Vuursalamander
| Vuursalamander | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||
| Salamandra salamandra Linnaeus, 1758 |
|||||||||||||||
 Verspreidingsgebied. |
De vuursalamander (Salamandra salamandra) is een landbewonend, zwart gekleurd amfibie met gele strepen of vlekken. De vuursalamander wordt ook wel "goudsalamander" genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Kenmerken
De vuursalamander is makkelijk te herkennen aan het rubberig voorkomen ('textuur') van de huid en de zwarte en gele 'strepen' of streepachtige pigmentvlekken op de huid. De soort wordt opgedeeld in verschillende ondersoorten op basis van pigmenteringspatronen en morfologische aspekten. De gemiddelde lengte van een vuursalamander betreft zo'n 22 centimeter. Er komen echter ook exemplarisch gevallen van rond de 30 centimeter voor. De huidskleur van een vuursalamander is zwart met geel. De meeste exemplaren hebben een zwarte basiskleur met grote, ronde gele vlekken. Er zijn echter ook gele of oranje exemplaren met zwarte vlekken of lange zwarte strepen van neuspunt tot staart, en zelfs geheel gele vuursalamanders komen voor. De ondersoort S. s. gallaica heeft naast gele ook bloedrode, meer onregelmatige vlekken op voornamelijk de poten en kop.
[bewerk] Voedsel
Het voedsel van een volwassen vuursalamander verschilt van dat van een jonger exemplaar en bestaat voornamelijk uit wormen, insecten en slakken. Larvale vuursalamanders leven in het eerste levensjaar hoofdzakelijk van kleine kreeftachtigen zoals de watervlo. In het tweede levensjaar worden zoetwatervlokreeftjes het belangrijkst als stapelvoedsel. In het derde levensjaar, of het subadulte stadium, schakelt de vuursalamander direct over op wormen en naaktslakken.
Vuursalamanders zijn uitgesproken nachtdieren en zoeken actief naar voedsel. Ze kruipen over de vochtige humuslaag van bosbodems op zoek naar naaktslakken en wormen. Het zijn echte zichtjagers die in vochtige perioden met regen het actiefst zijn.
[bewerk] Voortplanting
De vuursalamander is een eierlevendbarende salamander; dit betekent dat de eieren zich in het lichaam van het wijfje ontwikkelen. Hierbij bestaat de kans, dat de larven elkaar in het moederlichaam opeten. De overlevende larven worden door het wijfje aan de rand van het water afgezet. Wanneer de jongen gedurende hun verdere ontwikkeling de kieuwen verliezen, verlaten zij voorgoed het water.
[bewerk] Gedrag
In het volwassen levensstadium mag de vuursalamander als strikt solitair levend aangemerkt worden. Over territoriaal gedrag bij adulte individuen is weinig bekend. Vuursalamanderlarven zijn derhalve agressief jegens soortgenoten en kannibalistisch. Ook de larven van bruine kikkers en alpenwatersalamanders, die vaak in dezelfde watertjes aangetroffen kunnen worden, worden als voedsel beschouwd.
Adulte vuursalamanders brengen de dag door in verlaten muizenholen, onder stenen, in en onder omgevallen boomstronken, in oude waterputten, in vochtige rotsspleten en onder humeus bladloof. Vuursalamanders graven zelf geen holen.
Vuursalamanders scheiden bij ongewenste aanraking een vloeistof af uit de paratoïd-klieren. Deze gifklieren liggen in kliercomplexen direct achter de ogen, bovenop de kop en vormen een gordel over het hoofd naar de hals. Ze zijn duidelijk zichtbaar. Deze paratoïd-vloeistof bevat o.a. Salamandrine en is giftig voor veel dieren en kan bij de mens bij orale opname hallucinaties veroorzaken. Bij onderzoekers is bekend dat de vloeistof hevige pijnen kan veroorzaken wanneer het in de ogen terecht komt.
[bewerk] Biotoop, verspreiding
Als algemene optimale biotoop van de vuursalamander in Europa geldt het matig vochtige beukenbos.
De vuursalamander is in het larvale en subadulte stadium een extreem kritische soort als het om het watermilieu gaat. Met name de pH-waarde en temperatuur van het water zijn gebonden aan kritische waarden willen de vuursalamanderlarven er succesvol in opgroeien. Luwe, rijkelijk door de zon beschenen dalen met zwak stromend, ondiep, mineraalrijk water met geringe plantengroei worden als optimale voortplantingshabitats beschouwd.
In Nederland komt de vuursalamander min of meer endemisch voor op de vochtigere overgangen van Essenbronbossen naar Vochtig Wintereiken-Berkenbos. Deze situatie is alleen aan te treffen in Zuid-Limburg, op de Maasdalflanken nabij Bunde. Daar leven ze in de beekrijke hellingbossen. Deskundigen spreken ook van een zeer kleine (rest)populatie in de Achterhoek in vochtige Beukenbossen. Onduidelijk is nog of daar sprake is van een relictpopulatie of dat er sprake is van recente migratie uit Duitsland.
[bewerk] Ondersoorten
De vuursalamander wordt in verschillende ondersoorten onderscheiden. Soms wordt een ondersoort tot aparte soort verheven, zoals Salamandra infraimmaculata, die lange tijd als ondersoort van de vuursalamander werd gezien. De ondersoorten fastuosa en bernadezi, zijn vivipaar, de anderen zijn ovovivipaar.
- S. s. almanzoris
- S. s. bejarae
- S. s. bernardezi
- S. s. beschkovi
- S. s. crespoi
- S. s. fastuosa
- S. s. gallaica
- S. s. gigliolii
- S. s. longirostris
- S. s. morenica
- S. s. salamandra
- S. s. semenovi
- S. s. terrestris
[bewerk] Waarnemingen in België en Nederland
De vuursalamander komt in Nederland in Zuid-Limburg en vermoedelijk in de kalkrijke beekdalen van de Achterhoek voor.
In België komt de vuursalamander vooral voor ten zuiden van de Samber en de Maas. In vlaanderen zijn er nog populaties in de Vlaamse Ardennen, Vlaams-Brabant en de Voerstreek.
