Smid
De smid was vroeger een zeer veel voorkomend beroep en ieder dorp had er wel een. Hij was de belangrijke persoon die alle ijzeren voorwerpen maakte die in de maatschappij nodig waren.
Inhoud |
[bewerk] In de smederij
De smederij is de voor het smeden speciaal ingerichte werkplaats van de smid. Met behulp van een vuur, aangeblazen door een blaasbalg, werd ijzer of ander metaal eerst flink verwarmd totdat het vervormbaar was. Dan werd het op een aambeeld in de gewenste vorm geslagen of werden er andere behandelingen mee uitgevoerd als lassen, splijten, wellen en doorboren. Dit geheel van handelingen met heet metaal noemt men het smeden van het metaal. Meestal moest het werkstuk herhaaldelijk opnieuw verwarmd worden om het vervormbaar/smeedbaar te houden en om de spanningen in het materiaal, ontstaan door het bewerken met de smidshamer, op te heffen. Nadat het voorwerp tenslotte de gewenste vorm had werd het afgekoeld in koud water. Als de smid kunstzinnig was werd het voorwerp vaak nog verfraaid door graveren, polijsten en/of versiering door inlegging met andere materialen of metalen.
[bewerk] Geschiedenis
Het is een zeer oud beroep want sinds de tijd dat de mens metaal is gaan gebruiken wordt er natuurlijk al gesmeed. In de oudheid hing er een waas van geheimzinnigheid om de smid die met vuur en vonkenspattend ijzer in de weer was. In sprookjes en legenden treden vaak dwergen op die als vakkundige smeden worden afgeschilderd. Vroeger waren er ook speciale goden van de smidskunst zoals bij de Romeinen de god Vulcanus en bij de Grieken Hephaistos. Al in de oudheid was de smeedkunst hoog ontwikkeld. Vooral de Kelten en de Germanen wisten prachtig gesmede wapens en kunstvoorwerpen te maken. De smid was onmisbaar voor de boeren want hij maakte voor hen al het benodigde gereedschap zoals ploegen, schoppen, harken en schoffels. Voor andere ambachtslieden was de smid ook onmisbaar want voor hun beroep maakte hij ook het benodigde gereedschap zoals voor de kuiper, schoenmaker en timmerman. En natuurlijk was de smid onmisbaar voor het leger. Hij maakte wapens zoals zwaarden, strijdbijlen, speren enz. en wapenuitrustingen zoals harnassen. Vaak hadden militaire leiders smeden in dienst voor het vervaardigen van oorlogsmachines zoals katapulten, blijden, belegeringstorens en stormrammen
Tegenwoordig is de 'algemene' smid vrijwel verdwenen en is zijn taak overgenomen door machinefabrieken die met grote productiesnelheid de metalen voorwerpen maken die voor het dagelijkse leven nodig zijn. Alleen het oude beroep van hoefsmid is nog steeds vrijwel onveranderd gebleven. Ook is er nog vraag naar producten van de edelsmid voor juwelierswerk. Er is ook nog werk voor kunstenaars die de smidskunst voor ornamenteel werk uitoefenen en voor restauratieprojecten aan historische gebouwen. De kennis van de vroegere smeden is nog bewaard gebleven in vele handboeken en tegenwoordig zijn er nog mensen die voor hun plezier en als vrijetijdsbesteding de smeedkunst beoefenen. In sommige vrijetijdscentra worden ook cursussen gegeven om de smeedkunst onder de knie te krijgen.
[bewerk] Genealogie
De meeste mensen met de achternaam 'Smid(t)(s)', 'Smed(t)(s)', en afleidingen hiervan hebben waarschijnlijk in het (recente) verleden smeden onder hun voorouders. Het was vroeger vaak gebruikelijk om als achternaam het beroep te nemen dat men uitoefende.
[bewerk] Gespecialiseerde smeden
- hoefsmid - gespecialiseerd in het maken van hoefijzers en het beslaan van paarden;
- wapensmid - gespecialiseerd in het maken van wapenuitrustingen;
- edelsmid en zilversmid - gespecialiseerd in het vervaardigen van sieraden en andere voorwerpen uit edelmetaal.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Gezegdes en uitdrukkingen voortgekomen uit het smidsambacht
Het ijzer smeden als het heet is.
Witheet.
Roodgloeiend.
In de tang nemen.
Er leven inblazen.
Erop blijven hameren.
Meerdere ijzers in het vuur hebben.
Kolen op het vuur gooien.
[bewerk] Literatuur
- Practical projects for the Blacksmith (1980) Ted Tucker ISBN 9020116487
Nederlandse vertaling:
- Smidswerk in de praktijk (1984) Ted Tucker, Kluwer technische boeken BV
(Antiquarisch nog verkrijgbaar of anders in de plaatselijke bibliotheek aan te vragen)
In dit praktische boekje beschrijft Tucker hoe je met eenvoudige materialen een simpele smidse kunt inrichten. Vervolgens wordt aan de hand van het vervaardigen van eenvoudige gebruiksvoorwerpen als een tang, schaar, vleesspies, hang en sluit werk enz. uitleg gegeven van de diverse basistechnieken van het smeden. Tot slot nog de opbouw van een meer 'professionele' smidse.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Blacksmiths van Wikimedia Commons. |
[bewerk] Externe links
Op internet zijn vele sites waaronder verscheidene Nederlandstalige aan de smeedkunst gewijd.
- Smederijmuseum Nieuwkoop met rondleiding en demonstraties
- Smederijmuseum "D' Oale Smederië" te Hellendoorn waar o.a. cursussen gegeven worden.
- Nationaal Asperge- en Champignonmuseum "De Locht" Noord-limburgs streekmuseum te Horst waar o.a. een ambachtelijke smidse is die op de tweede en vierde zondag van de maand demonstraties geeft.
- Orvelte In het museumdorp Orvelte (Drenthe) is in het seizoen dagelijks een smederij in bedrijf.
- Openluchtmuseum Arnhem met een smidse inclusief demonstraties.
