Kalmukken

De Kalmukken of Kalmyken zijn een West-Mongoolse etnische groep in de Russische autonome republiek Kalmukkië. Ze vormen onderdeel van de Oirat-Mongolen, waarvan ze afstammen. De Kalmukken wonen al ongeveer 400 jaar in het Europese deel van Rusland. Er bestaan grote Kalmukkengemeenschappen in Duitsland, Frankrijk, Tsjechië en de Verenigde Staten. De Kalmukken omvatten in 1993 ongeveer 174.000 personen in Rusland. De gehele Oirat-Mongoolse groep bestaat uit 518.500 personen (1993).^[1] De Kalmukken zijn een Boeddhistisch volk en spreken naast het Russisch hun eigen taal, het Kalmuks.

[bewerk] Geschiedenis

De Kalmukken zijn afkomstig uit de gebieden die momenteel behoren tot Kazachstan, Russisch Zuid-Siberië, Mongolië en China. Na de val van de Yuan-dynastie in 1368 werden ze een geduchte vijand van de Oostelijke Mongolen^[2], de Ming-dynastie en hun opvolgers, de Mantsjoes gedurende een meer dan 400 jaar durende strijd om de macht in zowel Binnen- als Buiten-Mongolië. In 1757 werden ze uiteindelijk als laatste Mongoolse groep door de Chinese legers verslagen en werden bijna 1 miljoen Oiraten uitgeroeid in Dzjoengarije (Grousset, 1970: p. 502-541 ^[3]). Deze uitroeiing was bevolen door keizer Qianlong, die zich bedrogen voelde door een prins genaamd Amoersana. Pas in 1759, bij de dood van de laatste Oiratische khan Dawaci, werden de Oiratische campagnes stopgezet. De Oiraten leefden trokken daarop naar het westen, naar de gebieden van Centraal-Azië tussen het Balkasjmeer en het Baikalmeer, waar ze zich vermengden met andere volken. Ze leefden in yurten (gers) en hielden vee, schapen, paarden, ezels en kamelen.

[bewerk] Genetische oorsprong

Tot vrij recentelijk erkenden de Kalmukken en andere subgroepen van de Oiraten niet dat ze Mongolen waren. Ze hebben echter wel veel gemeenschappelijke genetische kenmerken. De Kalmukken hebben zich, in tegenstelling tot veel Siberische volken als bijvoorbeeld de Jakoeten, niet in grote getale vermengd met de Russen of andere Oost-Europeaanse volken.^[4] Tot dusverre lijkt er bewijs te bestaan dat de Kalmukken, in tegenstelling tot wat vaak het geval is bij nomadische volken, niet alleen mannen, maar complete families naar de regio rond de Wolga trokken.

Fragment van "Cosmography" met "Kalmuchi"
(Sebastian Münster, 1544), een van de eerste West-Europese referenties naar het volk

[bewerk] Oorsprong van de naam

De Turkse naam 'Kalmuk' betekent "overblijfsel" of "overblijven". Deze naam zou al in gebruik kunnen zijn geweest vanaf de 13e eeuw. In de 14e eeuw werden de Oiraten voor het eerst beschreven door de Arabische geograaf Ibn al-Wardi (Khodarkovsky, 1992:5 citaat van Bretschneider, 1910:2:167 ^[5]). De Khojas van Kashgar gebruikten de naam voor de Oiraten in de 15e eeuw (Grousset, 1970:506 ^[6]). In de Russische geschriften komt de naam "Kolmak Tataren" vanaf 1530 voor en cartograaf Sebastian Münster (1488-1552) omschreef het gebied van de "Kalmuchi" op zijn kaart "Cosmography", die werd gepubliceerd in 1544. De oiraten zelf gebruikten deze naam echter niet.

Er zijn veel pogingen ondernomen om de etymologie van de naam te achterhalen, van de legendarische zoöloog en plantkundige Peter Simon Pallas tot de huidige wetenschappers. Sommigen speculeren dat de naam aan hen werd toegekend toen ze besloten te blijven in de Altajregio, terwijl hun Turkse buren verder westwaarts migreerden. Anderen geloven dat dat de naam een reflectie is van het feit dat de Kalmukken de enige Boeddhisten waren binnen een door moslims gedomineerd gebied. Weer anderen verklaren dat de naam werd gegeven aan de groepen die niet naar hun oorspronkelijke thuisland terugkeerden in 1771. Er is daarmee nog geen sluitende verklaring gevonden.

[bewerk] Religie

De Kalmukken hangen het boeddhisme aan van de Gelugpa ("deugdzame weg"). De Gelugpa worden vaak aangeduid als "Gele hoeden". Dit geloof is ontstaan uit het Indische Mahayana-boeddhisme, die in het westen vaak wordt aangeduidt als Lamaïsme, van de naam van de Tibettaanse monikken (lama's). Tot de 17e eeuw hingen de Kalmukken het sjamanisme aan, waarna ze overgingen op de Gelugpa. Aanvankelijk werden de Kalmukse geestelijken vooral opgeleid in Tibet of op de steppe. Zij sloten zich daarna aan bij de Kalmukse kloosters, die vaak vanuit yurten opereerden, die de Kalmukken bij zich droegen tijdens hun nomadische bestaan.

Toen ze onder de heerschappij van de Russische tsaren kwamen, werd een gedeelte van hun leiders bekeerd tot het Russisch-orthodoxisme. De Russische tsaren probeerden de door hen veroverde gebieden stevig onder hun controle te brengen door onder andere het uitbannen van buitenlandse invloeden, om zo de bevolking loyaal aan de Russen te maken, zodat ze hun heerschappij zouden accepteren. De Russische tsaren lieten Russische en Duitse kolonisten langs de Wolga wonen. Zij kregen het beste land en veel Kalmukken moesten daardoor genoegen nemen met slechtere gronden, waardoor veel van hun kuddes verdwenen, wat weer tot gevolg had dat veel van hen in de armoede terecht kwamen. Een aantal van hen bekeerde zich daarom tot het christendom, om zo het economisch beter te krijgen. Ook begon de Russische regering pogingen te ondernemen om de geestelijkheid aan te pakken. Kloosters moesten voortaan door Russische architecten worden ontworpen en niet langer volgens de regels van de Kalmukse geestelijkheid. als gevolg hiervan leken veel boeddhistische kloosters op orthodoxe kloosters. Om de invloed van de lama's in te dammen werd het contact met Tibet verboden en werd de Šajin Lama (opperste lama) aangesteld door de tsaar. Door economische marginalisatie werden veel monikken gedwongen om de kloosters te verlaten en een seculier leven aan te nemen. Tijdens de 19e eeuw nam daardoor het aantal kloosters in de Wolgaregio sterk af: van 200 begin 19e eeuw naar iets meer dan 60 begin 20e eeuw (Loewenthal, 1952; citaat van Riasanovsky, 1929 ^[7]).

De Sovjets waren zich eveneens bewust van de invloed van de Kalmukse geestelijkheid over de bevolking en voerde een anti-godsdienstbeleid uit in de jaren '20 en '30 van de 20e eeuw, waarbij de Kalmukse Choeroels (tempels) en kloosters werden vernietigd en hun inventaris in beslag werd genomen; de geestelijkheid en veel gelovigen werden mishandeld, gedood of naar werkkampen werd gestuurd; religieuze artefacten en boeken werden vernietigd en jonge mannen het verboden werd om religieuze training te volgen.

Tegen 1940 waren alle boeddhistische tempels gesloten of vernietigd en werd de geestelijkheid systematisch onderdrukt. Loewenthal schrijft dat het beleid zover werd doorgevoerd dat in het boek Sovetskaja Kalmykieja van B. Dzjimbinov uit 1940 niets werd vermeld over de Kalmukse geestelijkheid en het boeddhisme. Begin 1944 werden alle Kalmukken die niet in het Rode Leger vechtten samen met veel andere Kaukasische volken vanwege "collaboratie met de Duitsers" gedwongen verhuisd naar Centraal-Azië en Siberië (zie Gedwongen volksverhuizingen in de Sovjet-Unie). In 1957 mochtten ze weer terugkeren, maar pogingen om hun religie weer op te pakken of een tempel te bouwen werden onderdrukt. Tegen de jaren '80 waren de resultaten van de godsdienstonderdrukkingscampagne zo succesvol, dat het merendeel van de Kalmukken nooit geestelijke boeddistische leiding had gehad. Met de intrede van de perestrojka veranderde dit echter. Het beleid veranderde en er werden wetten aangenomen die de vrijheid van godsdienst regelden. In 1988 ontstond de eerste boeddistische gemeenschap. In 1995 waren er 21 boeddistische tempels, 17 godsdiensthuizen voor christenen en 1 moskee (Grin, 2000:7 ^[8]).

Op 27 december 2005 werd een nieuwe choeroel geopend in Elista, die de Gouden Tempel werd genoemd en de grootste boeddhistische tempel van Europa is. De regering wilde hiermee een belangrijk leercentrum creëren voor boeddhisten uit de hele wereld. Daarnaast is het een belangrijk monument voor de Kalmukken die stierven door de verbanning tussen 1944 en 1957.^[9]

[bewerk] Noten

1. ↑ (en) Etnologue Kalmyk-Oirat
2. ↑ (en) History of Kalmykia
3. ↑ Grousset, René. The Empire of the Steppes: a History of Central Asia, Rutgers University Press, 1970.
4. ↑ Genetic Evidence for the Mongolian Ancestry of Kalmyks, 2005, American journal of physical anthropology. (pdf)
5. ↑ Khodarkovsky, Michael. Where Two Worlds Met: The Russian State and the Kalmyk Nomads 1600-1771, Cornell University Press, 1992.
6. ↑ Grousset, René. The Empire of the Steppes: a History of Central Asia, Rutgers University Press, 1970.
7. ↑ Loewenthal, Rudolf. THE KALMUKS AND OF THE KALMUK ASSR: A Case in the Treatment of Minorities in the Soviet Union, External Research Paper No. 101, Offiice of Intelligence Research, Department of State, 5 september 1952.
8. ↑ Grin, François. Kalmykia: From Oblivion to Assertion, European Center or Minority Issues, ECMI Working Paper #10, 2000.
9. ↑ The Buddhist Channel Europe's biggest Buddhist temple opens in Kalmykia - 27 december 2005 (uit Regnum)