12 Pułk Ułanów Podolskich

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

12 Pułk Ułanów Podolskich – jednostka Wojska Polskiego w latach 1809-1947.

Rodowód 12 Pułku Ułanów Podolskich wywodzi się z epoki Księstwa Warszawskiego. 8 czerwca 1809 powstał 5. Pułk Jazdy Francusko-Galicyjskiej dowodzonej przez płk. Gabriela Rzyszczewskiego. Po włączeniu wojsk Francusko-Galicyjskich do Armii Polskiej 5. Pułk został przemianowany na 12. Pułk Ułanów używając na pamiątkę barw czerwono-biało-niebieskich.

W wyprawie na Moskwę 1812 Pułk wziął udział w bitwach pod Mirem, Borodino, Czerykowem, Woronowem i Medyną. W czasie odwrotu na pewnym odcinku jeden ze szwadronów eskortował Napoleona, a po wypadku księcia Józefa Poniatowskiego 3 szwadron eskortował go z Wilna do Warszawy.

Ze względu na stan liczbowy Pułk w 1813 połączył się z 8 Pułkiem Ułanów i odtąd walczył pod nazwą 8. Pułku Ułanów z dowódcą płk. Antonim Potockim w bitwach pod Neustadt, Wachau, a w końcu pod Lipskiem (tzw. "Bitwa Narodów").

Ponowne odtworzenie Pułku nastąpiło w czasie powstania listopadowego. Oddziały partyzanckie połączone z wojskami regularnymi tworzyły w Czabiszkach 12. Pułk Ułanów. Na dowódcę w dniu 26 maja 1830 został wyznaczony mjr ks. Jan Giedroyć. W końcowej fazie walk powstańczych Pułk wziął udział w bitwie pod Powendeniami i Nowym Miastem Żmudzkim, gdzie dowódca Pułku otrzymał 3 rany postrzałowe w wyniku czego zmarł. Wkrótce oddziały zostały okrążone i rozbrojone.

[edytuj] II Rzeczpospolita

Po raz trzeci w swojej historii Pułk odrodził się w czasach II Rzeczypospolitej w lutym 1919. Zawiązkiem Pułku był wydzielony 9 grudnia 1917 z 1 Pułku Kirasjerów Gwardii Rosyjskiej (tzw. "żółtych") oddział jazdy. Dołączyły do niego inne oddziały jazdy dowodzone przez Polaków. Powstała 1 Chorągiew Kirasjerów Polskich z dowódcą pdrtm. Antonim Czudowskim. Po całkowitym naborze jednostka została przemianowana na 2. Pułk Strzelców Konnych. Jednakże gdy nowym dowódcą został płk Henryk Kuncman, ponownie nazwa została zmieniona na 5. Pułk Ułanów, a następnie na 7 Pułk Ułanów. W miejscu kwaterowania zaczęły pogarszać się stosunki z ludnością ukraińską. Doszło do walk, w których zginął dowódca płk Kuncman.

10 czerwca 1918 nastąpiła powolna likwidacja Pułku na żądanie austriackich wojsk okupacyjnych. Podczas walk o Lwów w 1918 Naczelny Wódz zarządził sformowanie oddziału ochotniczego jazdy. Z 7. Pułku Ułanów III Korpusu Polskiego sformował się odział nazwany Szwadronem Jazdy Województwa Warszawskiego Odsieczy Lwowa, broniący później we Lwowie rogatki Żółkiewskiego i wsi Zboiska. W Warszawie powstał nowy szwadron, z którego po walce powstał dywizjon z rtm. Zygmuntem Rudnickim na czele. 19 lutego 1919 nadano nazwę 12 Pułku Odsieczy Lwowa z nowym dowódcą płk. Józefem Tokarzewskim. 7 maja 1919 Pułk dostał sztandar ufundowany przez państwo Władysławowstwo Belina-Brzozowskich, ziemian z Podola. Matką chrzestną sztandaru była Maria z Ostrowskich Władysławowa Brzozowska. Matką Pułku nazwano ks. Izabelę Radziwiłłową, która ufundowała dla Pułku szable nazwane "Radziwiłłówkami", orzełki z liczbą "12" i nowe ułanki. 9 maja 1919 wyruszył na front Małopolski Wschodni wydzielony dywizjon złożony z dwóch szwadronów, którymi dowodził mjr Rudnicki. Dywizjon zdobył Borysław, Bolechów. Nastąpiła zamiana dowódcy dywizjonu – nowym dowódcą został rtm. Antoni Szuszkiewicz. Dywizjon wszedł w skład 3. Brygady Jazdy. Jako jednostka posuwająca się na czele zdobył Mokrą Wolę. Przy pomocy 2. Pułku Ułanów miejscowość Lachowce, a z pomocą baterii 3. DAK zdobył miasto Zasław. Za oswobodzenie miasta mieszkańcy ufundowali "Pułkowi" pamiątkowy proporzec, który przekazał dowódcy Pułku płk. Józefowi Tokarzewskiemu gen. Jan Sawicki. 25 października 1919 Pułk uzyskał oficjalny tytuł Ułanów Podolskich, a od 27 października do 10 lutego wziął udział w zajmowaniu Pomorza oraz zaślubinach z morzem.

W kampanii przeciw Rosji Sowieckiej w 1920 Pułk działał pod rozkazami gen. Sawickiego w 3. Brygadzie Jazdy. Pułk zdobył wsie: Fedorówkę, Slipczyce, Białą Cerkiew. W składzie 3 Brygady Jazdy wziął udział w bitwach pod Bereźną, Rohoźną, Samhorodkiem, Ozierną. W obronie Śnieżnej podczas krwawej szarży został ciężko ranny dowódca płk Józef Tokarzewski. Dowódcą został powtórnie mjr Rudnicki. Następne bitwy Pułk stoczył pod Wernyhorodkiem, Białopolem, Czerwoną, Równem. Pułk walczył w ramach wielu brygad. Po reorganizacji Pułku z powodu wyszczuplenia stanu do 100 szabel nastąpiła zmiana dowódcy. Nowym dowódcą został ppłk Stanisław Szantyr. Wkrótce po błędzie dowódczym został usunięty z funkcji, a obowiązki objął rtm. Szuszkiewicz. 12 sierpnia powstała zreorganizowana 1. Dywizja Jazdy, w której w składzie 6. BJ pod dowództwem płk. Konstantego Plisowskiego znalazł się 12. Pułk Ułanów Podolskich wraz z doborowymi pułkami kawalerii – 1. Pułkiem Ułanów Krechowieckich i 14. Pułkiem Ułanów Jazłowieckich. W pierwszym dniu istnienia dywizja stoczyła bój pod Radziechowem, gdzie wyróżnił się Pułk. Nastąpiła kolejna zmiana dowódcy. Funkcję objął mjr Zbigniew Brochowicz-Lewiński. Jednak w czasie zdobywania wzgórza nr 265 (Żółtańce) okupionego wieloma rannymi i zabitymi prowadząc Pułk do szarży został ciężko ranny. Na miejsce rannego dowódcy wyznaczono rtm. 9. Pułku Ułanów, Tadeusza Bora-Komorowskiego. Pułk wziął udział w bitwie pod Komarowem. W walkach został ranny dowódca rtm. Komorowski. Dowodził Pułkiem 9 dni. Na jego miejsce wyznaczony został rtm. Tadeusz Dziewicki, oficer 1. Pułku Ułanów. W pościgu za konną Armią Budionnego Pułk zdobył miejscowość Łaszczów. W walce o Kmiczyn został ranny rtm. Dziewicki i ponownie obowiązki przejął Szuszkiewicz. Pułk zdobył Modryn. Dowództwo objął płk Mikołaj Koiszeroski. Pułk zdobył Wojmin. W bitwie pod Ołyką wziął udział 1, 2 i 4 szwadron.

W latach międzywojennych Pułk stacjonował w Białokrynicy pod Krzemieńcem, przeszedł do 2 Brygady Jazdy wraz z 19. Pułkiem Ułanów, 21. Pułkiem Ułanów i 2. Dywizjonem Artylerii Konnej. 2 lutego 1923 r. nastąpiło wręczenie nowego sztandaru przez marszałka J. Piłsudskiego. Fundatorem był adiutant Pułku, stary Podolak rtm. Michał Grocholski. Od 1923 r. wprowadzono innowacje. Zmieniono datę święta pułkowego z 19 grudnia na 7 maja, rocznicę wręczenia pierwszego sztandaru. Odszedł dowódca płk Koiszewski. Nowym dowódcą został najstarszy oficer płk Zygmunt Rudnicki nazwany później "Papą". W 1920 nowym dowódcą brygady został płk dypl. Władysław Anders. Funkcję tę pełnił 10 lat. W 1923 r. dowódcą Pułku został Rudolf Rupp z 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. W 1931 r. nowym dowódcą został ppłk dypl. Bronisław Rakowski, legionista. W 1935 r. poczet sztandarowy wziął udział w pogrzebie marszałka Piłsudskiego. W 1936 nastąpiła zmiana dowódcy Pułku. Został nim ppłk Andrzej Kuczek. W 1937 r. Pułk przeszedł do Kresowej Brygady Kawalerii pod dowództwem byłego żołnierza 12. Pułku Ułanów gen. Przewłockiego.

[edytuj] II wojna światowa

W czasie mobilizacji Pułk dostał rozkaz zmiany przynależności. Został włączony w skład Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem płk dypl. Juliana Filipowicza.

W Wołyńskiej Brygadzie Kawalerii wziął udział we wrześniu 1939 w bitwach pod Mokrą, w lasach Łobodna, pod Cyrusową Wolą, Cyganką. W walkach w Puszczy Kampinoskiej 19 września żołnierze Pułku spalili sztandar, aby nie wpadł w ręce wroga. W październiku resztki pułku skapitulowały. Nazwisko dowódcy ppłk. Kuczka wymieniono na liście zamordowanych w Starobielsku.

W Wołyńskiej Brygadzie Kawalerii walczył 1. szwadron Pułku pod Komarowem i Krasnobrodem. Oddzielne oddziały rozproszonego Pułku wzięły udział w obronie Warszawy. Dywizjon AK z żołnierzy 5. Pułku Ułanów, 12. Pułku Ułanów i 1. PSK walczył w powstaniu warszawskim 1944 pod dowództwem rtm. w st. sp. Czesława Nowickiego oficera Pułku z czasów wojny 1919-1920. Mjr Józef Juniewicz dowodził zgrupowaniem szwadronów kawalerii, w tym częścią swojego oddziału broniąc składów amunicyjnych Palmiry.

W Pułku było wiele osób zasłużonych w AK np. płk dypl. Remigiusz Adam Grocholski, płk Mikołaj Koiszewski, Ziuta Brodnicka, Janina Chojnacka, Zofia Kańska, Maria Będkowska, Tytus Jung, Leon Będkowski.

Zalążkiem 12 Pułku Ułanów Podolskich w 2. Korpusie był Szwadron Przyboczny Dowódcy PSZ. W ZSRR Dowódcą został rtm. Czesław Florkowski. W styczniu 1942 Szwadron wraz z armią wyjechał do Taszkientu. 13 kwietnia 1942 z uwagi na zwiększony stan przemianowany na dywizjon z tytułem "Oddział przyboczny PSZ". W sierpniu przemianowany na Dywizjon Rozpoznawczy Dowództwa Armii. Dowódcą został rtm. Jerzy Klimkowski. Dywizjon transportowany został do Iranu i później Iraku. W październiku Pułk zmienił nazwę na 12. Pułk Kawalerii Pancernej. Nastąpiła samowolna zmiana w umundurowaniu – zmiana proporczyków pułkowych (z cichą aprobatą dowódcy armii gen. Andersa i szefa sztabu, byłego dowódcy Pułku płk. Rakowskiego). W maju 1943 r. Pułk został przydzielony do 3. Dywizji Strzelców Karpackich, a w grudniu nastąpiła ostateczna zmiana w nazwie na 12. Pułk Ułanów Podolskich. Jeszcze w sierpniu został zwolniony dowódca rtm. Jerzy Klimkowski, a czasowo pełnił tę funkcję rtm. Florkowski.

Przemarsz do Palestyny. Zmiana dowódcy. Dowódcą został mjr dypl. Leon Bittner. W związku z przewidywanym wejściem do akcji bojowej utworzono 2. Korpus Polski w składzie 3. Dywizji Strzelców Karpackich, Kresowej Dywizji Piechoty i Warszawskiej Brygady Pancernej.

Marsz do Egiptu. W styczniu 1944 transport drogą morską do Włoch. Pułk wziął udział w bitwie o Monte Cassino. Ułani Podolscy pierwsi zdobyli wzgórze demonstrując to zatkniętym proporcem pułkowym. Patrol ppor. Kazimierza Gurbiela wywiesił barwy pułkowe głosząc zwycięstwo polskiej armii. Niedługo po tym zostały zawieszone na maszcie flagi narodowe Polski i Wielkiej Brytanii. W pościgu za niemiecką armią Pułk wziął udział w boju pod Piedimonte. Podczas działań nad Adriatykiem w natarciu na Linię Gotów Pułk działał w oddziale wydzielonym "B" pod dowództwem płk. Wiktora Stoczkowskiego. Z dużymi stratami zdobył miejscowość Ostra. W sierpniu nastąpiła zmiana dowódcy. Ze sztabu Naczelnego Wodza w Londynie odszedł ppłk Bittner, a na jego miejsce przyszedł ppłk Adam Bieliński. Wkrótce Pułk wszedł w skład grupy kawalerii pancernej. Wziął udział w zdobywaniu przeprawy na rzece Casano. Na kierunku Orciano Mondavio Pułk wyróżnił się zdobyciem Andrea di Suasa rozbijając kompanię piechoty. Opanowując grzbiet Orciano. Wziął udział w oczyszczaniu miasta Pesaro.

Wrzesień był okresem, kiedy pułk odpoczywał (urlopy, zwiedzanie Rzymu, itd.). Pułk odwiedził dowódca korpusu – gen. Wł. Anders. W październiku nastąpiła zmiana dowódcy. Został nim ppłk. dypl. Leon Fudakowski. Pułk wziął udział w walkach w Apeninach Emiliańskich. Zdobył miasto Dovadola. W grudniu przeszedł w miejsce postoju Bazy 2. Korpusu, aby wyłonić z siebie zalążek 7. Pułku Ułanów im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Zarządzeniem z marca 1945 Naczelny Wódz zezwolił na noszenie granatowych sznurów naramiennych do gwizdka zamiast ogólnie używanych koloru khaki. Postanowiono wznowić nadanie odznaki pułkowej. W czerwcu Pułk wrócił do Bolonii, a z końcem czerwca do Cingoli – gdzie stacjonował aż do października 1946 r. 11 listopada 1945 r. lotnicy polscy ofiarowali Pułkowi sztandar. Na uroczystość jego nadania przybyli: gen. Wł. Anders, gen. Z. Bohusz-Szyszko, gen. B. Duch, gen. N. Sulik, gen. B. Rakowski i gen. Przewłocki.

W październiku 1945 Pułk statkiem z Neapolu popłynął do Wielkiej Brytanii, gdzie polskie jednostki zostały podporządkowane Polskiemu Korpusowi Przysposobienia i Rozmieszczenia. Z dniem 6 maja 1947 rozwiązany został 12. Pułk Ułanów Podolskich. Pułkiem dowodził aż do odejścia ostatniego żołnierza ppłk Leon Fudakowski. Na wielkim zjeździe 7 maja 1947 zostało powołane do życia Koło Żołnierzy 12. Pułku Ułanów Podolskich.

[edytuj] III Rzeczpospolita

W karty historii zaczął wpisywać się teraz 12. Batalion Rozpoznawczy im. Ułanów Podolskich ze Szczecina, który przejął tradycję Pułku i jego barwy. 7 maja 1994 dokonano wręczenia sztandaru Batalionowi, a na jego płacie umieszczono Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari zdjęty z historycznego sztandaru 12. Pułku Ułanów.