Achnaton
| Amenhotep IV Achnaton, Akhnaten |
||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||
| Farao van de 18e Dynastie | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
| Amenhotep IV in hiërogliefen | ||||||||||||||||||||
| serekh of Horusnaam | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
| Nebtynaam | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
| Gouden Horusnaam | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
| praenomen of troonnaam | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
| nomen of geboortenaam | ||||||||||||||||||||
|
Amenhotep IV of Achnaton was een bekende farao van de 18e Dynastie van het Oude Egypte. Hij is bekend geworden met de naam Amenhotep: "Amon is tevreden", en zijn tweede naam betekent: "Mooi zijn de manifestaties van Ra, enige van Ra". Hij liet zijn naam veranderen in Achnaton wat betekent: Hij die verplicht is aan de zonneschijf (oorspr. aten).
[bewerk] Biografie
Achnaton was een zoon van Amenhotep III en koningin Teye. Hij trouwde met zijn nicht Nefertiti (dit is niet zeker), de dochter van zijn oom en latere koning Eje (een zoon van Yuya en Tuya), met Kiya en (een andere) Teye.
Aanvankelijk, zoals in Khenet (Gebel el Silsila) liet hij zich afbeelden als een traditioneel Egyptisch vorst. Na vier jaar op de troon (1348 v. Chr.) voerde Achnaton echter een aantal revolutionaire veranderingen door. Waar Egypte tot dan toe een veelgodendom had, met de zonnegod Amon als oppergod, voerde Achnaton mogelijk het monotheïsme in, hoewel het monotheïstisch aspect van zijn religie ter discussie staat. De enige god was Aton, de zonneschijf, tot dan toe een minder belangrijk aspect van de zonnegod Amon-Re. Hij liet een nieuwe hoofdstad bouwen, Achetaton, het tegenwoordige Amarna. Als hogepriester van Aton gold de farao zelf.
Veel tempels van de andere goden werden gesloten. Dat leidde tot ontwrichting van de samenleving omdat de hele administratie van het land via de tempels had gelopen. Het bestuur dat ervoor in de plaats kwam was corrupt en vol willekeur. Bij de tot dan toe machtige priesters van Amon en de andere Egyptische koningen was Achnaton begrijpelijkerwijze niet geliefd.
Op de gewone bevolking had de godsdiensthervorming nauwelijks invloed. De kunst echter onderging radicale veranderingen omdat de kunstenaar zich niet meer aan de oude strakke regels van de kanon hoefde te houden en bij zijn eigen scheppingskracht te rade kon gaan. Ook de schrijftaal veranderde en kwam veel dichter bij de gesproken taal te staan. De buitenlandse politiek had te lijden van de interne spanningen die de Aten-hervorming opriep en vooral de Hettieten maakten daar gebruik van om hun invloed in de richting van Kanaän uit te breiden. Toch onderhield het hof van Amarna, getuige de Amarna-brieven die er van gevonden zijn, uitgebreide diplomatieke betrekkingen, onder andere met Burnaburiash II van Kar-Duniash (Babylon).
De meeste Egyptologen vermoeden dat hij wellicht is vermoord door aanhangers van de verdreven Amoncultus. Dit zou zo zijn omdat het uitwissen en ongedaan maken van zijn daden vrijwel meteen na zijn dood begon. Dit zou wijzen op een gecoördineerde actie.
De koning had bij zijn eerste vrouw alleen dochters en na zijn dood volgden eerst Smenkhkare en dan Toetankhaton hem op. De laatste zou al snel zijn naam veranderen in Toetanchamon, Akhetaten verlaten en de tempels weer open stellen. De poging om de groeiende macht van de theocraten van Amon te breken was mislukt.
Er bestaan theorieën dat de Aton-religie van Achnaton het ontstaan of de ontwikkeling van het jodendom heeft beïnvloed. Een van de aanwijzingen hier is een hymne voor Aton, gevonden in Amarna, die een opvallende gelijkenis toont met de bijbelse psalm 104. Daar Achnatons regering in de meest geaccepteerde chronologie ergens in de tijd viel dat de Israëlieten hun ballingschap in Egypte hadden, is een dergelijke invloed zeer wel mogelijk. Nog interessant is de vermelding van een geheimzinnig volk. Dit volk, de Sa-Gaz of Chabiroe genoemd, drong vanuit het zuid-oosten Palestina binnen en wordt door sommige geleerden geïndentifieerd met de bijbelse joden. De Chabiroe zwierven in grote benden met vrouwen en kinderen rond in onbegaanbaar gebied, ver van de militaire hoofdwegen. Soms mengden zij zich in de plaatselijke politiek door dienst te nemen als hulptroepen, wanneer ze niet zelf eigenhandig oorlog voerden.
[bewerk] Bouwwerken
- de stad Amarna
- Aton-tempel
- Tempel van Aton (Karnak)
- Graf van Echnaton in Amarna
- Mogelijk ook Graf DK 55
[bewerk] Beknopte bibliografie
J. Fletcher, Op zoek naar Nefertiti, Vianen - Antwerpen, 2005.
