Stanisław Maczek
Generaal Stanisław Władysław Maczek (Lwów, 31 maart 1892 - Edinburgh, 11 december 1994) was commandant van de Poolse 1ste Pantserdivisie tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Inhoud |
[bewerk] Jeugd en de Eerste Wereldoorlog
Maczek bracht zijn jeugd door in de omgeving van Lwów, alwaar zijn vader rechter was, toen Polen nog opgedeeld was en Lwów tot het Oostenrijks-Hongaarse Rijk behoorde. Hij ging Pools en linguïstiek studeren aan de Universiteit van Lwów, terwijl hij clandestien lid was van Poolse paramilitaire organisaties. Tijdens zijn studie breekt de Eerste Wereldoorlog uit en wordt hij opgeroepen voor het Oostenrijkse leger. Hij dient als officier in een alpine-eenheid (op ski's) in de Dolomieten aan het Italiaanse front.
Na het einde van de Eerste Wereldoorlog, wanneer Polen weer op de kaart staat, meldt Maczek zich aan bij het zojuist opgerichte Poolse leger. Hij maakt snel carrière, waarbij hij een proponent blijkt van moderne (bewegings)-oorlogvoering, met sterke pantserstrijdkrachten. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog is Maczek opgeklommen tot kolonel en voert hij het bevel over de enige moderne tankbrigade die Polen heeft; de 10de Pantsercavaleriebrigade.
[bewerk] Polen 1939
Op 1 september 1939 valt nazi-Duitsland Polen op 3 fronten binnen: vanuit het westen, het noorden en het zuiden. Op 17 september 1939 valt de Sovjet-Unie ook vanuit het oosten binnen. Maczek's brigade, die gelegerd is bij Kraków, in het zuiden van Polen, weet het Duitse XXII Korps enkele gevoelige nederlagen toe te brengen (bij een veldslag vernietigt de brigade 50 pantservoertuigen). Vrij snel krijgt Maczek het bevel om met zijn brigade uit te wijken naar Hongarije, de brigade vecht een succesvolle terugtocht en laat zich in haar geheel (nadat de tanks onklaar zijn gemaakt) interneren in Hongarije. Maczek's brigade is de enige Poolse militaire eenheid die geen enkele slag verliest tijdens de Poolse campagne.
[bewerk] Frankrijk 1940
Dankzij welwillendheid van de Hongaren en Roemenen kunnen bijna alle geïnterneerde Poolse soldaten vertrekken naar Frankrijk, alwaar de Poolse regering in ballingschap een nieuw Pools leger opricht, met Frans materieel. Maczek mag opnieuw een tankbrigade oprichten, met dezelfde naam en grotendeels met dezelfde manschappen als zijn 10de Pantsercavaleriebrigade. Tevens schrijft Maczek een gedetailleerd rapport over Blitzkrieg-tactieken met aanbevelingen op basis van zijn ervaringen tijdens de Poolse campagne. Het Franse opperbevel negeert het rapport echter volledig (de Duitsers treffen het rapport ongeopend aan na de val van Frankrijk). Wanneer de nazi's Frankrijk binnenvallen levert Maczek's brigade hevige strijd op 16 en 17 juni en boekt ze belangrijke overwinningen in de buurt van Montbard en het kanaal van Bourgogne. Na de val van Frankrijk lukt het Maczek wederom om een succesvolle terugtrekking te voltooien, het materieel onklaar te maken en een deel van de brigade te verschepen naar Engeland.
[bewerk] Noordwest Europa 1944-45
In Groot-Brittannië wordt voor de derde maal een Pools leger opgebouwd, dit keer met Engels en Amerikaans materieel. Maczek's brigade wordt vergroot tot een divisie. Gedurende 2 jaar traint deze 1ste Pantserdivisie intensief voor de strijd op het Europese vasteland. Op 1 augustus 1944 landt Maczek met zijn divisie in Normandië en is bijna onmiddellijk betrokken bij de belangrijke Slag bij Falaise, waar de Polen hun waarde bewijzen tijdens deze bloedige veldslag. Als onderdeel van het Canadese Eerste Leger zal Maczek's divisie doorstoten, via België en Nederland, tot in Duitsland. Maczek staat dan al bekend als een uitstekend pantsercommandant, die bovendien op een "humane wijze" oorlogvoert. Zo stelt hij in zijn dagorders dat zijn soldaten zo veel mogelijk materiële en immateriële schade aan dorpen en steden moeten vermijden. Op die manier blijft bijvoorbeeld Breda significante schade bespaart wanneer de Polen de stad bevrijden.
De oorlog eindigt voor Maczek wanneer op 6 mei 1945 Wilhelmshaven wordt ingenomen en hij de capitulatie in ontvangst neemt van een groot deel van de Kriegsmarine en 10 Duitse infanteriedivisies.
[bewerk] Na afloop van de oorlog
Tot 1947 zal de 1ste Pantserdivisie, samen met de Poolse 1ste Onafhankelijke Parachutistenbrigade bezettingstaken uitvoeren in het noorden van Duitsland. Maczek wordt bevorderd tot Luitenant-Generaal. Door de Poolse communisten wordt zijn Poolse nationaliteit afgenomen waardoor hij gedwongen wordt om een nieuw bestaan op te bouwen in Groot-Brittannië. Aangezien de Engelsen hem niet (meer) als geallieerd militair beschouwen heeft hij geen recht op een Brits veteranenpensioen. Tot de jaren zestig werkt hij als barman in een hotel in Edinburgh (waarvan de eigenaar één van zijn voormalige ondergeschikten was). Breda verleent hem het ereburgerschap en biedt hem zelfs een huis aan, hij is zeer geroerd door het aanbod maar zegt te willen blijven in Schotland omdat hij net gewend was aan de regen. Maczek bemoeit zich weinig met de Poolse regering-in-ballingschap en al helemaal niet met het communistische Polen. Alleen wanneer de Staat van Beleg wordt afgekondigd in Polen in 1981 appelleert Maczek tot het Poolse leger om niet te schieten op de stakers van Solidarność. Hij blijft nog wel veelvuldig in contact met zijn manschappen en met Breda en hij heeft het geluk om de val van het communisme in Polen mee te maken. Hij overlijdt in 1994 op 102-jarige leeftijd en wordt onder grote belangstelling begraven op het Poolse ereveld te Breda.
[bewerk] Belangrijkste onderscheidingen
- Virtuti Militari (3e, 4e en 5e klasse)
- Orde van Oranje-Nassau (Commandeur)
- Orde van het Bad (Commander)
- Légion d'honneur (Commandeur)
- Distinguished Service Order
