Universele Transversale Mercatorprojectie
| Universele Transversale Mercatorprojectie | |
|---|---|
 |
|
| Gunstige eigenschap | hoekgetrouw |
| Niet-geometrische bewerkingen | zie Transversale Mercatorprojectie |
| Geometrische constructie | |
| Vorm van het projectievlak | cilinder |
| Positie van het projectievlak | transversaal per zone van 6 graden lengte |
| Rakend/snijdend | in elke zone snijdend op meridianen met een tussenruimte van 180 km (op de evenaar) |
UTM is de afkorting van Universal Transverse Mercator. Dit is een kaartprojectie vernoemd naar Gerardus Mercator. Een mercatorprojectie is een cilinderprojectie. Een cilinderprojectie kan geometrisch voorgesteld worden als een cilinder die om de wereldbol geschoven wordt, waarna vanuit de as van de cilinder alle punten op de wereldbol op de cilindermantel worden geprojecteerd, waarna de cilinder opengeknipt wordt en uitgerold. Bij een normale mercatorprojectie valt de cilinderas samen met de aardas, zodat de evenaar de raaklijn van cilinder en wereldbol is.
Nadeel van een mercatorprojectie is de sterke vertekening die oploopt richting de polen. Bij een transversale mercatorprojectie staat de cilinderas haaks op de aardas, zodat een meridiaan de raaklijn is. De sterke vertekening die bij een normale mercatorprojectie aan de relatief onbelangrijke polen optreedt, treedt in dit geval 90 lengtegraden ten oosten en westen van de centrale meridiaan op. Hierdoor is één enkele transversale mercatorprojectie ongeschikt om de gehele wereld weer te geven. Als oplossing hiervoor is een wereldomspannend systeem bedacht waarbij voor smalle noord-zuidstroken een eigen transversale mercatorprojectie gebruikt wordt.
De Universal Transverse Mercator-projectie is een universele afspraak over de keuze van 60 mercatorprojecties voor zulke noord-zuidstroken van elk een 6 lengtegraden breed. Deze stroken worden zones genoemd en hebben ieder een identificatienummer. De eerste strook beschrijft de breedtes tussen 180°W en 174°W, de tweede tussen 174°W en 168°W, enzovoort. Elk van deze stroken wordt van zuid naar noord ingedeeld in 20 banden, die elk 8° bestrijken. Zij worden genummerd van C tot en met X (met uitzondering van I en O). Strook C gaat van 80°S tot 72°S; strook X van 72°N tot 84°N. Voor polaire gebieden wordt bijgevolg een ander systeem gebruikt, de UPS (Universele Polaire Stereografische coördinaten). In elke cel - bijvoorbeeld 31U voor België - wordt een grid opgespannen met cellen waarvan de zijde 100km bedraagt. Dit gebeurt rond de centrale meridiaan. Ze worden aangeduid met een dubbele lettercode, een combinatie van rij- en kolomletter. Binnenin deze cellen wordt verdergewerkt met een code van een even aantal cijfers om de exacte plaats te bepalen. Deze geven de X/Y coördinaat aan; de oorsprong van het coördinatenstelsel ligt telkens in de linkeronder (zuidwester) hoek van de cel. Zo duidt de code "3040" op x=30km en y=40km. De code "807237" duidt op x=80,7km en y=23,7km daar de cellen altijd 100x100km groot zijn.
Net als lengte- en breedtegraden leggen UTM-coördinaten niet eenduidig een punt op aarde vast. Voor eenduidige aanduiding dient namelijk ook de geodetische datumdefinitie vermeld te worden. UTM wordt echter vrijwel altijd toegepast op WGS84. Daarom laat men de vermelding van WGS84 vaak achterwege. De meeste geodetische datums verschillen overigens enkele honderden meters of minder. Voor cartografische doeleinden kan dit dus soms verwaarloosd worden, voor landmeetkundige en geodetische toepassingen niet.
