Żelechów

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej samej nazwie.

Współrzędne: 51°48' N 021°54' E

Żelechów

Herb Żelechowa

Gmina
- rodzaj

Żelechów
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1447

Burmistrz

Leonard Gula

Powierzchnia

12,14 km²

Położenie

51° 48' N
21° 54' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

4065
334,8 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

08-430

Tablice rejestracyjne

TERC10
(TERYT)

1142103144

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

ul. Piłsudskiego 47
08-430 Żelechów
tel. 25 754-11-44; faks 25 754-11-44
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Żelechów to miasto we wschodniej Polsce, w woj. mazowieckim, w powiecie garwolińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żelechów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. siedleckiego. Miejscowość znajduje się na Wysoczyźnie Żelechowskiej, będącej częścią Niziny Południowpodlaskiej. Według danych z 31 grudnia 2004, w Żelechowie mieszkało 4065 mieszkańców. Żelechów położony jest w odległości 52 km od Siedlec, 85 km od Warszawy i 85 km od Lublina.

[edytuj] Nazwa

Nazwa używana była już w czasach średniowiecza. Zapisano ją wtedy w postaci Zelechov (1335-1342), a później Zyelyechow (1470-1480). Pochodzi od nazwy osobowej Żelech, która z kolei powstała z imion złożonych typu Żelisław.^[1]

Istnieje także legenda przypisująca pochodzenie nazwy miasta bitwie rozegranej w tym miejscu między Polanami, a Jaćwingami. Bitwę przegrali Polanie, skąd miał się wziąć zwrot żal Lachów, a stąd powstać nazwa Żelechów.

[edytuj] Historia

Przedwojenny widok północnej pierzei rynku i kościoła parafialnego.

Podobne ujęcie obecnie.

Pierwsza wzmianka o Żelechowie pochodzi z 1282 roku. Prawa miejskie uzyskał w roku 1447. Było to miasto prywatne, początkowo należało do rodziny Ciołków, która zresztą później przybrała nazwisko Żelechowskich. W 1447 roku miasto uzyskało prawo do organizowania targów we wtorki i jarmarków w dniu św.Stanisława. Później uzyskiwało kolejne terminy dla tych wydarzeń. Targi we wtorek odbywają się do dnia dzisiejszego. Jako miejscowość Żelechów był ważny i rozwijał się szybko, niestety bardzo ucierpiał w czasie potopu szwedzkiego co zahamowało rozwój. Żelechów w swojej historii często zmieniał właścicieli, w 1792 roku został nim Ignacy Wyssogota Zakrzewski - pierwszy prezydent Warszawy, wytyczono wtedy rynek i wybudowano ratusz, a także założono nowy cmentarz.

W 1795 r. Żelechów znalazł się w granicach zaboru austryjackiego. W czasie wojen napoleońskich w Księstwie Warszawskim, a później w Królestwie Polskim. W latach 1828 - 1831 Joachim Lelewel był posłem na sejm z powiatu żelechowskiego. Miejscowe liceum ogólnokształcące nosi jego imię. Powstanie styczniowe było bardzo ważnym wydarzeniem w historii miasta. Dyktator powstania Romuald Traugutt mieszkał tam w 1845, służył jako oficer batalionu saperów. W czasie powstania w okolicy doszło do wielu potyczek, mieszkańcy miasta brali aktywny udział w walkach. W mieście stacjonowały wojska carskie, które dokonały wielu szkód. Po tych wydarzeniach miasto przestało być prywatne, uwłaszczono okolicznych chłopów, wybudowano garnizon, który korzystnie wpłynął na gospodarkę. Nastąpił okres szybkiego rozwoju, powstało wiele zakładów rzemieślniczych i przemysłowych, działały szkoły elementarne, straż pożarna, cechy i inne instytucje. Szczególnie wtedy Żelechów stał się znany z produkcji butów. W 1880 roku dużą część miasta strawił pożar, ale miasto szybko odbudowano, a w miejsce drewnianych domów zaczęły powstawać murowane kamienice. W 1919 roku miasto liczyło 7800 mieszkańców. W okresie międzywojennym działało tam około 800 sklepów i warsztatów. W 1939 roku w Żelechowie mieszkało już około 9000 mieszkańców.

Niemcy wkroczyli do Żelechowa 12 września 1939 roku. W czasie wojny w mieście istniało getto, gdzie na małym obszarze skupiono około 10000 Żydów, wielu z innych polskich miast, szczególnie Garwolina bardzo zniszczonego wskutek bombardowania. We wrześniu 1942 roku rozpoczęła sie likwidacja getta, ludność wywożono do obozu w Treblince. Ponieważ panował przy tym chaos, wielu udało się uciec, tych których na tym przyłapano mordowano na miejscu. Zginęło tak około 1000 osób. W okolicy działała Armia Krajowa. 27 lipca 1944 r. do miasta wkroczyła Armia Czerwona, mieszkało tam wtedy około 4000 osób.

[edytuj] Zabytki

Kościół parafialny

Ratusz

Stara remiza strażacka

Ulica Długa

W centrum miasta znajduje się kościół parafialny, wybudowany w latach 1889 - 1894 w stylu neobarokowym. W tym samym miejscu istniał wcześniej drewniany kościół, o którym pierwsze wzmianki pochodzą z 1326 roku, spłonął on jednak w 1692 roku. Na obrzeżu miasta istnieje także kościół filialny pod wezwaniem św.Stanisława, wybudowany w 1741 przez Wacława Rzewuskiego, ówczesnego właściciela Żelechowa. Znajduje się tu także klasycystyczny pałac w wraz z parkiem i oficyną, którego budowę rozpoczął Jerzy Lubomirski w 1762 roku, a ostatecznie zakończył ostatni właściciel miasta Żelechowa, Jan Ordęga w 1838 roku. Jan Ordęga wybudował także w 1852 roku kaplicę grobową na cmentarzu parafialnym. W Żelechowie znajduje się jeden z największych rynków w Europie z położonym w centralnym miejscu dwukondygnacyjnym ratuszem z sukiennicami powstałym w XVIII wieku. Poza tym wiele drewnianych domów z XIX wieku.

Przed II wojną światową, na terenie obecnego parku znajdowała się synagoga. Została ona wybudowana w okresie 1770 - 1780. Podpalona już dwa dni po przybyciu wojsk niemieckich, została ostatecznie zniszczona przed 1945 rokiem.

Zobacz też: Synagoga w Żelechowie

[edytuj] Gospodarka

Żelechów stanowi ośrodek usługowy regionu rolniczego. Większość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych to małe zakłady usługowe i handlowe. Jednym z najważniejszych zakładów przemysłowych jest Waryński Żelechów, spółka zależna grupy holdingowej Bumar-Waryński. Produkuje się tam hydraulikę siłową i przyrządy służące do ćwiczeń siłowych i rehabilitacyjnych. Firma Lemet zajmuje się produkcją części zamiennych do ciągników. Firmy Piechur i Koger produkują buty. Poza tym w mieście mają siedzibę podmioty przemysłu spożywczego i odzieżowego.

[edytuj] Edukacja

W mieście znajduje się szkoła podstawowa i gimnazjum. Ze szkół średnich Liceum Ogólnokształcące im. Joachima Lelewela i Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Ignacego Wyssogoty Zakrzewskiego, w skład którego wchodzi liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum zawodowe, zasadnicza szkoła zawodowa i liceum uzupełniające.

[edytuj] Sport

W mieście działa klub sportowy Sęp Żelechów założony w 1921 roku. Drużyna piłkarska wchodząca w skład klubu, gra w biało niebieskich barwach, obecnie w mazowieckiej lidze okręgowej w grupie Siedlce. Największym sukcesem Sępa było granie w III lidze w sezonie 1981/1982.

[edytuj] Transport

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 807 Łuków - Maciejowice. Miasto położone 12 km, od trasy międzynarodowej E372. Miasto posiada bezpośrednie połączenie PKS z Garwolinem, Łukowem, Rykami, Siedlcami, Stoczkiem Łukowskim i Warszawą.

[edytuj] Znane osoby związane z Żelechowem

Ignacy Wyssogota Zakrzewski - pierwszy prezydent Warszawy, właściciel Żelechowa, spędził tam ostanie lata swojego życia i tamże został pochowany,
Romuald Traugutt - mieszkał w Żelechowie,
Joachim Lelewel - poseł na sejm z powiatu Żelechowskiego,
Izaak Meir Weisenberg - pisarz pochodzący z Żelechowa,
Janusz Józefowicz - choreograf, aktor, scenarzysta i reżyser, pochodzi z Żelechowa,
Janusz Białek - piłkarz i trener piłkarski, pochodzi z Żelechowa.