Megaliet

Een megaliet is een stenen monument uit de neolithische periode. Het woord '"megaliet" is een woord uit het grieks (mega = groot, lithos=steen) waarmee een groep monumenten wordt aangeduid die uit een of meer grote stenen bestaan.

Inhoud 1 Megalitische cultuur 2 Bouwmateriaal 3 Doel van megalieten 4 Druiden, Leylijnen en Obelix 5 Typen monumenten 6 Links

[bewerk] Megalitische cultuur

Er is vaak (ten onrechte) gedacht dar er in het midden en late neolithicum en de vroege bronstijd een megalithische cultuur zou hebben bestaan, die zich over heel Europa uitstrekte en verantwoordelijk is voor deze monumenten. Nadere beschouwing van de megalieten zelf en de geassocieerde vondsten, leert echter dat het hierbij niet om een volk gaat, maar meerdere. Er heeft dus nooit een megalithisch cultuur bestaan, er waren meerdere culturen die met grote stenen bouwden.

Overingens zijn megalithische monumenten geen strikt Europees verschijnsel. Menhirs zijn ook bekend uit Zuid-Amerika en dolmen (of zeer vergelijkbare monumenten) zijn eveneens in Korea te vinden. Deze zijn echter een stuk jonger dan de Europese varianten.

[bewerk] Bouwmateriaal

In het noordelijke gebied zijn megalithische monumenten veelal van zwerfkeien gemaakt. In zuidelijker gebieden werd vaak kalk of zandsteen gebruikt, dat zich makkelijker bewerken laat en werden de delen in steengroeven uit de rotsen gehouwen. De tempels van Malta zijn grotendeels van koraal gebouwd. Voor Stonehenge is het materiaal gedeeltelijk over lange afstand aangevoerd en komt waarschijnlijk ook uit een groeve. Andere delen van Stonehenge bestaan uit lokaal materiaal.

[bewerk] Doel van megalieten

Een aantal megalieten bevat ingekraste of gebeitelde figuren. Soms levert dat herkenbare afbeeldingen op van mensen, dieren of gebruiksvoorwerpen, maar even vaak zijn de stenen versierd met schijnbaar willekeurige lijnen of met geometrische figuren. Wat echter het doel van deze afbeeldingen is, is volstrekt onduidelijk.

Wat de grens- en grafstenen betreft, ligt het voor de hand dat de ingekraste inscripties betrekking hebben op de bijbehorende stam of overledene(n), maar lang niet altijd is dat even duidelijk. Alleen al het oprichten van de stenen bij b.v. Carnac, aan de kust van Bretagne in Frankrijk en natuurlijk ook Stonehenge vereist van de toenmalige mensen enig technisch inzicht. Ook de plaatsing van deze steenformaties zou met geometrische figuren verband kunnen houden. Het is op zijn minst even curieus als het verschijnsel van de reuzenbeelden op Paaseiland. Veel onderzoek is nog nodig.

[bewerk] Druiden, Leylijnen en Obelix

Het is niet verwonderlijk dat de indrukwekkende monumenten aanleiding hebben gegeven tot veel moderne interpretaties. Zo vind bij Stonehenge elk jaar een bijeenkomst van Druiden plaats, zijn deze monumenten zeer geliefd bij wichelroede lopers, die beweren dat ze op Leylijnen zijn bebouwd en worden ze in vrijwel heel Europa in verband gebracht met de activiteiten van Tovenaars en Heksen. In de stripreeks Asterix worden de Menhirs in Bretagne toegeschreven aan de activiteiten van een volslanke gallische steenhouwer.

[bewerk] Typen monumenten

doel	type	vindplaats	datering	culturen	voorbeelden
Sacrale[1] monumenten	Menhir, (de) Hinkelstein	Bretagne zuidwest-Frankrijk Corsica	neolithicum, enkelen zijn pas in de bronstijd geplaatst	Cardiaal- of Impressocultuur	Grand Menhir Brisé Pierre de Brunehaut
	Alignement	Bretagne Engeland Wales Noord-Duitsland	neolithicum	Cardiaal- of Impressocultuur Trechterbeker-cultuur Grooved ware-cultuur	Carnac, Hekese bij Osnabruck
	Steenkring	Bretagne Verenigd Koninkrijk Noord-Duitsland Denemarken	neolithicum	Trechterbeker-cultuur Grooved ware-cultuur
	(en) Henge	Bretagne Verenigd Koninkrijk	neolithicum tot in de bronstijd	Grooved ware-cultuur	Stonehenge, Avebury
	Steenweg	Bretagne Verenigd Koninkrijk Noord-Duitsland Denemarken	neolithicum	Trechterbeker-cultuur
	Tempel	Malta	3600 - 2500 v. Chr.	Ggantija-cultuur	Megalithische tempels van Malta
Onduidelijk.	Dolmen [2]	Bretagne Noord-Duitsland Denemarken Ierland Verenigd Koninkrijk Portugal Frankrijk	Voornamelijk neolithisch, op sommige plaatsen(o.a. in Sardinië) tot in -600.
	Steenschip	Zweden	1000 - 400 v.C.
Grafmonumenten [3]	Oerdolmen	Noord-Duitsland Denemarken	ca. -3500	Trechterbeker-cultuur
	Polygonale dolmen.	Noord-Duitsland Denemarken	neolithisch	Trechterbeker-cultuur
	Grote dolmen.	Oost-Duitsland Meckelenburg-Vorpommeren	neolithisch	Trechterbeker-cultuur
	Ganggraf (het "gewone" hunebed)	Drenthe Noord-Duitsland Denemarken	-3500 - -2000	Trechterbeker-cultuur	Papeloze kerk
	Trapgraf	Drenthe, Noord-Duitsland	neolithisch	Trechterbeker-cultuur	Papeloze kerk
	Galerijgraf	Frankrijk West-Duitsland	neolithisch	wartburg-cultuur
	Langgraf	Drenthe Noord-Duitsland	neolithisch	Trechterbeker-cultuur	Hunebed D-43 bij Emmen.
	Kamerloze hunebedden (en) mounds	West-Duitsland, Midden-Frankrijk, Verenigd Koninkrijk	neolithisch	Trechterbeker-cultuur wartburg-cultuur, Cerny-Cultuur,
	Emsländer Kammer	Emsland	neolithisch	Trechterbeker-cultuur
	Steenkist	Drenthe Friesland Emsland, Noord-Duitsland Denemarken Zweden	laat neolitisch, vroege bronstijd.	trechterbeker-cultuur, klokbeker-cultuur
	Cairn	Verenigd Koninkrijk Frankrijk	neolitisch
	Radgraf	Denemarken Zweden	vroege bronstijd
	(se) Röser (of rjör)	Denemarken Zweden	Laat neolithisch, vroege bronstijd

1. ^  Vele van deze monumenten schijnen een astronomische betekenis te hebben gehad, maar in die tijd was astronomie een evenzeer sacrale bezigheid als een offer brengen aan de goden.
2. ^  Bij sommige dolmen is het twijfelachtig of ze inderdaad ooit als begraafplaats kunnen hebben gediend en zijn waarschijnlijk eerder sacrale monumenten.
3. ^  Dit wordt afgeleid uit vondsten van grafbijgiften. Menselijke overblijfselen zijn echter vrij zeldzaam, wat tot de theorie heeft geleid dat slechts enkelen, nadat hun lijk eerst op natuurlijke wijze tot een skelet was gereduceerd, in een hunebed werden bijgezet.

In Nederland zijn bijna alle megalitische monumenten verdwenen, op 54 stuks na. De stenen van veel verdwenen monumenten zijn gebruikt voor dijkverzwaring en voor de bebouwing. Zo is het koor van de kerk van Odoorn (Drenthe) opgetrokken uit grote keien die vermoedelijk van hunebedden afkomstig zijn.

[bewerk] Links

[4] Stonepages, veel info over megalithische monumenten in Duitsland.
[5] Heritage Malta, veel info over neolithisch Malta.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Megaliths van Wikimedia Commons.