August III Sas
Z Wikipedii
| August III Sas 1696-1763 |
||||||||||
 |
||||||||||
| Władca Polski | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||
|
||||||||||
|
August III zwany Grubym niem. Friedrich August II (ur. 17 października 1696 w Dreźnie, zm. 5 października 1763 w Dreźnie), syn Augusta II z saskiej dynastii Wettynów i Krystyny Eberhardyny Bayreuckiej - król Polski i wielki książę litewski w latach 1733-1763.
Augustus III, Dei Gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russie, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severiae, Czerniechoviae, nec non haereditarius dux Saxoniae princeps et elector etc.
August III z Bożej łaski król Polski, wielki książę Litwy, książę ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podolski, podlaski, inflancki, smoleński, siewierski, czernihowski, a także dziedziczny zwierzchni książę i elektor Saksonii.
Spis treści |
[edytuj] Życie i działalność
W 1711 r. pod opieką wojewody inflanckiego Józefa Kosa wyruszył w podróż po Europie, podczas której Kos udaremnił porwanie królewicza przez agentów brytyjskich w czasie karnawału w Wenecji. W 1712 r., uwalniając się spod wpływu swojej luterańskiej matki, potajemnie przeszedł w Bolonii na katolicyzm. W 1714 r. nieudaną próbę porwania królewicza z Kolonii przeprowadzili agenci szwedzcy. W 1719 r. ożenił się z księżniczką austriacką Marią Józefą.
Po śmierci Augusta II Mocnego w 1733 r. zawarł traktat z Austrią (w którym w zamian za poparcie swojej kandydatury uznał sankcję pragmatyczną Karola VI Habsburga) i z Rosją (zobowiązał się przestrzegać zasad ustrojowych Rzeczypospolitej i zgodził się, by faworyt rosyjski Ernest Jan Biron objął w lenno Kurlandię).
Sejm konwokacyjny 22 maja 1733 przyjął uchwałę o wykluczeniu cudzoziemców do korony polskiej. 11 sierpnia nastąpiła zbrojna interwencja Rosji, która wspierana przez dyplomację Austrii i Saksonii, wprowadziła do Polski 32 000 żołnierzy. Na sejmie elekcyjnym na Woli 12 września 13 000 szlachty obwołało ponownie królem Stanisława Leszczyńskiego, który przyjechał na elekcję z Francji, mocno wspierany pieniędzmi przez swego zięcia, króla Francji Ludwika XV Burbona. 29 września na Pragę dotarły wojska rosyjskie. 5 października 1733 we wsi Kamion na Pradze 3000 stronników saskich pod osłoną rosyjskiego korpusu feldmarszałka Lacy'ego ogłosiło królem Augusta III. 17 stycznia 1734 w katedrze na Wawelu August III został koronowany na króla Polski przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego. Ten wybór stał się powodem wojny o sukcesję polską. W maju 1734 nastąpiła interwencja sił francuskich, które pod wodzą hrabiego de Plélo bezkutecznie próbowały przyjść z pomocą oblężonemu w Gdańsku przez Rosjan i Sasów Stanisławowi Leszczyńskiemu. 7 lipca Gdańsk skapitulował po kilkumiesięcznym oblężeniu. 5 listopada stronnictwo Leszczyńskiego zawiązało antysaską konfederację dzikowską.
W 1736 odbył się jedyny niezerwany w czasie panowania Augusta III sejm tzw. pacyfikacyjny, na którym potwierdzono jego tytuł królewski.
[edytuj] Polityka zagraniczna
Okres trzydziestoletnich rządów Augusta III nie został zmącony formalnie żadną wojną zewnętrzną w Polsce, choć król wciągnął Saksonię w trzy wojny pomiędzy Prusami i Austrią o Śląsk, mający dla Polski żywotne znaczenie. W 1745 zawarł pokój drezdeński z Prusami a w 1746 traktat subsydiarny z Francją Ludwika XV, w 1746 wynajął 6000 wojska saskiego Anglii. W 1756 Saksonia została zaatakowana przez Prusy na początku wojny siedmioletniej, sam August III kapitulował w Pirnie. Dla Polski był to koniec okresu spokoju, przez kraj przechodziły teraz zmierzające na zachód armie rosyjskie, rekwirując a niekiedy grabiąc całe wsie i miasta. W dodatku Fryderyk II wszedł w posiadanie w Saksonii polskich stempli menniczych, co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą.
[edytuj] Sprawy wewnętrzne
Król nie troszczył się zbytnio o siłę militarną Rzeczypospolitej, więcej uwagi poświęcając własnemu wystawnemu życiu i powiększanie bogactwa swego drezdeńskiego dworu. Był wielkim znawcą i mecenasem sztuki, zwłaszcza malarstwa, wzbogacając Galerię Drezdeńską o arcydzieła malarstwa klasy światowej. W 1733 Jan Sebastian Bach dedykował mu swoją wielką mszę h-moll, jedno z największych dzieł w historii muzyki światowej. W Rzeczypospolitej przebywał bardzo rzadko, odbywając tylko rady senatu i podpisując dokumenty we Wschowie, dokąd mu było najbliżej z elektoratu, do którego też szybko wracał. Nie nauczył się też nigdy języka polskiego, ani nawet łaciny, powszechnie w Polsce używanej. W swej polityce zagranicznej opierał się na Rosji. Bezpośrednio polityką, zarówno państwa jak i dworu, kierował główny doradca króla, "premier-minister" Saksonii i Polski, Henryk Brühl, który dla współczesnych stał się synonimem korupcji i złotych czasów saskich. Streszczały się one w powiedzeniu: Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa.
[edytuj] Rzeczpospolita
Rzeczpospolita okupiła swoją neutralność i nieangażowanie się w wojny znacznym osłabieniem swojej pozycji na arenie międzynarodowej. Z głownej aktorki polityki europejskiej XVII wieku przeistoczyła się faktycznie w jej bierną obserwatorkę.
Po części rekompensował jej to stały wzrost gospodarczy i odbudowa kraju w warunkach pokoju. Począwszy od lat 30. zuważalny był rozwój gospodarki Polski, m. in. dzięki zastosowaniu w ekonomiach królewskich zdobyczy saskiej kameralistyki, napłynęło również wielu artystów, architektów i rzemieślników saskich, którzy sprawili iż Rzeczpospolitą pokryły najmodniejsze budowle magnackie, wcale nieustępujące poziomem artystycznym od reszty Europy. Wystąpiło znaczne ożywieniu handlu zagranicznego z Saksonią i Turcją, zmalał zaś tranzyt towarowy przez Rzeczpospolitą z Rosji, która towary eksportowe do Europy kierowała przez własne porty na Bałtyku.
Za początek Oświecenia w Polsce przyjmuje się rok 1740. Począwszy od lat 40. zauważalny staje się rozwój szkół jezuickich, kolegia jezuickie wobec upadku Akademii Krakowskiej przejmują na swoje barki ciężar szkolnictwa wyższego. Wówczas to Stanisław Konarski, inicjuje reformę wszystkich szkół pijarskich w duchu europejskiego Oświecenia. W 1747 bracia-biskupi Andrzej Stanisław i Józef Andrzej Załuscy otwierają pierwszą polską publiczną Bibliotekę Załuskich w Warszawie.
W okresie panowania Augusta III nastąpiła faktyczna fragmentacja Rzeczypospolitej. Podzieliła się ona na prawie suwerenne państewka magnackie z własną armią, formalnie tylko pozostające w granicach królestwa. Np. armia prywatna Czartoryskich, niewiele tylko ustępowała liczebnie armii królewskiej, a była przy tym lepiej wyekwipowana i wyszkolona. Wobec faktu, iż od 1736 żaden sejm nie doszedł do skutku, ciężar władzy ustawodawczej spoczął teraz na niższej strukturze prawodawczej - sejmikach. Uchwalały one tzw. lauda sejmikowe, w oparciu o które działała administracja w poszczególnych województwach.
Największe rody magnackie, często wspierane przez państwa ościenne, rozgrywały między sobą nieustanną grę o wpływy, czego efektem był faktyczny paraliż państwa, gdyż nie pozwolono by którakolwiek z fakcji uzyskała przewagę. Tak robili Radziwiłłowie, Braniccy, Ogińscy, Czartoryscy, Sapiehowie, Potoccy, Lubomirscy, Rzewuscy i wiele innych rodów w Koronie i na Litwie. Główne, przeciwstawne sobie obozy reprezentowało stronnictwo prorosyjskie Czartoryskich i Poniatowskich (tzw. obóz Familii), oraz stronnictwo propruskie Potockich. Pomiędzy nimi istniała jeszcze tzw. Kamaryla Mniszcha czyli obóz prosaski. Osobną partię stanowili też później stronnicy hetmana Branickiego. W 1763 Czartoryscy planowali przeprowadzić zamach stanu z pomocą Rosji i odsunąć Augusta, lecz wcześniej umarł sam król.
August III Wettin zmarł 5 października 1763 r. w Dreźnie, został pochowany w tamtejszym kościele pałacowym.
[edytuj] Trivia
Miarą upadku obyczajów czasów saskich był fakt, iż August III z upodobaniem strzelał do psów i kotów ze swojego okna Pałacu Saskiego w Warszawie. Całymi dniami lubił też wycinać figurki żołnierzy z papieru.
[edytuj] Genealogia
| Jan Jerzy III Wettyn ur. 30 VI 1647 zm. 12 IX 1691 |
Anna Zofia Oldenburg ur. 1 IX 1647 zm. 1 VII 1717 |
Krystian Ernest Hohenzollern ur. 1645 zm. 10 V 1712 |
Zofia Luiza Württemberg ur. 19 II 1642 zm. 13 X 1702 |
||||||||||
August II Mocny ur. 12 V 1670 zm. 1 II 1733 |
Krystyna Eberhardyna Hohenzollern ur. 29 XII 1671 zm. 5 IX 1727 |
||||||||||||
Maria Józefa Habsburżanka ur. 8 XII 1699 zm. 17 XI 1757 OO 20 VIII 1719 |
August III Sas ur. 17 X 1696 zm. 5 X 1763 |
||||||||
| Fryderyk August Wettyn ur. 18 XI 1720 zm. 22 I 1721 |
Józef August Wettyn ur. 24 X 1721 zm. 14 III 1728 |
Fryderyk Krystian Wettyn ur. 5 IX 1722 zm. 17 XII 1763 |
Maria Amalia Wettyn ur. 24 XI 1724 zm. 27 IX 1760 |
Maria Małgorzata Wettyn ur. 13 IX 1727 zm. 1 II 1734 |
|||||
| Maria Anna Wettyn ur. 29 XII 1728 zm. 17 II 1797 |
Franciszek Ksawery Wettyn ur. 25 XII 1730 zm. 24 VI 1806 |
Maria Józefa Wettyn ur. 4 XI 1731 zm. 13 III 1767 |
Karol Krystian Wettyn ur. 13 VII 1733 zm. 16 VI 1796 |
Krystyna Wettyn ur. 12 II 1735 zm. 19 XI 1782 |
|||||
| Elżbieta Wettyn ur. 9 II 1736 zm. 24 XII 1818 |
Albert Wettyn ur. 11 VII 1738 zm. 10 II 1822 |
Klemens Wacław Wettyn ur. 28 IX 1739 zm. 27 VII 1812 |
Kunegunda Wettyn ur. 10 XI 1740 zm. 8 IV 1826 |
||||||
[edytuj] Zobacz też
| Poprzednik August II Mocny |
 |
elektor Saksonii 1733-1763 |
|
Następca Fryderyk Krystian Wettyn |
| Poprzednik August II Mocny Stanisław Leszczyński |
 |
Król Polski i wielki książę Litwy 1733-1763 |
|
Następca Stanisław August Poniatowski |
