Francisco Franco

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Francisco Franco
Urodzony	4 grudnia 1892 Ferrol, Hiszpania
Zmarł	20 listopada 1975 Madryt, Hiszpania

Don Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo, w skrócie Francisco Franco y Bahamonde (ur. 4 grudnia 1892 w Ferrol, zm. 20 listopada 1975 w Madrycie) – hiszpański polityk i wojskowy. Przywódca antyrepublikańskiego powstania (1936 – 1939), szef państwa Hiszpanii (hiszp. Jefe del Estado Español) (1936 – 1975), regent Królestwa Hiszpanii (1947 – 1975), premier rządu, głównodowodzący sił zbrojnych i przewodniczący organizacji politycznej - Falangi ("FET y JONS", od 1958 "Ruch Narodowy"), tytułowany Wodzem Antykomunistycznej Krucjaty (El Caudillo de la Última Cruzada y de la Hispanidad, El Caudillo de la Guerra de Liberación contra el Comunismo y sus Cómplices).

Spis treści

1 Kariera wojskowa
2 Caudillo powstania
3 II wojna światowa
4 Regent Hiszpanii
5 Gospodarka hiszpańska pod rządami Franco
6 Metody sprawowania władzy
- 6.1 Dane dotyczące ofiar w Hiszpanii w latach 1936-1944
7 Ocena postaci
8 Życie prywatne
9 Bibliografia
- 9.1 Pozostała literatura

[edytuj] Kariera wojskowa

Francisco Franco z prezydentem USA Dwightem D. Eisenhowerem, Madryt 1950

Przyszły generał obrał typową w jego rodzinie karierę wojskową. 1907 wstąpił do Akademii Piechoty w Toledo, którą ukończył 1910, a w 1912 udało mu się otrzymać przydział na front w Maroku. Dowodził tam oddziałami hiszpańskimi w walkach z Kabylami, gdzie dał się poznać jako dobry oficer. W 1912 został porucznikiem, a w 1915 kapitanem. Po odniesieniu poważnych ran w El Biutz koło Ceuty (29 czerwca 1916) został 2 lutego 1917 najmłodszym w całej armii hiszpańskiej majorem. Po rekonwalescencji służył w garnizonie w Oviedo.

10 października 1920 Franco został zastępcą dowódcy hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej w Maroku, a w czerwcu 1923 – dowódcą tej formacji w stopniu podpułkownika. Stopień pułkownika osiągnął w lutym 1925, po kolejnych operacjach w Maroku. We wrześniu 1925, po hiszpańsko-francuskim desancie w Alhucemas (Al-Husajmie), Franco rozbił kryjących się w górach rifeńskich powstańców, za co w lutym 1926 otrzymał szlify generalskie (był w tym momencie najmłodszym generałem w Europie) oraz Legię Honorową.

W latach 1926 – 1928 Franco dowodził I brygadą I dywizji garnizonu madryckiego. Dowodem uznania było powierzenie mu 4 stycznia 1928 stanowiska komendanta nowo utworzonej Głównej Akademii Wojskowej w Saragossie (której pierwszym przykazaniem było "Kochaj ojczyznę i króla"). Po powstaniu republiki akademię szybko, bo już 30 czerwca 1931 zamknięto, natomiast sam Franco, po dłuższym okresie pozostawania bez przydziału, został 21 lutego 1932 dowódcą 15 brygady piechoty w A Coruñi, a następnie w marcu 1933 komendantem okręgu wojskowego Balearów. W październiku 1934 jako doradca ministra wojny zaplanował i przeprowadził stłumienie lewicowej rebelii w Asturii. W nagrodę w grudniu 1934 mianowano go naczelnym dowódcą armii w Maroku, a już w lutym 1935 został szefem sztabu generalnego armii hiszpańskiej.

W tym okresie Franco pozostawał lojalny wobec Republiki, nawet mimo zdegradowania go do stanowiska komendanta wojskowego Wysp Kanaryjskich w lutym 1936. Wobec rosnącej agresji lewicy nawiązał jednak kontakty z wojskową konspiracją, która planowała wojskowy zamach stanu na wypadek przejęcia władzy przez komunistów. Po zabójstwie przywódcy prawicy parlamentarnej Calvo Sotela Franco ostatecznie przystąpił do przygotowań do powstania. W planach powstania był przewidywany na dowódcę wojsk w Maroku, natomiast dowódcą miał zostać generał Jose Sanjurjo, który zginął w wypadku lotniczym w pierwszych dniach powstania.

[edytuj] Caudillo powstania

Wojna domowa w Hiszpanii zaczęła się buntem garnizonu w Melilli 17 lipca 1936. 19 lipca 1936 Franco objął dowództwo wojsk w Maroku (tzw. Armia Afrykańska), które niezwłocznie, dzięki pomocy ze strony Niemiec i Włoch Mussoliniego przerzucił do Hiszpanii. Na początku wojny Franco dowodził najsilniejszą grupą wojsk powstańczych, co w połączeniu z uzdolnieniami dowódczymi w naturalny sposób doprowadziło do postawienia go na czele wojsk narodowych. 12 września 1936 junta powołała go na stanowisko naczelnego dowódcy sił zbrojnych w stopniu generalissimusa, a 28 września złożyła w jego ręce również całą władzę cywilną, mianując go szefem rządu. Jednak już 1 października 1936 Franco określił swoje stanowisko jako szefa państwa, które to określenie przetrwało aż do końca jego rządów.

Kierując wojskowymi operacjami powstania, Franco doprowadził do jej militarnego zwycięstwa 1 kwietnia 1939. Jednocześnie zręcznie umocnił swą pozycję polityczną. Jeszcze w 1936 powołał Juntę Techniczną Państwa, 30 stycznia 1938 zastąpioną "zwykłą" Radą Ministrów, powoływaną i kierowaną przez niego samego. Masową organizacją polityczną, na której oparła się dyktatura, stała się Hiszpańska Falanga Tradycjonalistyczna i Junt Ofensywy Narodowo-Syndykalistycznej, powstała z połączenia wszystkich sił politycznych popierających zbrojne powstanie przeciwko rządom Frontu Ludowego. Trzon FET y JONS stanowiła nacjonalistyczna Falanga i tradycjonalistyczna wspólnota karlistowska. Statut Falangi z 4 sierpnia 1937 powołał Franco na wodza (Caudillo) tego ruchu, odpowiedzialnego jedynie przed Bogiem i historią. W rezultacie tych wszystkich działań Franco objął pełnię władzy w Hiszpanii.

[edytuj] II wojna światowa

Mimo wcześniejszej współpracy z Hitlerem, we wrześniu 1939 Franco odrzucił możliwość ratyfikacji hiszpańsko-niemieckiej umowy kulturalnej, stawiając tym samym tamę rozpowszechnianiu w Hiszpanii ideologii faszystowskiej. Wyzwaniem dla rasizmu Hitlera było utworzenie przez hiszpańskie Ministerstwo Edukacji w 1941 żydowskiego przeglądu kulturalnego "Sefarad". W czasie II wojny światowej ok. 350 000 Żydów przekroczyło Pireneje (na podstawie państwowego dekretu przyznającego wszystkim Żydom sefarydyjskim, bez względu na miejsce zamieszkania, obywatelstwo hiszpańskie, formalnie było to przywrócenie obywatelstwa wszystkim Żydom wygnanym z Hiszpanii w 1492 r. i ich potomkom.). W grudniu 1942 Franco zażądał od Niemców uwolnienia wszystkich Żydów sefardyjskich oraz zaniechania prześladowań religijnych. Z racji pomocy udzielanej ludności żydowskiej generał Franco jest uhonorowany tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, a w dniu jego śmierci wiele przywódców gmin żydowskich z całego świata wzywało wiernych do modlitwy za niego.

W czasie II wojny światowej Hiszpania pozostała krajem neutralnym. Do roku 1942, kiedy to przewidywano nadal zwycięstwo wojsk Hitlera nad Aliantami, Franco dokonywał pewnych gestów sympatii wobec państw Osi, do których należało m.in. wysłanie tzw. ochotniczej Błękitnej Dywizji na front wschodni do walki z komunistycznym Związkiem Radzieckim oraz współpraca handlowo-gospodarcza. Mimo to podczas spotkania w Hendaye 23 października 1940, ani później Franco nie dał Hitlerowi skłonić się do ataku na Gibraltar, konsekwentnie odmawiał również i Osi, i aliantom wykorzystywania terytorium Hiszpanii w celach militarnych. Od końca 1942 gdy fala zwycięstwa przeszła na korzyść wojsk alianckich, zaczął wspierać zachodnich aliantów. Po inwazji amerykańsko-angielskiej na północną Afrykę w listopadzie 1942, administracja hiszpańska w Maroku łamała neutralność, udzielając Amerykanom otwartej pomocy. Szczególnie bliskie więzi zostały nawiązane z "Wolnymi Francuzami", którym (w liczbie 19 000 uciekinierów z terenów zajmowanych przez Niemców od grudnia 1942 ) stworzono wszelkie możliwości dotarcia do Algieru przez Hiszpanię. W lutym 1943 Franco uznał de facto władze Wolnej Francji. 1 października 1943 określił stanowisko Hiszpanii ponownie jako ściśle neutralne. 17 listopada 1943 została wycofana z frontu wschodniego Błękitna Dywizja (Franco zezwolił jedynie na pozostanie ok. 1500 ochotnikom indywidualnym). Dotkliwym ciosem dla Niemiec było wstrzymanie w lutym 1944 dostaw wolframu z Hiszpanii, dostarczanego dotychczas z tytułu spłaty długu z okresu wojny domowej. Premier Winston Churchill, w podzięce za dowody przyjaźni, które Hiszpanie dawali Anglikom podczas lotniczej operacji Torch wokół Gibraltaru, deklarował, że Hiszpania przysłużyła się nie tylko Imperium Brytyjskiego, ale i sprawie Narodów Zjednoczonych, które nie będą nigdy mieszać się w jej wewnętrzne sprawy. Franco w serdecznej odpowiedzi 18 października 1944 podkreślał, że ścisła współpraca hiszpańsko-brytyjska po wojnie powinna być istotnym elementem obrony pozycji Europy przed spodziewaną dominacją ZSRR i USA. Trafnie też zauważał, że jeśli Niemcy zostaną zniszczone i ZSRR umocni swoje panowanie w Europie i Azji, a Stany Zjednoczone będą panowały na Oceanie Atlantyckim i Pacyfiku jako najpotężniejsze mocarstwo świata, kraje europejskie, które ocaleją na spustoszonym kontynencie, zetkną się z najpoważniejszym i najgroźniejszym kryzysem w swoich dziejach.

[edytuj] Regent Hiszpanii

Dolina Poległych - miejsce spoczynku Francisco Franco y Bahamonde

W 1947 Franco proklamował monarchię "katolicką, społeczną, tradycyjną i reprezentacyjną", w której jednak król nie miał być przywrócony, lecz wprowadzony na nowo (zerwanie z tradycją słabej monarchii XIX wieku), i to dopiero po śmierci Franco jako Regenta (którym się ogłosił).

Polityka wewnętrzna Franco była odbiciem jego przekonań politycznych i społecznych – zbudował Hiszpanię katolicką, patriotyczną i korporacjonistyczną. Początkowo (w latach 40.), pod wpływem społecznych haseł Falangi, ograniczał liberalizm wolnego rynku poprzez szeroką interwencję państwa. Interwencja taka tłumaczona była koniecznością odbudowy kraju zniszczonego przez wojnę i anarchię czasów republikańskich. W drugiej połowie lat 50., widząc gospodarczą stagnację kraju, Franco – ze zwykłym u siebie pragmatyzmem – odszedł od interwencjonizmu, liberalizując gospodarkę, co poskutkowało intensywnym rozwojem gospodarczym Hiszpanii.

Pochodną przekonań Franco była również Jego polityka zagraniczna. Hiszpania frankistowska utrzymywała kontakty z państwami realizującymi katolicko-konserwatywny ideał życia społecznego, przede wszystkim z Portugalią, na bazie wspólnoty ideowej cywilizacji chrześcijańskiej i antykomunizmu oraz z krajami latynoamerykańskimi, złączonymi również więzią "hiszpańskości" – hispanidad. Natomiast nieprzejednanie zwalczał Franco komunizm, co było przyczyną poparcia Franco dla Hitlera w wojnie z ZSRR. Na drugim planie w stosunku do wspólnoty narodów katolickich był równie trwały priorytet dobrych stosunków z krajami arabskimi.

Po okresie międzynarodowej izolacji w latach 1945 – 1950 Franco związał Hiszpanię militarnie z USA, zawierając sojusz wojskowy (poza NATO). Franco uniknął również wojen kolonialnych, doprowadzając do bezkrwawej likwidacji hiszpańskich kolonii w Afryce.

Frankistowska Hiszpania była przyjaźnie nastawiona do Polaków, co spowodowane było racjami politycznymi (katolicyzm i antykomunizm). Po wojnie Hiszpania nadal uznawała Polski Rząd na uchodźstwie za legalny rząd Polski i finansowała działalność Sekcji Polskiej Radia Madryt (nadającej program o profilu zbliżonym do Radia Wolna Europa).

W lutym 1959 w Kraju Basków powstała lewicowo-nacjonalistyczna organizacja Euskadi Ta Askatasuna (ETA), która rozpoczęła terrorystyczną walkę z aparatem frankistowskiego państwa i popierającymi je kręgami społecznymi.

W 1969 Franco jako regent Hiszpanii desygnował na przyszłego króla Jana Karola z dynastii Burbonów hiszpańskich, który 23 lipca 1969 przed Kortezami zaprzysiągł wierność zasadom frankistowskiego państwa. W czerwcu 1973, po 37 latach kierowania rządem, Franco zrezygnował z funkcji premiera, zachowując jednak najwyższą władzę w państwie jako regent i zwierzchnik sił zbrojnych. Premierem mianował swego najbliższego współpracownika – Carrero Blanco, który jednak wkrótce padł ofiarą zamachu. Kolejnym premierem został burmistrz Madrytu Carlos Arias Navarro.

W połowie lat 60. stan zdrowia Franco wyraźnie się pogorszył, wystąpiła u niego choroba Parkinsona. W czerwcu 1969 Franco niespodziewanie zemdlał w samochodzie. 6 lipca 1974 został przewieziony do szpitala z rozpoznaniem zakrzepowego zapalenia żył prawej nogi; już w szpitalu doszło do 2 krwotoków żołądka. Ostatni rok sprawowania władzy po powrocie ze szpitala 30 lipca 1974, upłynął pod znakiem narastającego kryzysu politycznego: z jednej strony ok. 200 zamachów ETA i Antyfaszystowskiego Rewolucyjnego Frontu Proletariackiego (FRAP), z drugiej - nacisków opozycji antyfrankistowskiej.

17, 19 i 23 października 1975 Franco przeszedł zawały serca. 30 października przekazał stanowisko szefa państwa Janowi Karolowi. Zmarł o 5.25 20 listopada 1975. Przez 2 dni setki tysięcy Hiszpanów przeszły przed otwartą trumną ze zwłokami, wystawioną w sali kolumnowej Pałacu Oriente. Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo pochowany został w Dolinie Poległych. W uroczystościach pogrzebowych udział wzięło jedynie 3 szefów państw: książę Rainier z Monako, król Jordanii Husajn ibn Talal i prezydent Chile gen. Augusto Pinochet. Zaprzysiężony 22 listopada 1975 król Jan Karol – łamiąc przysięgę z 1969 roku – przystąpił do budowy demokratycznego państwa.

Przyjętą w Hiszpanii regułą było oddawanie hołdu obydwu stronom krwawej wojny domowej, lecz socjalistyczny rząd premiera Zapatero inicjuje działania mające na celu zmianę tego stanu rzeczy. Ostatni pomnik Franco w Madrycie został usunięty w maju 2005, podobny los spotkał wiele pomników i miejsc pamięci komunistycznych mordów i kaźni w mniejszych miejscowościach.

[edytuj] Gospodarka hiszpańska pod rządami Franco

Zdaniem zwolenników generała Franco bezpośrednią przyczyną "cudu gospodarczego" Hiszpanii były wprowadzone przez Franco pod koniec lat 50. reformy wolnorynkowe, liberalizacja rynku, obniżenie podatków i prywatyzacja. W latach 1960-1966 hiszpański PKB wzrósł łącznie o 138%, a Hiszpania z niestabilnego politycznie i biednego kraju stała się najszybciej po Japonii rozwijającym się państwem (tempo wzrostu PKB w latach 1960-75 wynosiło 7,2% rocznie, przeciętne tempo wzrostu płac realnych, w tym czasie wyniosło 7,9% rocznie, a inflacja spadła poniżej 5%) i 12 potęgą gospodarczą świata^{[Potrzebny przypis]}. Wpływ na dobre wyniki gospodarcze miał również sektor turystyczny, który od lat 60. zaczął się rozwijać.

[edytuj] Metody sprawowania władzy

Po przejęciu władzy w wyniku wygrania wojny domowej, Franco wprowadził system represji, skierowanej przeciwko osobom oskarżonym o przestępstwa wojenne i polityczne, ale także przeciw osobom związanym z dawnymi siłami rewolucyjnymi. Represje te miały miejsce do połowy lat 40. XX w., (jakkolwiek jeszcze w latach 60. zdarzały się przypadki represjonowania tylko za sam fakt udziału członka rodziny w komunistycznej rewolucji). Działania represyjne miały charakter formalnie legalny (w oparciu o "Prawa naturalne"), choć zdarzały się także działania pozalegalne. Do najczęściej stosowanych metod pozalegalnej represji należały (do poł. lat 40.):

bezterminowe uwięzienie przy długotrwałym oczekiwaniu na proces
procesy przeciwko przestępcom wojennym prowadzone przed trybunałami wojskowymi, bez żadnej możliwości obrony podsądnego
"wilcze bilety" - wydawane zwykle członkom rodziny aresztowanego - które wiązały się z niemożliwością znalezienie zatrudnienia
wymuszanie zeznań torturami
liczne wyroki śmierci
złe warunki więzień
przetrzymywanie przestępców wojennych wraz z pospolitymi kryminalistami
przekazywanie dzieci skazanych za przestępstwa wojenne pod opiekę państwa - zmienianie ich nazwisk, zacieranie śladów polegające na usuwaniu w kartotekach wszelkich informacji o ich pochodzeniu

Według szacowań podanych w petycji do Rady Europy^[1] w latach II wojny światowej średnia liczba osób pozostających w więzieniach mogła wynosić ok 300 000 osób. Część z więźniów krótkoterminowo była przetrzymywana w obozach odosobnienia. Prawdopodobnie spadek liczby uwięzionych nastąpił dopiero od roku 1953. Osoby wychodziły z tzw. "wilczym biletem", trafiały do państwowych przytułków lub po prostu na ulicę.

Dokładne dane liczbowe dotyczące liczby osób poddanych represjom nie są znane. Pozostały jedynie ogólne statystyki liczby więźniów. Szacunkowe dane na temat liczby ofiar śmiertelnych wojny domowej w Hiszpanii podane są poniżej:

[edytuj] Dane dotyczące ofiar w Hiszpanii w latach 1936-1944

Hiszpański historyk Ramón Salas Larrazabal (Perdidas de la guerra, Barcelona 1977, ss. 362-390 - cytowane za opisanym niżej tekstem Jacka Bartyzela: Franco..., s. 6) podaje, iż w latach 1936-1939 Hiszpania straciła 300-400 tysięcy zabitych. Z tej liczby 72.344 osoby (w tym 6.832 duchownych) zginęło w egzekucjach i pogromach dokonanych przez republikanów a 32.021 osób zginęło w egzekucjach, najczęściej w wyniku dochodzenia, z rąk nacjonalistów. W latach 1939-1950 wykonano, na podstawie wyroków sądów wojskowych, 22.642 egzekucje na 50 tysięcy zaplanowanych (połowę z nich na mocy amnestii zmieniono na wyroki kar więzienia). W roku 1939 w hiszpańskich więzieniach przebywało 270.179 osób, w roku 1945 - już tylko 43.812.
amerykański historyk Gabriel Jackson w "The Spanish Republic and the Civil War 1931-39" (1965, 1972) podaje następujące liczby:
- zabici na polu bitwy: 100 000, zabici w wyniku nalotów lotniczych: 10 000, zamordowani przez republikanów: 20 000, zamordowani przez nacjonalistów: 200 000
- po zakończeniu działań wojennych w latach 1939-43 wg Gabriela Jacksona zostało rozstrzelanych lub zmarło we frankistowskich więzieniach 200 000 osób
korespondent AP, Charles Foltz, powołując się na urzędnika frankistowskiego ministerstwa sprawiedliwości, podaje, iż w latach 1939-1944 wydano 192 684 wyroki śmierci
brytyjski historyk, Hugh Thomas, autor jednej z najbardziej znanych publikacji o wojnie domowej w Hiszpanii pt. "The Spanish Civil War" (1977) podaje następująco:
- republikanie zabici w walce: 110 000, nacjonaliści zabici w walce: 90 000, zamordowani przez nacjonalistów: 75 000, zamordowani przez republikanów: 55 000, zabici w bombardowaniach lotniczych: 10 000
wg Hugh Thomasa bezpośrednio po wojnie domowej frankiści dokonali 100 000 egzekucji prawdziwych lub domniemanych republikanów
Daniel Davis w "Spain's Civil War : The Last Great Cause" (1974) powołując się na poufne dane ze źródeł rządowych z 1944 stwierdza, iż rząd frankistowski dokonał w ciągu kilku lat po zakończeniu wojny domowej 192 684 egzekucji więźniów republikańskich
w swoich pamiętnikach Galeazzo hr. Ciano, włoski minister spraw zagranicznych odbywający podróż zaraz po zakończeniu wojny zanotował co następuje: "Procesy odbywają się codziennie, w trybie który nazwałbym doraźnym. Ciągle mnóstwo egzekucji: w samym Madrycie jest ich od 200 do 250 dziennie, w Barcelonie - 150, a w Sewilli, choć nigdy nie była w rękach czerwonych, 80 dziennie"
historycy pracujący w ramach Asociacion para le Recuperacion de la Memoria Historica uważają, że dane pochodzące z ocalałej, oficjalnej dokumentacji rządowej są znacznie zaniżone, mogą oni jednak opierać swoje szacunki jedynie na odszukiwaniu i analizie zawartości masowych grobów, zaś miejsce pochówku poszczególnych ofiar może być obecnie ustalone wyłącznie poprzez analizy porównawcze DNA. ^[2]

Za czasów gen. Franco oprócz prześladowań politycznych dość powszechne, choć znacznie mniej konsekwentne, były też prześladowania mniejszości seksualnych, w szczególności zakazano aktów homoseksualnych. Teoretycznie całkowicie zakazana była też prostytucja.^[3]. Oskarżenia o homoseksualizm i prostytucję były często wykorzystywane jako forma szczególnie uciążliwej formy represji w stosunku do przyłapanych polityków.

[edytuj] Ocena postaci

Postać generała Franco oraz wojny domowej i jej skutków w dalszym ciągu budzi wiele emocji i kontrowersji, zarówno w samej Hiszpanii, jak i w świecie ^[4]. Jednoznacznie potępiana jest w środowiskach lewicowych i centrolewicowych, gdzie Franco zazwyczaj widziany jest jako faszysta i stawiany niemal w jednym szeregu z Mussolinim i Hitlerem. Natomiast w środowiskach prawicowych i centroprawicowych spotykać się można ze skrajnie różnymi ocenami postaci (ocena ta łączy się zazwyczaj z całościowym spojrzeniem na strony konfliktu hiszpańskiej wojny domowej).

Zwolennicy generała Franco zwracają uwagę na następujące sprawy:

Strona republikańska w czasie sprawowania rządów wprowadziła "jakobiński" terror, stosowała liczne egzekucje i represje zarówno wobec przeciwników politycznych, jak i osób nie prowadzących działalności politycznej, ale związanych z Kościołem Katolickim. Często dochodziło do mordowania księży, zakonnic czy osób świeckich znanych z przywiązania do Kościoła). Profanowano świątynie katolickie, żydowskie i muzułmańskie.^[5].
Mordy i represje (na wzór rewolucji radzieckiej) nasiliły się w czasie trwania wojny domowej.
Franco pomimo, że przystąpił do sojuszu z Hitlerem i Mussolinim (dołączył do tzw. paktu trzech) to był przeciwny rasistowskiej ideologii Hitlera. Zezwalał na ucieczkę przez Hiszpanię z okupowanej Europy europejskich Żydów przy czym faworyzował Sefardyjczyków. Hiszpania nie przystąpiła do II wojny światowej jednak wysłała oddziały wojskowe na front wschodni do walki z ZSRR.
Hiszpania gen. Franco była jedynym krajem zaangażowanym w ratowanie Żydów z rąk hitlerowców, poprzez nadawanie im masowo obywatelstwa hiszpańskiego. Te działania doprowadziły do uratowania min. 46 000 Żydów, głownie Sefardyjczyków. Po wojnie, gen. Franco został za to uhonorowany tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Radykalne reformy wolnorynkowe i liberalizm ekonomiczny, wprowadzony przez rząd Franco w połowie lat 50-tych XX wieku, uczyniły z Hiszpanii tygrysa gospodarczego, drugie po Japonii najszybciej rozwijające się państwo świata, oraz dwunastą światową potęgę gospodarczą.
Stabilne rządy gen Franco, trwające 40 lat jest, jak na warunki hiszpańskie, swoistym fenomenem. Od czasu agresji napoleońskiej na Hiszpanię, krajem tym wstrząsały bezustanne wojny domowe i przewroty. Między 1833 a 1868 rokiem Hiszpania miała 41 rządów, dwie wojny domowe, dwie regencje, jedną zdetronizowaną królową, trzy nowe konstytucje, 15 rewolt wojskowych, dwa powstania na Kubie. W ciągu następnych 34 lat, 27 rządów, republikę, która w ciągu 11 miesięcy miała czterech prezydentów, wojnę domową przez lat sześć, kilka rewolt, przegraną wojnę ze Stanami Zjednoczonymi, dwóch zamordowanych premierów i dwie konstytucje. Potem była republika (1931-36), która zdążyła mieć dwóch prezydentów, 12 rządów, kilka prób buntów i rewolucji, masę politycznych morderstw, aktów terroru i palenia kościołów. Na tle takiej historii 36 lat stabilizacji politycznej uważane jest za wartość samą w sobie.

Krytycy Franco zwracają uwagę na:

fakt rozpoczęcia powstania narodowego przeciwko lewicowemu rządowi, który doszedł do władz w drodze wyborów (zwolennicy i przeciwnicy spierają się, na ile wybory te były sfałszowane i demokratyczne)
szereg represji stosowanych zarówno w czasie wojny domowej, jak i po jej zakończeniu; represje stosowane były nie tylko wobec czynnych przeciwników generała Franco, ale też wobec osób zaledwie podejrzanych o sprzyjanie stronie republikańskiej,
tłumienie dążeń do form autonomii krajowych (nawet kulturowej) ludności niehiszpańskiej (Baskowie, Katalończycy)
niedopuszczenie do faktycznej restauracji monarchii, zamiast tego dożywotnie sprawowanie władzy bez formalnych podstaw
sprawowanie polityki protekcjonizmu i izolacjonizmu.

Najczęściej przytaczanym argumentem w obronie generała Franco jest ten, iż wobec zagrożenia ze strony elementów antycywilizacyjnych (za jakie osoby o poglądach konserwatywnych uważają komunistów i anarchistów) powstała nadzwyczajna sytuacja, wymagająca nadzwyczajnych działań. W związku z tym stosowane przez Franco represje jego zwolennicy bądź usprawiedliwiają ^[6](zwykle robi to skrajna prawica) bądź (częstsze stanowisko) potępiają, stwierdzając jednak, że zasługi generała w uratowaniu Hiszpanii od komunizmu i anarchii przewyższają złe strony jego rządów. Ponadto zdaniem zwolenników Franco jego "zła prasa" ma dwojaką przyczynę - ich zdaniem panujące we współczesnym świecie są ideologie lewicowe stojące na antypodach kontrrewolucji i katolickiej Hiszpanii Franco. Drugą ma być twierdzenie, iż znakomita większość niehiszpańskojęzycznych publikacji o Franco jest dziełem jego zaciekłych wrogów politycznych.

[edytuj] Życie prywatne

16 października 1923 r. Franco poślubił Carmen Polo Martínez-Valdès (ur. 11 VII 1900 - zm. 6 II 1988), pochodzącą z arystokratycznej rodziny. 14 II 1926 roku na świat przyszło ich jedyne dziecko - Carmen Franco Polo ^[7], znana też pod zdrobniałymi imionami Nenuca, Carmencita, czy Morita.