Czerwionka

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Przeprowadzana jest gruntowna przebudowa tego artykułu.

Aby zapobiec konfliktom edycji inni użytkownicy proszeni są o niedokonywanie w nim zmian do czasu usunięcia tego komunikatu lub skontaktowanie się z wikipedystą Romancop.


Czerwionka
Województwo	śląskie
Powiat	rybnicki
Gmina	Czerwionka-Leszczyny
Założono	XIII wiek
Liczba mieszkańców (marzec 2005) - liczba ludności	8893
Kod pocztowy	44-230
Tablice rejestracyjne	SRB
Położenie na mapie Polski

Czerwionka - (niem. Rotenau) - miejscowość w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie rybnickim.

Obecnie Czerwionka jest jedną z czterech dzielnic miasta Czerwionka-Leszczyny. Według danych z marca 2005 r. liczyła ona 8 tysiące 993 mieszkańców.

[edytuj] Położenie i transport

Przez Czerwionkę przebiega 924 Droga wojewódzka nr 924.

[edytuj] Historia Czerwionki

[edytuj] Średniowiecze

Czerwionka została lokowana na prawie niemieckim w drugiej połowie XIII wieku. Wieś zobowiązana była do składania daniny kolegiacie św. Krzyża w Opolu. Warto przyjrzeć się bliżej historii tej kolegiaty, ponieważ na podstawie jej historii można wnioskować o początkach miejscowości.

Urząd archiprezbitera, czyli dziekana w Opolu wykształcił się pod koniec XII wieku. Od około 1230 roku w mieście miał swoją siedzibę jeden z trzech terenowych archidiakonów w diecezji wrocławskiej. Archidiakoni rezydowali w diecezji wrocławskiej jeszcze w Głogowie i Lednicy, a także we Wrocławiu - archidiakon stołeczny. W tym czasie również została ufundowana w Opolu kolegiata. Wiadomo również, że kolegiata opolska powstała z fundacji biskupa wrocławskiego Tomasza I (1232-1268) w latach 1232-1239. Kolegiata pobierała już wcześniej dziesięciny w pasie od Olzy po Bełk i Bujaków.

Średniowieczna chrzcielnica przy kościele pw. św. Jerzego w Dębieńsku. 2006

W 1531 roku roku biskup wrocławski Jakub de Salza (1520-1539) oraz książę opolsko-raciborski Jan II Dobry nałożyli dodatkową dziesięcinę snopową na rzecz kościoła kolegialnego. Dokument biskupa wrocławskiego, który zawiera wykaz około 60 miejscowości potwierdzał także wszelkie przywileje i dziesięciny posiadane na podstawie wcześniejszych nadań przez kolegiatę św. Krzyża w Opolu.

Dlatego dla Czerwionki wymienianej pod nazwą Czyrwonkowitze w dokumencie biskupa de Salza przyjęto, że lokacja musiała nastąpić przed 1280 rokiem. Nazwa ta niewątpliwie jest patronimiczna - odzwierciedla miano pierwszych właścicieli. Miejscowość w początkowym okresie należała więc do rodu Czervionka, który spotykany był na ziemii toszecko-gliwickiej (Pilnacek, Rody Stareho Slezka).

[edytuj] Wiek XVI-XVII

Herb rodu Welczek z XVI w.

Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) Śląsk został bardzo spustoszony. Z pewnością ucierpiała także Czerwionka, gdyż od 1632 roku wojska szwedzkie pustoszyły okoliczne miejscowości. Dużemu zniszczeniu uległy Leszczyny oraz Bełk.

Według dokumentu „Taxa und Aestimation Beider Herzogthumer Opplen und Ratibor“ (Taksacja i oszacowanie obu księst Opola i Raciborza) sporządzonego przez Jana Putzen von Adlerthurm na polecenie cesarza Ferdynanda III w 1644 roku właścicielem Czerwionki był niejaki Charwat, który występuje także w rybnickim urbarzu jako właściciel Kamienia.

Według stanu z 1650 roku na obszarze Czerwionki było 8 domów, zamieszkałych przez 20 rodzin. Razem było 93 mieszkańców, z których 13 urodziło się na obszarze dworskim, zaś 80 osób było przybyszami z okolic.

[edytuj] Wiek XVIII

Do końca XVIII wieku Czerwionka znajdowała się w posiadaniu baronów Welczek, spokrewnionych z nimi Paczyńskich oraz Holly, po czym stała się własnością hrabiów Węgierskich.

Czerwionka w 1784 roku należała do barona von Welczek, na jej terenie znajdował się jeden folwark, gospodarzyło 7 kmieci, 14 zagrodników, w sumie mieszkało 159 osób.

[edytuj] Wiek XIX

Od czasów najdawniejszych do czasu utworzenia w 1818 roku powiatu rybnickiego wieś była związana księstwem raciborskim, zaś po utworzeniu powiatu rybnickiego Czerwionka znalazła się w jego obrębie.

Do 1818 roku dokonało się zubożenie miejscowości, gdyż gospodarzyło już tylko 5 kmieci, 7 zagrodników, 13 chałupników, a łącznie w 32 domach żyło 220 ludzi.

W 1807 roku powstała w Czerwionce kopalnia "Mariane". Jej nadanie w 1807 uzyskał ówczesny właściciel wsi hrabia Węgierski. Kopalnia ta rozpoczęła działalność dopiero w 1821 roku. Jej pole górnicze powiększono w 1826 roku, lecz w 1837 roku Węgierscy odsprzedali ją hrabiemu von Limburg Stirum.

John Baildon na pamiątkowym medalu.

W tym okresie w Czerwionce istniały jeszcze dwie inne kopalnie:

Kopalnia "Harmonia" - została uruchomiona pod koniec 1838 roku. Jej pola górnicze powiększono w latach 1856 i 1867, zaś węgiel wydobywano w latach 1856-1873. Jej właścicielami byli: Antoni Klausa i Wilhelm Schneider później zaś profesor Karol Kuh.

Kopalnia "Helene", której akt nadania pochodzi z 1840 roku należala do "ojca współczesnego hutnictwa" Johna Baildon, który wówczas mieszkał w sąsiednim Bełku. Kopalnię nazwał tak na cześć swojej żony Heleny, która była współwłaścicielką. W 1852 roku syn Johna Baildon - Artur sprzedał kopalnię właścicielowi Bujakowa - Karolowi Godula oraz jego głównemu zarządcy Antoniemu Gemander i jego żonie Emilii. W 1891 roku przypadła ona w spadku Alfonsowi Lucas.

[edytuj] Wiek XX

Zabudowania nieczynnej już KWK "Dębieńsko". 2006

[edytuj] Ludność na przestrzeni wieków

Rok	Liczba mieszkańców
1650	93
1784	159
1818	220
1825	227
1845	304
1855	462
1861	613
1865	507
1880	593
1905	1909
1910	1102 (miejscowość), 1952 (dobra ziemskie)
1931	5100
1961	9189
1998	9624
1999	9458
2000	9279
III 2005	8893

[edytuj] Herb i pieczęć Czerwionki

Herb Czerwionki z 1921 roku.

Pierwszy herb Czerwionki pochodzi z końca XVIII wieku. Przedstawiał on skrzyżowane trzy narzędzia rolnicze: kosę, grabie i siekierę. Taki wyobrażenie świadczy o wyłącznie rolniczym charakterze miejscowości do tego okresu.

Pieczęć gminy sporządzona po Plebiscycie przedstawia godło trójpolowe: w pierwszym polu widnieją dwie dłonie w braterskim uścisku, w drugim trzy skrzyżowane narzędzia z pierwszego herbu, zaś w trzecim polu zabudowania kopalni "Dębieńsko" (szyb oraz dwa kominy). Pieczęć ta miała 37 milimetrów średnicy i znajdował się na niej napis GMINA CZERWIONKA * pow. Rybnik Wojew. Śl. *.

Herb oddany w barwach może mieć białe ręce na niebieskim tle, złote narzędzia o białych żelaziwach na niebieskim tle oraz czarne zabudowania i zieloną murawę na tle białym.

[edytuj] Wybitne osoby związane z Czerwionką

[edytuj] Bibliografia

F. A. Zimmerman, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 3, Brieg 1783.
J. G. Knie, Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dorfer, Flecken, Stadte..., Breslau 1845.
F. Idzikowski, Geschichte der Stadt und ehemaligen Herrschaft Rybnik in Oberschlesien, Breslau 1861.
F. Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien, Breslau 1865.
M. Gumowski, Herby i pieczęcie miejscowości wojew. [województwa] śląskiego, Katowice 1939.