Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949
Z Wikipedii
 |
| To jest artykuł z cyklu Historia Izraela |
Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949
Kraje arabskie nie uznając ONZ-towskiego podziału Palestyny pragnęły zniszczyć nowo powstałe państwo żydowskie. Oficjalnym powodem ich wkroczenia była obrona cywilnej ludności arabskiej przed działalnością bojówek żydowskich.
Przeciwko Izraelowi stanęły armie arabskie:
- Transjordania - jej Legion Arabski stanowił największą wartość bojową wszystkich sił arabskich użytych w Palestynie. Był on dowodzony przez angielskiego generała Johna Bagota Glubba. Brytyjczycy ponadto obsadzali 37 oficerskich stanowisk dowódczych w Legionie. Do operacji w Palestynie wyznaczono około 10 tys. żołnierzy jordańskich, uzbrojonych w pojazdy opancerzone, małokalibrową broń przeciwpancerną oraz lekkie czołgi (wszystko produkcji brytyjskiej).
- Egipt - skierował do tej operacji początkowo około 5 tys. żołnierzy z małokalibrową artylerią, niewielką liczbą lekkich czołgów i samolotów (wszystko produkcji brytyjskiej).
- Irak - wysłał do Palestyny kontyngent liczący około 5 tys. żołnierzy dobrze wyposażonych w lekką broń artyleryjską, pojazdy opancerzone i samoloty.
- Syria i Irak - te dodatkowe siły miały jedynie znaczenie symboliczne.Błąd, sprzeczność
Łącznie Arabowie przygotowali siły inwazyjne liczące ponad 27 tys. żołnierzy, wspieranych przez 150 dział, 150 pojazdów opancerzonych, 40 czołgów oraz 60 samolotów myśliwskich. Dodatkowo w Palestynie działały:
- Arabska Armia Wyzwoleńcza - około 8 tys. członków.
- Arabska Armia Zbawienia - około 3 tys. członków.
Izrael do swojej obrony mógł wystawić jedynie paramilitarne oddziały, bez jednego naczelnego dowództwa, rozbite politycznie i słabo uzbrojone. Polityczne centrum stanowiły oddziały Hagany, które skupiały około 43 tys. ludzi (faktyczną wartość bojową stanowiło zaledwie 3 tys. ludzi Kompanii Uderzeniowych zwanych Palmach). Większość z nich stanowiło lokalną obronę osiedli, wiosek i zakładów przemysłowych. Na co dzień tam mieszkali i pracowali, byli zdolni do natychmiastowej walki obronnej. Było to więc właściwie pospolite ruszenie.
Hagana dysponowała lekkim uzbrojeniem i zapasami amunicji na 3 dni walki. Prawe skrzydło stanowiły Irgun oraz Lehi, skupiające razem około 2.600 ludzi. Obie te formacje były przygotowane wyłącznie do działań dywersyjnych i terrorystycznych, toteż w regularnej wojnie miały małą wartość bojową. Dodatkową siłę stanowiła tzw. Gwardia Narodowa, złożona z mieszkańców wiosek i miasteczek. Paramilitarne Młodzieżowe Bataliony Gadna (G'dudei Noar), skupiały okoliczną młodzież w wieku 15-17 lat. Istniał jeszcze Nachal (Fighting Pioneer Youth), który zrzeszał osadników biorących swoich osiedli przed atakami wroga. Żydzi nie dysponowali ani jednym czołgiem, działem, ani samolotem bojowym.
Do pierwszego aktu wojny doszło już późnym wieczorem 14 maja 1948 roku, kiedy to egipskie siły zaatakowały kibuc Kfar Darom, położony na południe od Gazy.
Spis treści |
[edytuj] Arabska inwazja
Arabska inwazja rozpoczęła się o rankiem 15 maja 1948 roku. Po egipskim nalocie na Tel Awiw, arabskie armie jednocześnie ze wszystkich kierunków przekroczyły granice Izraela.
- Od północy nacierały oddziały syryjskie, irackie i libańskie wspierane partyzantami z Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. Ich zadaniem było otwarcie sobie drogi do Doliny Jordanu i opanowanie Galilei. Rozegrała się tutaj bitwa o kibuc Degania, podczas której Syryjczycy zostali zmuszeni do odwrotu. Ten sukces miał duży wydźwięk moralny dla Żydów.
- W centrum nacierały siły irackie i jordańskie, mające na celu odcięcie Galilei i opanowanie rejonu Jerozolimy. Do 28 maja oddziały irackie dotarły na odległość 10 km od miejscowości Netania u wybrzeża Morza Śródziemnego. Natomiast Legion Arabski przez pierwsze cztery dni wojny wstrzymywał się od wszelkich działań. Te cztery dni w historiografii arabskiej noszą miano "dni straconych".
- Od południa atakowały oddziały egipskie, które miały opanować wybrzeże Morza Śródziemnego i zająć rejon pustyni Negew. 19 maja rozpoczęła się bitwa o kibuc Yad Mordechai. Żydowscy obrońcy zatrzymali całą egipską ofensywę, dając Tel Awiwowi bezcenny czas na mobilizację i przygotowanie linii obronnych. Po ciężkich walkach, wczesnym rankiem 24 maja obrońcy wycofali się do pobliskiego kibucu Gevaram. W ten sposób żydowskie osiedla i kibuce powstrzymywały ofensywę arabskich armii na froncie północnym i południowym.
20 maja Legion Arabski uderzył na otoczoną żydowską dzielnicę Jerozolimy, w której znajdowało się około 1 tys. żydowskich cywilów bronionych przez 150 członków Hagany. 24 maja rozpoczął się ostateczny szturm na dzielnicę żydowską Starego Miasta. Po czterech dniach ciężkich walk (28 maja) wyczerpani i pozbawieni amunicji żydowscy obrońcy poddali się. Jordańczycy natychmiast przystąpili do wysadzania w powietrze wszystkich śladów obecności Żydów w Jerozolimie. Na Starym Mieście zniszczono 22 spośród 27 znajdujących się tam wcześniej synagog. Pozostałych 5 zburzono w późniejszych latach.
29 maja spektakularny nalot czterech izraelskich myśliwców powstrzymał natarcie egipskie (prawie 500 opancerzonych pojazdów i dział) w rejonie portu Aszdod, w odległości 20 mil od Tel Awiwu. Egipcjanie rozdzielili wówczas swoje siły, i częścią z nich uderzyli oraz okrążyli Izraelczyków na pustyni Negew. Druga część sił egipskich ruszyła w stronę Betlejem i Jerozolimy, na spotkanie sił jordańskich. Cała Gaza znajdowała się pod egipską kontrolą. Jordańczycy kontrolowali Dolinę Jordanu oraz większą część Jerozolimy, natomiast Irakijczycy znajdowali się w Nablusie.
[edytuj] Pierwszy rozejm
11 czerwca 1948 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ narzuciła czterotygodniowy rozejm w Palestynie. Rozejm trwał do 9 lipca. Był nadzorowany przez mediatora ONZ hrabiego Folke Bernadotte (mianowany przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 21 maja 1948 r.), który wraz z oficerami belgijskimi, francuskimi, szwedzkimi i amerykańskimi, mieli za zadanie nie dopuścić do militarnego wzmacniania swoich pozycji przez walczące strony. Po ogłoszeniu zawieszenia broni utworzono międzynarodowe siły pokojowe UNTSO (United Nations Truce Supervision Organization), bazujące w Jerozolimie.
27 czerwca hrabia Folke Bernadotte przedstawił wstępne propozycje rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie. Palestyna miała stać się unią arabsko-żydowską. Izrael miał zatrzymać Galileę, natomiast Arabowie pustynię Negew. Jerozolima miała się znaleźć pod międzynarodową kontrolą ONZ. Równocześnie miała zostać wstrzymana żydowska imigracja do Palestyny, a arabscy uchodźcy mieli powrócić do swych domostw. Wspólne rozmowy nie powiodły się, gdyż Arabowie nie zgodzili się na przyjęcie postanowień ONZ i zażądali zmniejszenia terenów będących w posiadaniu Żydów.
[edytuj] Dziesięciodniowa bitwa
9 lipca 1948 roku Izraelczycy rozpoczęli operację "Danny", której celem było odblokowanie strategicznej drogi Tel Awiw-Jerozolima. Duże żydowskie siły uderzyły na Legion Arabski na centralnym froncie. Po "dziesięciodniowej bitwie", Izraelczycy zdołali opanować lotnisko i miasto Lod oraz Ramlę z okolicznymi wioskami. Z Lod i Ramli wypędzono około 50 tys. arabskich mieszkańców.
Izraelczycy przeprowadzili także dodatkową operację "Dekel", w czasie której usunięto arabskie oddziały z centralnej Galilei, łącznie z Nazaretem (16 lipca).
14 lipca Izraelczycy przeprowadzili propagandowy nalot trzech bombowców na pałac egipskiego króla Faruka w Kairze. Nalot przeprowadziły bombowce B-17, które lecąc z Czechosłowacji do Izraela, zbombardowały po drodze Egipt. Wywarło to duże wrażenie na Egipcjanach, którzy przyjęli postawę defensywną na całym froncie. Izraelczycy natomiast zdołali utworzyć niewielki korytarz łączący z osiedlami na pustyni Negew. W następnych dniach, celem izraelskich nalotów stały się arabskie miasta: Gaza, El-Arish, Kair, Amman i Damaszek.
[edytuj] Drugi rozejm
18 lipca 1948 roku wszedł w życie drugi rozejm w Palestynie i trwał do 15 października tego roku. Postanowienia drugiego zawieszenia broni nie były przestrzegane. Legion Arabski przez cały czas prowadził intensywny ostrzał Starego Miasta Jerozolimy, a 12 sierpnia zburzył stację pomp w Latrun (pomimo faktu, że obiekt był pod kontrolą sił ONZ). W tej sytuacji Izraelczycy pośpiesznie zbudowali rurociąg, którym dostarczali wodę do Jerozolimy.
3 sierpnia zostały zapoczątkowane poufne rozmowy izraelsko-transjordańskie w Paryżu. Izrael oczekiwał uznania państwa żydowskiego, zgadzając się przy tym na zmiany terytorialne, tzn. był gotów zaakceptować zdobycze transjordańskie w zamian za utworzenie korytarza łączącego Jerozolimę z wybrzeżem. Największa przeszkoda w rozmowach pojawiła się przy temacie powrotu do domów uchodźców arabskich, na co strona izraelska nie wyrażała zgody.
22 sierpnia wojskowi izraelscy, egipscy i transjordańscy uzgodnili procedurę zapobiegania incydentom zbrojnym w Jerozolimie.
17 września został zamordowany w Palestynie specjalny wysłannik ONZ, hrabia Folke Bernadotte.
22 września Liga Arabska jednostronnie powołała w Gazie arabski rząd Palestyny z muftim Jerozolimy na czele i proklamowała niepodległość arabskiej części Palestyny. Transjordania sprzeciwiła się utworzeniu tego rządu i odmówiła uznania nowego państwa arabskiego. Pogorszyło to stosunki Transjordanii z Ligą Arabską. Król Abdullah w obawie przed wrogością krajów arabskich, przerwał paryskie rozmowy izraelsko-transjordańskie.
15 października Egipcjanie ostrzelali chroniony przez ONZ konwój żydowski. Ten incydent stał się pretekstem dla rozpoczęcia nowej izraelskiej ofensywy.
[edytuj] Operacja "Dziesięć plag"
15 października 1948 roku izraelskie oddziały uderzyły na zgrupowanie wojsk egipskich w rejonie Gazy. Równocześnie izraelskie lotnictwo zbombardowało bazy egipskie na Synaju, a płetwonurkowie zatopili egipski okręt flagowy "Emir Farouk". Egipcjanie bardzo szybko zostali wyparci z pasma nadmorskiego Tel Awiw-Gaza, zdobyto Beer Szewę, nawiązano kontakt z osadami na Negewie, a wreszcie okrążono 4 tys. żołnierzy egipskich w tzw. worku Faluja. Arabski rząd Palestyny uciekł do Kairu (w Egipcie).
21 października Legion Arabski zajął opuszczoną przez Egipcjan drogę Betlejem-Hebron. Dawid Ben Gurion nie pozwolił oddziałom izraelskim na atakowanie sił jordańskich.
[edytuj] Trzeci rozejm
22 października 1948 roku ONZ doprowadziło do kolejnego przerwania ognia w Palestynie. Postanowienia trzeciego zawieszenia broni nie były przestrzegane.
[edytuj] Operacja "Hiram"
28 października 1948 roku armia izraelska uderzyła na północną Galileę. Na przełomie października i listopada tego roku wysiedlono Arabów z Galilei i przygranicznego pasa wzdłuż granicy z Libanem. W wioskach Ilaboun, Dawayama i Hula doszło do masakr Arabów.
=== Operacja "Horew" === (zwana rownież Ajin) 22 grudnia 1948 roku izraelska armia uderzyła na siły egipskie na pustyni Negew. Do końca grudnia siły egipskie zostały rozbite i tylko utrzymywały się jeszcze w rejonie Gazy (na linii Gaza - Umm-Reshresh), natomiast izraelskie oddziały weszły głęboko w półwysep Synaj.
30 listopada Izraelczycy osiągnęli porozumienie z Arabami w rejonie Jerozolimy, dzięki któremu wprowadzono tutaj trwałe zawieszenie broni.
30 grudnia Wielka Brytania wystosowała pod adresem Izraela ultimatum, domagając się wycofania wojsk izraelskich z Egiptu, pod groźbą brytyjskiej interwencji wojskowej. Podobnej treści list przesłał na ręce izraelskiego premiera Ben Guriona także prezydent USA Truman. Na początku stycznia 1949 roku w stolicy Transjordanii, w Ammanie, pojawił się brytyjski batalion piechoty, który miał chronić przed izraelskim zagrożeniem.
Izraelczycy ustąpili przed brytyjskim ultimatum i do 8 stycznia 1949 roku wycofali swoje oddziały z Egiptu. W trakcie tej operacji Izraelczycy zestrzelili 6 stycznia pięć brytyjskich myśliwców, nadzorujących ruchy izraelskich oddziałów na Synaju.
13 stycznia na wyspie Rodos przeprowadzono pokojowe rozmowy izraelsko-arabskie. Państwa arabskie nie chciały uznać istnienia Izraela, ani złożyć deklaracji o zakończeniu wojny, odmawiały też akceptacji terytorialnych rozstrzygnięć wojny, jednak de facto Palestyna została podzielona między Izrael (77% terytorium kraju, czyli o 21% więcej niż przewidywała to rezolucja ONZ z 1947 r.), Jordanię (Judea i Samaria) oraz Egipt (Strefa Gazy). Irak całkowicie odmówił prowadzenia rozmów z Izraelem.
25 lutego zawarto rozejmowy układ izraelsko-egipski. Na mocy porozumienia, Izrael wypuścił z okrążenia egipskie wojska, które mogły powrócić do baz na Synaju. W marcu izraelska armia zajęła opuszczone przez Egipcjan pozycje i doszła do Morza Czerwonego, zajmując port Ejlat.
W marcu 1949 roku Izrael i Jordania dokonały wymiany jeńców wojennych.
23 marca zawarto rozejmowy układ izraelsko-libański.
3 kwietnia zawarto rozejmowy układ izraelsko-jordański. Izrael zgodził się na zastąpienie w Samarii wojsk irackich jordańskim Legionem Arabskim. Jordania zgodziła się na utrzymanie przez Izrael pustyni Negew. Nie uregulowana została sprawa Jerozolimy.
20 lipca zawarto rozejmowy układ izraelsko-syryjski. Ustalono linię demarkacyjną. Irak i Arabia Saudyjska nie podpisały porozumień o zawieszeniu broni.
Zawieszenie broni ustabilizowało sytuację na frontach, których linie stały się granicami Izraela. Jednak nie dla Arabów: wszystkie państwa Ligi Arabskiej nie uznały istnienia Izraela i pozostawały z nim nadal w stanie wojny. Przez granice, zwłaszcza z Gazy i Zachodniego Brzegu, nieustannie przechodzili dywersanci dokonujący w Izraelu zamachów; w odpowiedzi Izrael przeprowadzał brutalne akcje represyjne. Kraje arabskie ogłosiły bojkot gospodarczy Izraela. Wiele krajów w obawie przed reperkusjami w stosunkach z krajami arabskimi, nawet nie podejmowało próby zbliżenia do Izraela.
[edytuj] Bilans
Pierwsza wojna izraelsko-arabska kosztowała Izrael utratę życia przez 6 tys. żołnierzy i 2 tys. cywilów, a 15 tys. osób zostało rannych.
Straty krajów arabskich szacuje się na 15-20 tys. zabitych oraz 25-30 tys. rannych. Łączną liczbę uchodźców szacuje się na około 700 tys. osób, z których 460 tys. znalazło się ostatecznie w Jordanii, 100 tys. w Libanie, 80 tys. w Syrii, a reszta znalazła się w rejonie Gazy.
[edytuj] Zobacz też
