Marcin Czechowic
Z Wikipedii
Marcin Czechowic (ur. w listopadzie 1532 w Zbąszyniu, zm. w listopadzie 1613 w Lublinie) – początkowo ksiądz katolicki, następnie pastor ariański, pisarz religijny, reprezentował radykalny nurt plebejski w ruchu Braci Polskich, jeden z pionierów pacyfizmu w Polsce. Głosił całkowity zakaz zabijania (także zwierząt). Jest uznawany za mistrza wczesnej prozy polskiej.
W młodości wyróżniał się głęboką religijnością katolicką i wstąpił do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1555 i objął parafię w Kórniku. Tu zetknął się z ideami anabaptystów i nawrócił się na ich wiarę. Wyjechał do Wilna, gdzie otwarcie przyłączył się do Braci Polskich. Został pastorem w Lublinie (ministrem zboru), gdzie znajdował się jeden z najważniejszych ośrodków arianizmu polskiego. Jego światopogląd kształtował się pod wpływem Erazma z Rotterdamu, i wczesnochrześcijańskich teologów, takich jak Tertullian i Laktancjusz.
Zainspirowany ideami Socyna zaczął głosić radykalne reformy religijne i społeczne: demokratyzację państwa, zniesienie poddaństwa chłopów, wyrzeczenie się majątków, a także równość wszystkich stanów. Głosił bezwarunkowy pacyfizm: zakaz stosowania przemocy, zakaz prowadzenia wojen i noszenia wszelkiej broni, a nawet zakaz jakiejkolwiek działalności, związanej z wojskiem lub wojną. Odmawiał też prawa do samoobrony i pomocy innym, nawet w słusznej walce.
W sferze religii głosił bezcelowość chrztu nieświadomych dzieci, nie uznawał dogmatu o Trójcy Świętej oraz zaprzeczał boskości Jezusa. Twierdził, że Jezus był tylko człowiekiem, jednak człowiekiem doskonałym, bo urodzonym bez grzechu pierworodnego i jako taki godny jest czci.
Polemizował z polskimi rabinami, szczególnie z Jakubem Nahmanem z Bełżyc, przekonując ich, że negowanie roli Jezusa jako Mesjasza jest błędne.
Najważniejszym dziełem Czechowica są Rozmowy Chrystiańskie, opublikowane w Krakowie w 1575. Zostało napisane w języku polskim w formie dialogów między Nauczycielem i Uczniem. Było pochwałą pacyfizmu i głosiło, że każdy chrześcijanin powinien być gotowy do męczeństwa za wiarę, wyrzec się prywatnego majątku i znosić z pokorą prześladowania. Odmawiał chrześcijanom prawa do zabijania wszelkich istot żywych, twierdząc, że jest to sprzeczne z naukami Jezusa. Uważał, że jedyną bronią chrześcijan powinny być: wiara, nadzieja, miłość, pokora, cierpliwość, uprzejmość, prawda, sprawiedliwość, modlitwa itp. Osoby wierzące nie powinny brać udziału w rządzeniu państwem, ani rozstrzygać sporów w sądach. Nakazywał jednak posłuszeństwo królowi, dopuszczając sprzeciw wobec niesprawiedliwych rządów. To dzieło Czechowica cechuje się wysokim poziomem literackim i artystycznym; przyczyniło się do udoskonalenia literackiej polszczyzny.
Przetłumaczył na język polski i w 1577 opublikował w Rakowie Nowy Testament na użytek zborów ariańskich. Zmarł w biedzie i zapomnieniu.
