Mlask dwuwargowy

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Mlask dwuwargowy to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [ʘ] , ponieważ mlask może mieć różne "podkłady" (różne typy artykulacji tylnojęzykowej), stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ʘ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).

[edytuj] Artykulacja

[edytuj] Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kʘ]:

modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji.
podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
dolna warga kontaktuje się z górną wargą, tworząc zwarcie. Równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego (lub języczka) tworząc drugie zwarcie. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia wyniku "ssącego" ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady dwuwargowej, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.

[edytuj] Warianty

Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj "podkładu":

artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋʘ].
plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kʘʰ]
plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kʘˣ]
spółgłoska może być wymówiona dzwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡʘ], [ɡ̈ʘ]
spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glotalizacja): [kʘˀ]

Również dokładne miejsce utowrzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.

Zobacz też

mlask dwuwargowy [ʘ]
mlask zębowy [ǀ]
mlask boczny dziąsłowy [ǁ]
mlask zadziąsłowy [ǃ]
mlask podniebienny [ǂ]

[edytuj] Przykłady

Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych ok. 80, w tym dwuwargowe.

[edytuj] Terminologia

Mlask dwuwargowy oznacza w istocie spółgłoskę o wargowym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji, czyli mlask bilabialno-welarny.

Głoski języków naturalnych
Międzynarodowy alfabet fonetyczny
Spółgłoski \| Samogłoski
Spółgłoski wg miejsca artykulacji	Spółgłoski wg sposobu artykulacji
wargowe \| dwuwargowe \| wargowo-zębowe \| zębowe \| zadziąsłowe \| dziąsłowe \| szczytowe \| twardopodniebienne \| miękkopodniebienne \| języczkowe \| gardłowe \| nagłośniowe \| krtaniowe	zwarte \| szczelinowe \| zwarto-szczelinowe \| zwarto-otwarte \| nosowe \| boczne \| drżące \| uderzeniowe \| półotwarte \| ustne \| środkowe
Spółgłoski wg narządu artykulacji	Spółgłoski wg sposobu inicjacji
przedniojęzykowe \| środkowojęzykowe \| tylnojęzykowe	mlaskowe \| iniektywne \| ejektywne