Land van Aalst
Het Land van Aalst is een landstreek rond de stad Aalst in België. Van 1046 tot 1164 was het een graafschap.
[bewerk] Ontstaan
Vóór de 11e eeuw was het land tussen Dender en Schelde een deel van het hertogdom Brabant, een land afhankelijk van het Heilige Roomse Rijk. Om de Schelde als westgrens te beschermen, stichtte keizer Otto II (973-983) drie belangrijke versterkingen langs de rechteroever van de rivier: Antwerpen, Valenciennes en Ename. Elk van deze drie was de hoofdplaats van een markgraafschap, een strategisch gelegen grensprovincie die de verdediging van de rijksgrens moest verzekeren. Het markgraafschap Ename strekte zich uit tussen de Schelde in het noorden en het westen, de Dender in het oosten en de Hene in het zuiden. In de noordelijke helft ervan, met Aalst, Oudenaarde en Geraardsbergen, was de taal Germaans, in de zuidelijke helft, met Aat, Leuze en Chièvres, Romaans.
Nadat graaf Boudewijn V van Vlaanderen in 1046 de burcht van Ename wist in te nemen en de rechter Schelde-oever met het markgraafschap had veroverd, werd de zuidelijke, Romaanse helft aan de graaf van Henegouwen afgestaan, in ruil voor een deel van Vlaams-Brabant. De nieuwe heerser verplaatste daarop het centrum van Ename naar Aalst, aan de nieuwe oostgrens van Vlaanderen. Hij bouwde er een burcht en vertrouwde het beheer van het zo tot graafschap Aalst omgevormde gebied toe aan een zekere Rudolf, uit een familie die zich Van Gent liet noemen. Het is waarschijnlijk kort nadien dat Rudolfs nazaten het zwaard in hun banier gingen voeren, op een moment dat veel edele huizen in westelijk Europa zich een blijvend symbool begonnen te kiezen.
Met de dood van Dirk het Kind omstreeks 1164 kwam een voortijdig einde aan het geslacht der graven van Aalst. Hierdoor werd het leencontract verbroken, en verviel het graafschap terug aan de graven van Vlaanderen, waardoor het elke feitelijke betekenis verloor. Het werd omgevormd tot een kasselrij. Het Steen, de grafelijke burcht van Aalst, werd toevertrouwd aan een plaatselijk adellijk geslacht, de heren van Poppenrode, die de naam Van Aalst aannamen. Door het huwelijk van een erfdochter met Johan Tollins ging het burggraafschap op deze laatste over. Zijn dochter Josina trouwde omstreeks 1500 met ridder Jan van Immerseel, wiens familie de titel van burggraaf van Aalst behield tot aan de Franse revolutie.
[bewerk] Bestuur van het Land van Aalst
In 1209 was de burggraaf als bestuurder echter reeds vervangen door een grafelijke hoogbaljuw en bleef zijn functie sedertdien zuiver ceremonieel. Het was voortaan de hoogbaljuw die waakte over het naleven van de wetten en het bestraffen van misdadigers. Hij werd bijgestaan door een hoofdcollege, dat voornamelijk administratief bedrijvig was. Het bestond uit negen afgevaardigden, namelijk de burgemeesters en eerste schepenen van de zogenaamde Twee Steden Aalst en Geraardsbergen, en de baljuws van de vijf baronieën Boelare, Gavere, Rode, Schorisse en Zottegem. De Vlaamse graaf, als feodale heer, behield zijn leenhof Ten Steene, in diezelfde stad.
[bewerk] Omschrijving van het Land van Aalst
Het Land van Aalst omvatte:
- A. De Twee Steden, namelijk Aalst en Geraardsbergen.
- C. De Baronie van Boelare, die bestond uit de eigenlijke baronie (met Goeferdinge, Idegem, Nederboelare, Nieuwenhove, Onkerzele, Overboelare, Smeerebbe, Vloerzegem en Waarbeke), vier parochies waar de baron dorpsheer was (Aspelare, Deftinge, Nederhasselt en Schendelbeke) en zes parochies waar de baron bepaalde heerlijke rechten bezat (Oombergen, Ophasselt, Outer, Parike, Sint-Lievens-Esse en Zandbergen).
- D. De Baronie van Gavere, die de elf parochies Baaigem, Dikkelvenne, Gavere, Hermelgem, Meilegem, Nederzwalm, Paulatem, Semmerzake, Sint-Maria-Latem, Vurste en Wassene (een verdwenen parochie, grondgebied Vurste) omvatte.
- E. De Baronie van Rode, samengesteld uit de parochies Balegem, Bavegem, Beerlegem, Bottelare, Gentbrugge, Gijzenzele, Gontrode, Landskouter, Letterhoutem, Melle, Melsen, Moortsele, Munte, Oosterzele, Schelderode, Scheldewindeke en Vlierzele.
- F. De Baronie van Schorisse, die bestond uit de parochies Mater, Rozebeke, Schorisse, Sint-Blasius-Boekel, Sint-Kornelis-Horebeke, Sint-Maria-Horebeke, Welden, Zegelsem en een klein landelijk deel van Elst.
- G. De Baronie van Zottegem die de parochies Erwetegem, Godveerdegem, Grotenberge, Michelbeke, Roborst, Sint-Goriks-Oudenhove, Sint-Maria-Oudenhove, Strijpen, Velzeke, Wassenhove (te Grotenberge) en Zottegem zelf omvatte.
- H. 's Graven propre (in de betekenis van "eigen") dorpen, waar de graaf van Vlaanderen dorpsheer was: Bambrugge, Burst, Cottem (te Oombergen), Erembodegem, Hofstade, Iddergem, Impe, Lede, Lemberge, Merelbeke, Mespelare, Moorsel, Nieuwerkerken, Okegem, Serskamp, Sint-Antelinks, Teralfene, Welle, Wichelen, Woubrechtegem en Zonnegem.
- I. De zogenaamde serveplaatsen, met een eigen heer, maar waar de graaf bepaalde heerlijke rechten bezat: Appelterre, Denderwindeke, Eichem, Gijzegem, Lieferinge, Munkzwalm, Neigem, Pollare, Sint-Lievens-Houtem en Wieze.
- J. De parochies met een eigen dorpsheer: Aaigem, Amengijs, Berchem, Borchtlombeek, Borsbeke, Denderhoutem, Denderleeuw, Dikkele, Edelare, Elene, Elst, Ename, Erondegem, Erpe, Etikhove, Grimminge, Haaltert, Heldergem, Hemelveerdegem, Herdersem, Herzele, Hillegem, Hundelgem, Kerkem, Kerksken, Kwaremont, Leeuwergem, Leupegem, Liedekerke, Maarke, Massemen, Melden, Mere, Moerbeke, Nederbrakel, Nederename, Nukerke, Oordegem, Opbrakel, Orroir, Ottergem, Ressegem, Ronse, Rozenaken, Ruien, Sint-Denijs-Boekel, Sint-Maria-Lierde, Smetlede, Viane, Vlekkem, Volkegem, Voorde, Welden, Westrem, Wijlegem, Zarlardinge en Zulzeke.
Everbeek komt in deze opsomming niet voor, omdat het tot aan de Franse revolutie tot het graafschap Henegouwen behoorde.
