Čadca
Z Wikipedii
Čadca (pol. Czaca albo Czadca, niem. Tschadsa, węg. Csaca) - miasto powiatowe w środkowej Słowacji, w kraju żylińskim, w historycznym regionie Kysuce.
Čadca leży na wysokości 470 m n.p.m. u ujścia potoku Čierňanka do Kysucy, w dolinie tej rzeki, między Jawornikami, Beskidem Żywieckim a Beskidem Śląskim. Liczba mieszkańców miasta wynosi 26 699 osób (2002), powierzchnia miasta - 56,79 km². Współrzędne geograficzne: 49°26'09 N, 18°47'32 E.
Spis treści |
[edytuj] Dzielnice
- Čadca (centrum),
- Horelica,
- u Hluška,
- Podzávoz,
- Čadečka,
- Milošová,
- Vojty,
- Rieka,
- u Sihelníka,
- Drahošanka.
[edytuj] Komunikacja
Przez Čadcę przebiega słowacka droga krajowa nr 11 (międzynarodowa trasa E75) z przejścia granicznego Svrčinovec - Mosty u Jablunkova na granicy słowacko-czeskiej do Żyliny. W przyszłości przez Čadcę ma przebiegać autostrada D3 (od przejścia granicznego Skalité-Zwardoń/Myto na granicy z Polską do Żyliny). Čadca jest ważnym węzłem kolejowym - od głównej linii Żylina - Cieszyn odbijają tu odnogi do Makova i do Żywca (przez przejście graniczne Skalité-Zwardoń). Ta ostatnia jest częścią kolei transwersalnej.
[edytuj] Historia
Okolice dzisiejszej Čadcy - Górne Kysuce - zostały zasiedlone późno, dopiero w połowie XVI wieku. W tych terenach zatrzymała się zmierzająca wzdłuż grzbietu Karpat na zachód fala tzw. kolonizacji wołoskiej - osadnictwa wołoskiej ludności pasterskiej. Pierwsze osiedla były sezonowe, stanowiły je skupiska szałasów pasterskich. Pierwsza pisemna wzmianka o osadzie Tzaczka pochodzi z 1565. Kolejna wzmianka, z 1572, mówi o Čadcy już jako o wsi.
Przed zasiedleniem okolice dzisiejszej Čadcy należały do dominium zamku Strečno. Powstała osada znalazła się jednak pod władzą panów zamku Budatín. Po zasiedleniu tereny te okazały się sporne między tymi dwoma dominiami. Co więcej, doszło do sporu o nie między Królestwem Węgier a Księstwem Cieszyńskim. Spór między panami Budatína a panami Strečna zakończył się w 1769, gdy streczyński ród Esterházych objął również dominium budatyńskie. Spór między Węgrami a Cieszyńskiem, należącymi już wówczas do Habsburgów, zakończył się w 1773 ustaleniem granicy istniejącej do dziś jako granica Słowacji z Czechami i Polską. Z faktu istnienia tego sporu wyciąga się czasami wnioski o politycznej przynależności okolic Čadcy do Górnego Śląska, idą one jednak zbyt daleko.
Čadca leżała w komitacie Trenczyn, na szlaku handlowym łączącym Węgry ze Śląskiem. Była miasteczkiem rzemieślniczo-rolniczym. W XVII wieku rozwój miasta postępował powoli, bowiem przez tereny Kysuc przewalały się walki kolejnych powstań antyhabsburskich. W 1676 w Čadcy powstała parafia pod wezwaniem świętego Bartłomieja (którego postać później znalazła się w herbie miasta). Prawa miejskie Čadca uzyskała 9 stycznia 1788. Liczyła wtedy 2,6 tys. mieszkańców. W mieście działało już wtedy kilka zakładów przemysłowych, istniało tu również kilka urzędów.
Podczas powstania węgierskiego 1848 roku w Čadcy, obsadzonej przez wojska cesarskie, powstała słowacka rada narodowa, w której skład weszli m.in. Ľudovít Štúr i Jozef Hurban. 9 grudnia 1848 rada wydała odezwę wzywającą Słowaków do walki z węgierskim uciskiem. W latach 1854-1858 w Čadcy mieszkał i pracował inny słowacki działacz narodowy - Janko Kraľ, a później jeszcze jeden - Janko Palárik. Mimo madziaryzacji na przełowmie XIX i XX wieku w Čadcy i okolicach powstawały słowackie instytucje kulturalne - amatorski teatr (1898), Macierz Słowacka (Matica slovenska). W 1910 Čadca liczyła 5,0 tys. mieszkańców, wyłącznie Słowaków.
W 1868 majątki Esterházych w okolicy Čadcy kupił kupiec Leopold Popper. Od tego czasu do miasta wkroczył kapitalizm - powstały pierwsze nowoczesne zakłady przemysłowe. W 1871 przebiegła przez miasto kolej koszycko-bohumińska, w 1884 oddano do użytku połączenie z galicyjskim Zwardoniem, w 1914 - odnogę do Makova. W 1912 w mieście wprowadzono elektryczne oświetlenie. W okresie międzywojennym miasta dotknął głęboki kryzys gospodarczy. Powszechna bieda doprowadziła do zamieszek podczas demonstracji w 1933. Mimo tego miasto rozbudowywało się dalej.
W pierwszym dwudziestoleciu XIX wieku z Czadcy i jej okolic miała miejce emigracja ludności ślaskiej na tereny rumuńskiej Bukowiny.
Pod koniec 1938 Polska anektowała kilka przygranicznych skrawków Słowacji. Jednym z nich był pas terytorium między granicą słowacko-polską i słowacko-czeską a linią kolejową ze Zwardonia przez Čadcę do Jabłonkowa na Śląsku Cieszyńskim. Nowa granica biegła nasypem tej linii kolejowej. W ten sposób od miasta zostały odcięte położone za tą linią, północne dzielnice. Poprzednia granica została przywrócona we wrześniu 1939. W czasie II wojny światowej 390 żydowskich mieszkańców miasta zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych. Linia kolejowa została całkowicie zniszczona podczas walk o wyzwolenie miasta. Armia Czerwona zajęła Čadcę 1 maja 1945. Po wojnie w Čadcy powstały, działające do dziś, zakłady przemysłu włókienniczego, maszynowego ("Sigma" - pompy, "AVC" - części samochodowe), lekkiego ("Okrasa" - szklane ozdoby choinkowe) i spożywczego. Wielu mieszkańców miasta i okolic pracuje jednak w pobliskich centrach przemysłowych - w Żylinie i w śląskiej aglomeracji ostrawskiej.
[edytuj] Linki zewnętrzne
miasta: Čadca • Krásno nad Kysucou • Turzovka
wsie: Čierne • Dlhá nad Kysucou • Dunajov • Klokočov • Klubina • Korňa • Makov • Nová Bystrica • Olešná • Oščadnica • Podvysoká • Radôstka • Raková • Skalité • Stará Bystrica • Staškov • Svrčinovec • Vysoká nad Kysucou • Zákopčie • Zborov nad Bystricou
