Andrzej Szeptycki
Z Wikipedii
Andrzej Szeptycki (zwany przez Ukraińców Kyr Andrej) - właściwie Roman Maria Aleksander hrabia Szeptycki (ur. 29 lipca 1865 w Przyłbicach, we wschodniej Galicji, zm. 1 listopada 1944 we Lwowie) - greckokatolicki metropolita kijowsko-halicki.
Spis treści |
[edytuj] Kariera duchowna
W 1883 ukończył gimnazjum św. Anny w Krakowie, był huzarem, następnie studiował na uniwersytetach w Krakowie i Wrocławiu. W 1888 porzucił życie świeckie, wstępując do zakonu bazylianów w Dobromilu, przyjął zakonne imię Andrej (apostoł Andrzej, młodszy brat Szymona-Piotra uznawany jest za patrona prawosławia). Po krótkim stażu zakonnym zostaje wysłany przez generała zakonu bazylianów do Bułgarii[brak źródła] w celu przeprowadzenia istotnych reform w tamtejszych klasztorach unickich. Po wykonaniu tego zadania wraca do Galicji opromieniony sławą organizatora o europejskim formacie. W 1890 - jeszcze przed święceniami kapłańskimi (1893) został przeorem.
2 lutego 1899 mianowany biskupem ordynariuszem stanisławowskim, gdzie prowadzi żywe kontakty z moskalofilami (sakrę objął 13 września 1899). 31 października 1900 został mianowany przez papieża Leona XIII metropolitą galicyjsko-lwowskim (urząd objął 17 stycznia 1901).
Był rzecznikiem idei zjednoczenia prawosławia z grekokatolicyzmem, a także zjednoczenia wszystkich Ukraińców w jednej wierze. Został członkiem Izby Panów wiedeńskiego parlamentu, był wicemarszałkiem galicyjskiego sejmu krajowego. Przyczynił się do założenia w 1900 we Lwowie pisma Mołoda Ukrajina. Założył we Lwowie Ukraińskie Muzeum Narodowe.
[edytuj] I wojna światowa
W czasie I wojny światowej został aresztowany i następnie internowany przez okupujących Lwów Rosjan za uprawianie prozelityzmu wśród prawosławnych. Deportowany do Kijowa, zwolniony z aresztu domowego dopiero przez Kiereńskiego, po zwycięstwie rewolucji lutowej w Rosji. Wrócił triumfalnie do Lwowa 10 września 1917.
Wraz z arcyksięciem Wilhelmem (synem arcyksięcia Stefana, nazywanym także Wasylem Wyszywanym - pretendentem do korony Ukrainy lub tylko Galicji i Lodomerii) działał aktywnie na rzecz utworzenia państwowości ukraińskiej w Galicji Wschodniej. Był duchowym przywódcą walki Ukraińców w listopadzie 1918. W 1921 wyjechał do zachodniej Europy, gdzie przez dwa lata zabiegał u rządów Francji i Wielkiej Brytanii o oderwanie Chełmszczyzny i Galicji od Polski i utworzenie z nich niepodległej Ukrainy.
[edytuj] II wojna światowa
Lata 1939-1944 charakteryzują się silnym wzrostem nastrojów nacjonalistycznych wśród Ukraińców. W 1938 Szeptycki aktywnie i przy pomocy III Rzeszy wspiera przygotowania do buntu ukraińskiej ludności Słowacji przeciwko państwu czechosłowackiemu. Celem tego miało być utworzenie państwa ukraińskiego na obszarach Słowacji zamieszkałych w części przez Ukraińców. Jednak wbrew zobowiązaniom, niemiecki rząd przekazał te tereny częściowo państwu węgierskiemu, a pozostałe terytorium przyznał nowopowstałej Słowacji. Po tym wydarzeniu, Szeptycki w sierpniu 1939 potępia nazizm. Po wkroczeniu armii sowieckiej do Lwowa, Szeptycki zaleca swemu klerowi całkowitą współpracę z nową władzą, choć wcześniej odnosił się do niej zdecydowanie negatywnie. W grudniu 1939 potajemnie wyświęcił na biskupa Josyfa Slipyja.
Po zajęciu Lwowa przez hitlerowców, wydał odezwę witającą A. Hitlera, jego armię i nowy ustrój, jednocześnie opublikował potępienie “nieludzkiego i niehumantarnego ...ateistycznego Związku Radzieckiego”. W czasie okupacji hitlerowskiej - wobec braku prymasa Polski i nuncjusza apostolskiego, metropolita Szeptycki wbrew podpisanemu przez siebie w 1925 porozumieniu z władzami Polski oraz wbrew konkordatowi, prowadził samodzielną politykę lojalności wobec hitlerowców, kontaktując się także z episkopatem Niemiec, czego efektem była m.in. materialna pomoc niemiecka dla grekokatolików. Dzięki temu w dystrykcie Galicja Ukraińcy byli uprzywilejowani; istniały np. greckokatolickie seminaria duchowne i Akademia Teologiczna (podczas gdy polskie były w tym czasie zamknięte). 22 lipca 1941 w imieniu swoim i narodu ukraińskiego kieruje do Hitlera własnoręcznie podpisaną deklarację chęci uczestnictwa w budowaniu “nowego porządku w Europie”. Po przyjęciu tej deklaracji przez rząd III Rzeszy, wspierany przez Szeptyckiego prohitlerowski rząd ukraiński, do którego Szeptycki desygnował swojego przedstawiciela (biskupa J. Slipyja), organizuje policję ukraińską użytą m.in. do pomocy w zagładzie Żydów ukraińskich. W 1943 w ramach SS utworzono ukraińską dywizję strzelecką "SS-Hałyczyna", błogosławioną przez najbliższych współpracowników Szeptyckiego, biskupów greckokatolickich: J. Slipyja i Budkę, do której Szeptycki delegował kapelanów greckokatolickich. Sam Szeptycki jednak, mimo namów swoich współbraci, nie napisał listu do młodzieży ukraińskiej, który wzywałby ją do wstępowania w szeregi tej dywizji. Nie potępił także tych, którzy do niej wstąpili.
Podobnie dwuznaczny stosunek miał Szeptycki do UPA, ani jej nie potępiał, ani nie popierał. Jednak aż do powtórnego zajęcia Lwowa przez Armię Sowiecką nie potępiał także mordów na Polakach i Żydach dokonywanych przez członków UPA oraz ukraińskich esesmanów i policjantów.
Po zdobyciu przez hitlerowców Kijowa wysłał do Hitlera list z gratulacjami. Z drugiej jednak strony wysyłał apele do Hitlera o zaprzestanie represji wobec Ukraińców, w swoim pałacu ukrywał dwóch rabinów żydowskich.
Dwuznacznie zachował się wobec zwycięskich Rosjan, którzy wkroczyli do Lwowa 27 lipca 1944. W październiku 1944 wysłał np. do Stalina list z gratulacjami i podziękowaniem za przyłączenie ziem zachodnioukraińskich do Wielkiej Ukrainy.
Dwukrotnie, w 1958 i 1962, podejmowano starania o beatyfikację Szeptyckiego, jednak Watykan odrzucił te wnioski, ze względu na współpracę Szeptyckiego z nazistami.
[edytuj] Rodzina
Ojcem Andrzeja Szeptyckiego był ziemianin obrządku rzymskokatolickiego, natomiast matką, Zofia - córka Aleksandra Fredry. Był spokrewniony z Wiśniowieckimi i Ledóchowskimi, nosił tytuł hrabiego. Był jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci w polskiej opinii publicznej. Skomplikowane były dzieje rodziny Szeptyckich, w której istniała polsko-ukraińska świadomość narodowa. Oto kilka przykładów:
- Andrzej Szeptycki był duchowym przywódcą Ukraińców
- jeden z braci - Kazimierz był przeorem studytów
- kolejny z braci - Stanisław był wybitnym polskim generałem. W 1922 wkraczał na czele polskich wojsk do odzyskanych Katowic.
- 18 września 1939 żołnierze sowieccy rozstrzelali w rodowym majątku Szeptyckich w Przyłbicach, jego brata Leona wraz z żoną Jadwigą, kolekcjonerką i miłośniczką pieśni ukraińskich. Było to świadome pośrednie uderzenie w metropolitę wymierzone przez komunistyczną władzę radziecką.
- Bratanek i zarazem chrześniak metropolity, noszący to samo imię (syn Leona), Andrzej Szeptycki był klerykiem rzymskokatolickim. Będąc dopiero na pierwszym roku w seminarium we Lwowie, jako oficer rezerwy otrzymał zezwolenie biskupa na udanie się na front. Zginął w Katyniu.
Zmarł 1 listopada 1944, w 79 roku życia. W ostatniej drodze towarzyszyła mu kompania honorowa wojsk radzieckich. Spoczął w podziemnej krypcie archikatedry św. Jura we Lwowie.
[edytuj] Losy cerkwi greckokatolickiej po śmierci Szeptyckiego
Arcybiskupstwo po Szeptyckim objął Josyf Slipyj. 1 marca 1946 w czasie synodu poświęconego przygotowaniom do 350 rocznicy Unii Brzeskiej sowieci aresztowali cały Episkopat greckokatolicki, skazując jego członków na więzienie i długoletnie roboty przymusowe w obozach pracy.
Nie uznany przez Watykan i zwołany przez stalinowskie władze "sobór" zwolenników likwidacji cerkwi greckokatolickiej rozpoczęty we Lwowie 7 marca 1946 zniósł Unię z Rzymem i przyłączył ten kościół do prawosławia. W "soborze lwowskim" nie wziął udziału żaden biskup, jego uczestnikami byli podrzędni duchowni i agenci NKWD.
W czasach ZSRR w latach 1946-1990 Kościół grekokatolicki był największą podziemną organizacją religijną udzielającą wbrew sowieckim władzom sakramentów i nauczającą potajemnie religii.
Cerkiew greckokatolicka odrodziła się w 1990.
[edytuj] Bibliografia
- Zięba A., 2000: “Ewangelia, Ukraina”. Gazeta Wyborcza (4-5 XI)
- "Metropolita Andrzej Szeptycki", Kraków 1994, ISBN 83-902528-3-x
[edytuj] Zobacz też:
