej, którego zadaniem było przełamanie obrony niemieckiej na Nysie Łużyckiej i natarcie na Drezno i Budziszyn oraz ochrona głównych sił Frontu od strony Czechosłowacji. Planowano, że trzeciego dnia operacji zgrupowanie to dokona wyłomu o głębokości 45-60 km i dotrze do rejonu Buchwalde, Königswartha, Budziszyn, a w dalszych działaniach osiągnie Drezno, na które od północy miał nacierać prawoskrzydłowy sąsiad 2 AWP - radziecka 5 Armia Gwardii. Podczas przygotowań do operacji nie rozpoznano właściwie sił przeciwnika, sądząc, że obrona niemiecka ma jedynie charakter kordonowy wzdłuż Nysy. W rzeczywistości w rejonie Budziszyna i Drezna oraz Zgorzelca ześrodkowane były niemieckie dywizje pancerne i inne jednostki, które mogły być wprowadzone do walki. Ponadto dalej na wschód w rejonie Jeleniej Góry znajdowały się kolejne oddziały, które mogły zostać przerzucone na kierunek budziszyński wobec biernej postawy głównych sił 52 Armii radzieckiej.

16 kwietnia armia przeszła do natarcia. Nieprzyjaciel stawił opór wzdłuż kolejnych lini obrony na Nysie, a następnie na rzekach Weisser Schöps i Schwarzer Schöps. Do głównych starć doszło w okolicach miejscowości Horka, Niesky, Diehsa i Neusorge. Nie udało się uzyskać zakładanego tempa natarcia i dopiero trzeciego dnia operacji przełamano ostatnią linię obrony wzdłuż rzeki Schwarzer Schöps i wyjść jednostkami szybkimi nad Szprewę, a nawet uchwycić przyczółki na jej zachodnim brzegu. Armia przyjęła jednak niekorzystne ugrupowanie. Prawoskrzydłowa 10 DP, nadal znajdowała się na prawym brzegu Nysy, pomiędzy 7 DP walczącą o przełamanie ryglowej pozycji Rietschen - Steinabach i 5 DP nacierającą na zachód w kierunku Heideanger/Neudorf pojawiła się luka, a ponadto w wyniku braku koordynacji działań z lewym sąsiadem armii - radziecką 52 Armią - na zachód od Kodersdorfu pojawiła się około 20 km przerwa w której nie było oddziałów radzieckich ani polskich. Sytuację tę wykorzystali Niemcy wprowadzają do akcji na tym odcinku 20 Dywizję Pancerną. Co gorsza gen. Świerczewski zaangażował do natarcia praktycznie wszystkie siły armii i nie mógł na zagrożony odcinek przerzucić silnego odwodu. W tej sytuacji konieczne okazało się zawrócenie spod Budziszyna 1 Korpusu Pancernego oraz zatrzymanie natarcia 8 DP w kierunku zachodnim. 19 kwietnia 8 DP i 1 KPanc. odpierały skutecznie ataki niemieckie, jednak ponosząc przy tym poważne straty. Decyzją dowódcy Frontu marsz. Koniewa, następnego dnia 2 AWP miała kontynuować natarcie na Budziszyn - Drezno, tak aby osiągnąć 21 kwietnia północne przedpola Drezna. Osłonę od południa miał zapewnić 48 Korpus Piechoty z 52 Armii Radzieckiej. Oddziały radzieckie przybyły jednak na zagrożony odcinek dopiero wieczorem 20 kwietnia co w efekcie związało 1 KPanc. w dwudniowych walkach obronnych. W centrum i na prawym skrzydle dopiero 20 kwietnia udało się osiągnąć zakładane tempo natarcia, po wycofaniu się oddziałów niemieckich z lini Nysy i pozycji ryglowej Rietschen-Steinbach. W tym samym dniu 10 DP ostatecznie przekroczyła Nysę i wraz z pozostałymi dywizjami przeszła do pościgu za wrogiem. Brak koordynacji działań pomiędzy pododdziałami doprowadził do dalszego rozczłonkowania ugrupowania armii. Podczas gdy wieczorem 20 kwietnia czołowe 5 DP i 9 DP wraz z 3 BPanc. znajdowały się na linii Königswartha-Budziszyn to 10 DP była zaledwie 10 km na zachód od Nysy. Na prawym skrzydle powstała 40 km luka, na północ od której spłyneły niemieckie dywizje znad Nysy (615 Dywizja do zadań specjalnych i 545 Dywizja Grenadierów Ludowych oraz elementy Dywizji Grenadierów Pancernych "Brandenburg"). Skoncentrowały się one w rejonie Spreefurtu, położonego mniej więcej pośrodku luki w prawym skrzydle. Na lewym skrzydle, Niemcy nocą z 20 na 21 kwietnia dokonali przegrupowania w kierunku zachodnim z zamiarem obejścia pozycji obronnych radzieckiej 52 Armii.

W efekcie doszło do tzw. bitwy pod Budziszynem, zakończonej ciężkimi stratami armii.

Operacja praska

4 maja armia dostała rozkaz wzięcia udziału w operacji praskiej, na kierunku Wartha - Praga z zadaniem osłaniania od wschodu głównego uderzenia 1. Frontu Ukraińskiego z okolic Miśni na Pragę. Natarcie rozpoczęto 7 maja i do 10 maja jednostki armii posunęły się na ponad 100 kilometrów, osiągając rejon Mělníka, praktycznie nie ponosząc strat (niespełna 100 zabitych i 900 rannych).

Po zakończeniu działań wojennych armia została przegrupowana w rejon Wrocławia. 17 maja została wyłączona ze składu 1. Frontu Ukraińskiego i przeszła pod rozkazy Naczelnego Dowództwa WP. Od końca maja do rozwiązania związku w sierpniu 1945, dywizje piechoty armii skierowano do ochrony granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej.