Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions Pokój westfalski 1648 - Wikipedia, wolna encyklopedia

Pokój westfalski 1648

Z Wikipedii

Pokój westfalski - wielostronny układ kończący wojnę trzydziestoletnią 1618-1648, zawarty 24 października 1648 między Habsburgami austriackimi (cesarz Ferdynand III) a Francją (Ludwik XIV, kardynał Jules Mazarin) i jej sojusznikami w Münster oraz między Habsburgami a Szwecją w Osnabrück. Jeden z najbardziej znaczących traktatów międzynarodowych w historii nowożytnej Europy.

Spis treści

[edytuj] Postanowienia

[edytuj] Kwestie terytoriów i granic

Pokój westfalski
Powiększ
Pokój westfalski
  • Święte Cesarstwo Rzymskie i Habsburgowie rezygnują na rzecz Francji z: Górnej i Dolnej Alzacji, twierdz Breisach i Phillipsburg oraz Sundgau
  • Święte Cesarstwo Rzymskie rezygnuje na rzecz Francji z tzw. Trzech Biskupstw (Metz, Toul, Verdun) w Lotaryngii (Francja uzyskała je już w 1559 r., ale pozostały formalnie częścią Rzeszy do 1648 r.)
  • Święte Cesarstwo Rzymskie uznaje niepodległość i pełną suwerenność Związku Szwajcarskiego
  • Święte Cesarstwo Rzymskie i Hiszpania uznają pełną suwerenność Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów
  • książę-elektor Bawarii zwraca Habsburgom austriackim Górną Austrię
  • król szwedzki otrzymuje Pomorze Przednie (Vorpommnern), wyspę Rugię, Arcybiskupstwo Bremy (bez samego miasta Brema) i Biskupstwo Verden oraz prowincje Thedinghausen i Wildeshausen, tym samym król szwedzki zostaje członkiem Rzeszy Niemieckiej (ale głosy w Sejmie Cesarstwa przysługujące biskupom Bremy i Verden otrzymał książę Brunszwika-Lüneburga, czyli Hanoweru)
  • margrabia-elektor Brandenburgii otrzymuje Pomorze Tylne i Biskupstwo Kamieńskie (Kamień Pomorski), a także Arcybiskupstwo Magdeburskie, Biskupstwo Halberstadt i Biskupstwo Miden - jako rekompensatę za utratę Pomorza Przedniego
  • zarówno król szwedzki jak i elektor brandenburski otrzymali prawo posługiwania się insygniami książęcymi władców Pomorza
  • książę Meklemburgii otrzymał Biskupstwo Schwerin

[edytuj] Kwestie pokoju religijnego w Rzeszy

  • uznanie kalwinizmu trzecim, obok katolicyzmu i luteranizmu, legalnym wyznaniem w Rzeszy Niemieckiej
  • ustanowienie, że w przypadku konwersji księcia Rzeszy, która nastąpiła po 1624 r., poddani owego władcy zachowują stare wyznanie
  • luterańscy i kalwinistyczni administratorzy zsekularyzowanych państw kościelnych otrzymali prawo głosu w Sejmie Cesarstwa (w "ławie skośnej" - Querbank)
  • potwierdzenie postanowień pokoju religijnego z 1555 r., unieważnienie edyktu restytucyjnego Ferdynanda II oraz pokoju praskiego z 1635 r.

[edytuj] Kwestie ustroju Rzeszy

  • potwierdzenie aktu Ferdynanda III z 1644 r. - stany Rzeszy otrzymują prawo do samodzielnego zawierania sojuszy i wypowiadania wojen bez zgody cesarza rzymskiego, ale pod warunkiem, że ich działania nie będą wymierzone przeciw cesarzowi i Cesarstwu
  • podział Palatynatu i godności elektorskiej palatyna reńskiego - Palatynat Górny zachował książę Bawarii, Palatynat Dolny otrzymał Karol Ludwik, syn Fryderyka V (jako elektor otrzymał tytuł arcyskarbnika Świętego Cesarstwa Rzymskiego)
  • zakaz dziedziczenia Palatynatu Dolnego przez elektorów Bawarii w razie wymarcia linii palatynackiej
  • wolne miasta cesarskie (miasta Rzeszy) uzyskały równe z książętami prawo głosu w Sejmie Cesarstwa
  • ustalenie, że wszelkie traktaty, umowy i układy wymuszone na stanach Rzeszy siłą stają się nieważne
  • potwierdzono prawa i przywileje cesarza, elektorów, książąt i innych stanów Rzeszy, potwierdzono wyłączne prawo Sejmu Cesarstwa do wypowiadania wojny i zawierania pokoju w imieniu całej Rzeszy, stanowieniu i interpretacji ogólnoniemieckich aktów prawnych, budowie zamków i twierdz, zarządzaniu poboru do armii cesarskiej (armii Rzeszy, nie armii Habsburgów jako władców Austrii), uchwalania podatków na rzecz cesarza i Cesarstwa
  • traktat westfalski postulował także zwołanie Sejmu Cesarstwa w celu ustalenia reguł elekcji cesarza rzymskiego, reguł tworzenia nowych stanów Rzeszy, ustalenia stałej kapitulacji wyborczej cesarza i uregulowania innych bieżących spornych kwestii ustrojowych

[edytuj] Kwestie polityczne

  • król Francji otrzymał prawo do posyłania swojego przedstawiciela na obrady Sejmu Cesarstwa
  • król Francji i król Szwecji zostali uznani gwarantami postanowień pokoju

[edytuj] Skutki

  • Pokój westfalski w 1648 r. był wielkim zwycięstwem Francji w jej wielowiekowej rywalizacji z dynastią Habsburgów. Król francuski stał się gwarantem pokoju, a więc także stanu ustrojowego w Rzeszy Niemieckiej, gwarantem słabości władzy cesarskiej. Podobnie w XVIII w. car Rosji będzie gwarantem słabości władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
  • Pokój westfalski właściwie przekreślił możliwość konsolidacji Rzeszy i wzmocnienia centralnej władzy cesarskiej, do czego dążyli Habsburgowie austriaccy.
  • Ostateczne fiasko walki Habsburgów z niemieckim protestantyzmem.
  • Habsburgowie hiszpańscy musieli ostatecznie przyzwolić na istnienie protestanckich, wolnych i niepodległych Niderlandów Północnych. W II połowie XVII w. głównym wrogiem Holandii stanie się Francja, a Hiszpania będzie nawet holenderskim sprzymierzeńcem.
  • Widząc upadek swoich planów wobec Rzeszy Niemieckiej Habsburgowie austriaccy główną uwagę skupili na budowie scentralizowanego państwa absolutnego w Austrii, Czechach i na Węgrzech.
  • Francja uzyskała Alzację, krainę romańskojęzyczną, ale z dużą liczbą ludności niemieckiej. Alzacja i Lotaryngia będą punktem zapalnym konfliktów francusko-niemieckich aż do 1945 r.
  • Wzrosło znaczenie elektorów saskiego i brandenburskiego. Mimo anulowania pokoju praskiego Wettinowie zachowali Łużyce uzyskane w 1635 r., a Hohenzollernowie przejęli Pomorze. Będą teraz dążyć do połączenia go z posiadłościami w Prusach.
  • Pomimo podziału Palatynatu katolicy zachowali większość głosów w Kurii Elektorów Rzeszy, co gwarantowało Habsburgom następne elekcje na tron niemiecki.

[edytuj] Znaczenie wojny trzydziestoletniej i pokoju westfalskiego

  • Zwycięstwo monarchii absolutnych: największym zwycięzcą okazała się Francja. Upadła monarchia stanowa w Czechach. Rozpoczął się proces budowy monarchii absolutnych w Niemczech.
  • Dowód na polityczne podłoże wojen religijnych.
  • Dowód na nietrwałość pokoju augsburskiego, który wprowadzał wzajemną tolerancję tylko pomiędzy katolikami a luteranami, pomijał kalwinistów.
  • Koniec wielkich konfliktów religijnych w Rzeszy.
  • Wzrost znaczenia armii zawodowych.

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne

THIS WEB:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2006:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu