Palmenfamilie
| Palmenfamilie | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Een dwergkokosnoot palm |
|||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| familie | |||||||||||||||
| Arecaceae Bercht. & J.Presl (1820) |
|||||||||||||||
 kokosnoot plantage |
De Palmenfamilie (Palmae of Arecaceae: beide zijn toegestaan) is de enige familie in de botanische orde der Arecales. Van deze familie zijn bijna 4000 soorten bekend. Er zijn vondsten van palmen van 40 miljoen jaar oud. Hoewel er wel winterharde (voor Nederland en België) palmsoorten bestaan, komen de meeste soorten voor in tropen of subtropen.
Inhoud |
[bewerk] De plant
Grofweg bestaan palmen uit een bladerdek, stam en wortels. Hoewel de meeste palmen een stam hebben, behoren zij eigenlijk niet tot de bomen.
[bewerk] Wortels en de bodem
Palmen kunnen op veel grondsoorten leven, als deze maar goed doorlatend zijn. De wortels hebben dezelfde functie als bij andere planten: het opnemen van water en voedingsstoffen én het verankeren van de plant.
[bewerk] Stam
Palmen hebben meestal een schijnstam. De planten ontwikkelen een enkele stengel met één groeipunt. De stengel bestaat uit opeengestapelde bladvoeten en bevat geen bast. Hierdoor kan de plant ook niet in de breedte groeien, zoals echte bomen. Voordat een jonge palm de hoogte in kan groeien moet een bepaalde breedte zijn bereikt. Hierdoor lijkt de groei van een jonge plant langzamer te gaan dan die van een reeds oudere palm.
[bewerk] Blad
De grote bladeren omsluiten de schijnstam en de jongere bladstelen. Eerst groeien de bladstelen uit en zit het blad tegen de stelen aan, hierna opent het blad zich. Het bladoppervlak is vaak blinkend, bedekt met was, of geplooid. Dit is om uitdroging te voorkomen. De bladsteel is vaak bedekt met stekels of doorns.
Er zijn vier bladsoorten:
- waaiervormig (palmate),
- vedervormig (pinnate),
- dubbel-gevederd (bipinnate),
- volledig (entire).
[bewerk] Bloem en vrucht
Er bestaat een grote verscheidenheid in de verschillende soorten. Er worden alleen een aantal overeenkomsten besproken of opvallende feiten.
Jonge palmen bloeien niet. Dat gebeurt pas na een aantal jaar (bij sommige soorten na een jaar of vijf, bij andere pas na 50 jaar). De meeste palmen bloeien jaarlijks, maar er zijn ook soorten die na de bloei afsterven zoals echte sagopalm en de parasolwaaierpalm, die de grootste bloeiwijze in het hele plantenrijk heeft. De bloem is onopvallend en de bestuiving gebeurt via de wind. De bloemen zitten meestal aan een tros. De levensduur van de bloemen is kort en duurt zelden langer dan één dag. De bloemen kunnen eenslachtig of tweeslachtig zijn.
Palmen dragen steenvruchten of bessen. Sommige vruchten blijven drijven, zoals de kokosnoot. Dit is om de verspreiding van het ene eiland naar het andere te vergemakkelijken. De structuur van de vrucht wordt gekenmerkt door, de buitenste dunne schil of exocarp (epicarp), het vlezige gedeelte van variabele dikte of mesocarp en de binnenste harde laag of endocarp. Het zaad zelf bestaat uit endosperm, het voedselreservoir voor de kiem, waarin aan de zijkant het embryo ligt. Het endocarp is afwezig bij bessen.
[bewerk] Gebruik van palmen
Ongeveer 5000 jaar geleden werd er voor het eerst een palmsoort verbouwd. Dit gebeurde met de dadelpalm in het Midden-Oosten. Er is een grote verscheidenheid in palmsoorten en zelfs geslachten. Er is ook een grote verscheidenheid in de producten van de palm. Denk maar aan eetbare producten zoals vruchten als de awarra, dadel, kokosnoot, moriche, palmperzik en salak. Maar denk ook aan producten voor gebruik in het huishouden, bijvoorbeeld een rotan mattenklopper en een kokosmat. Minder bekend zijn producten als suiker uit de suikerpalm, zeep van de kokosnoot en palmharten. De inheemse bevolking kent nog veel meer toepassingen
Stroken palmblad werden in India en gebieden die sterk door de Hindoecultuur werden beïnvloed, zoals Indonesië, Ceylon, Thailand, Birma, Cambodja en Vietnam, gebruikt als schrijfmateriaal. In Indonesië staat dit materiaal bekend als lontar. Het is helaas in een tropisch klimaat heel vergankelijk, zodat het merendeel van de hierop geschreven manuscripten verloren is gegaan.
[bewerk] De palm in symboliek
Bij de Romeinen was de palmtak een symbool voor de godin Victoria. Zij was de godin van de overwinning. Later nam het christendom dit over als symbool van de overwinning op de dood van Jezus.
De palmtak in de snavel van een duif verwijst naar vrede. Dat indirect met de overwinning gesuggereerd kan worden. Dit zelfde symbool met dezelfde betekenis wordt ook gebruikt door de VN. De vlag van de VN bevat twee palmtakken.
[bewerk] Overzicht van verschillende geslachten
- Deze lijst met geslachten is niet compleet.
- Geslacht: Acrocomia
- Soort: Coyolpalm (Acrocomia aculeata)
- Geslacht: Areca
- Soort: Betelpalm (Areca catechu)
- Geslacht: Archontophoenix
- Soort: Australische koningspalm (Archontophoenix alexandrae)
- Geslacht: Astrocaryum
- Soort: Awarra (Astrocaryum vulgare)
- Soort: Tukumá (Astrocaryum aculeatum)
- Geslacht: Bactris
- Soort: Perzikpalm (Bactris gasipaes)
- Geslacht: Borassus
- Geslacht: Caryota
- Soort: Zachte vinnetjespalm (Caryota mitis)
- Geslacht: Cocos
- Soort: Kokospalm (Cocos nucifera)
- Geslacht: Copernicia
- Geslacht: Corypha
- Soort: Parasolwaaierpalm (Corypha umbraculifera)
- Geslacht: Elaeis
- Soort: Oliepalm
- Geslacht: Jessenia
- Geslacht: Livstona
- Soort: Chinese schermpalm (Livstona chinensis)
- Geslacht: Lodoicea
- Soort: Coco de mer (Lodoicea maldivica)
- Geslacht: Mauritia
- Soort: Morichepalm (Mauritia flexuosa)
- Geslacht: Metroxylon
- Soort: Echte sagopalm (Metroxylon sagu)
- Geslacht: Orbignya
- Geslacht Phoenix
- Soort: Canarische dadelpalm (Phoenix canariensis)
- Soort: Dwergdadelpalm (Phoenix roebelinii)
- Soort: Echte dadelpalm (Phoenix dactylifera)
- Soort: Kretenzische dadelpalm (Phoenix theophrastii)
- Geslacht: Phytelephas
- Soort: Phytelephas aequatorialis
- Geslacht: Rhapis
- Geslacht: Roystonea
- Soort: Koningspalm (Roystonea regia)
- Geslacht: Sabal
- Geslacht: Salacca
- Soort: Salak (Salacca edulis)
- Geslacht: Veitchia
- Geslacht: Wallichia
- Geslacht: Washingtonia
[bewerk] Externe links
- Compleet overzicht van de familie
- Palmae
in L. Watson and M.J. Dallwitz (1992 onwards). The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. http://delta-intkey.com - Arecaceae
in P.F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website.
Version 7, May 2006 [and more or less continuously updated since]. - Arecaceae in de NCBI Taxonomy Browser
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Arecaceae van Wikimedia Commons. |
