Vroege Oostelijke Slaven
Dit artikel behandelt het ontstaan en de expansie van de vroege Oostelijke Slaven, de bevolkingsgroep waaruit later de onder andere de Oekraïners, Russen en Wit-Russen ontstonden. Deze tijd in de geschiedenis van Rusland wordt gekenmerkt door een gebrek aan feitelijke kennis over het gebied waarin zij leefden en eindigt in de 9e eeuw met de invallen van en handel met de Vikingen, waardoor het eerste 'Russische' rijk ontstond: het Kievse Rijk.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong van de Slaven
De oorsprong van de (Oostelijke) Slaven (hierna aangeduid als Slaven) is tot op heden onbekend en wordt betwist. Dit komt door het ontbreken van geschreven bronnen van voor de 8e eeuw onder hen. Het Cyrillisch schrift werd pas geïntroduceerd in 863 en hun gebied lag relatief geïsoleerd van de beschavingen in Europa en Azië. Mogelijk hadden ze hun oorsprong in de Kaukasus, Polesië of Centraal-Azië, maar er worden ook veel andere oorsprongsgebieden aangegeven door verschillende wetenschappers. Zie bijvoorbeeld de Koerganhypothese. Veel is afgeleid uit archeologische opgravingen, geschreven bronnen van reizigers die het gebied bezochten en vergelijkende analyses van Slavische talen door linguïsten. Er zijn, afgezien van het controversiële boek van Veles zeer weinig documenten uit het gebied bekend van voor de 11e eeuw en geen enkele van voor de 9e eeuw. Het eerste historische manuscript is de nestorkroniek (eigenlijke benaming Het verhaal van de voorbije jaren) die waarschijnlijk door Nestor van Kiev werd geschreven in de laat 11e, begin 12e eeuw. In het boek worden de twaalf Slavische stammen (plemena) beschreven die zich in de 9e eeuw vestigden tussen de Oostzee en de Zwarte Zee.
Dit waren de (tussen haakjes de Russische naam):
- Chorvaten (Witte; voorouders van de Kroaten)
- Derevljanen (Древляне)
- Doeleben (Дулёбы) (later Boezjanen (Бужане) en Wolynjanen (Волыняне) volgens sommige historici)
- Dregovitsjen (Дреговичи)
- Ilmen Slaven of Slovenen (Ильменские славяне of словѣне)
- Krivitsjen (Кривичи)
- Oelitsjen of Oeglitsjen (Уличи/Угличи)
- Poljanen of Polanen (Поляне)
- Radimitsjen (Радимичи)
- Severjanen (Северяне)
- Tivertsen (Тиверцы)
- Vjatitsjen (Вятичи)
Uit archeologisch en linguïstisch bewijs is door historici, filologen en archeologen de theorie opgesteld dat de Slaven tegen 1500 v. Chr. een etnische groep moeten hebben gevormd. Rond 800 v. Chr. (IJzertijd) werd het gebied dat eens Europees Rusland zou worden genoemd bewoond door deze Slavische stammen en door Fins-Oegrische stammen, die later werden geassimileerd door de eersten. De Slaven concentreerden zich in een gebied rondom de Pripjat-moerassen, mogelijk tussen de rivieren de Vistula en de Don en zwermden van daar uit alle richtingen uit. De Slaven waren polytheïstisch, een typisch bosvolk.
[bewerk] Scythen en Sarmaten
De Slaven werden waarschijnlijk verdreven uit de zuidelijke steppen door de nomadische Scythen, die op hun beurt weer verdreven waren uit China en steeds verder westwaarts trokken tussen 800 en 600 v. Chr.. De Scyten onderwierpen een aantal, waarschijnlijk Slavische, stammen in het zuiden, die door Herodotus Neuri en Budini werden genoemd. De Slaven legden voorzichtige contacten met de Griekse koloniën op de Krim en er ontstond handel tussen de Grieken en de Scythen. De eersten handelden in olijfolie, wijn en textiel en de laatsten in vee, huiden, bont, hout, bijenwas, honing en graan. Rond 200 v. Chr. kwamen de Sarmaten vanuit Azië en vestigden zich in het zuiden. De Scythen werden verdreven of geassimileerd en verdwenen rond 100 v. Chr. als bevolkingsgroep, al wordt door Romeinse geschiedschrijvers later soms nog wel gesproken van Scythen, waar het echter Slaven betreft. Het Romeinse Rijk nam in die tijd ook de Griekse koloniën in.
[bewerk] Goten en Zwarte Hunnen
400 jaar later werden de Sarmaten verdreven door de Baltische Goten, die hun rijk uitbreidden tot aan de Zwarte Zee en de Romeinse keizer Decius bij de Donau versloegen in 251. Rond 300 tot 400 werden de Goten bekeerd tot het christendom en splitsten zich op, waarbij de Ostrogoten in het Russische gebied bleven. De Slaven accepteerden hen als hun overheersers rond 400. De Zwarte Hunnen kwamen vanuit Mongolië naar Europa en verdreven de Ostrogoten naar het westen. Rond 360 bereikten ze de Kaspische Zee en veroverden tot 400 het hele zuidelijke gebied tussen de Wolga en de Rijn. Rond 451 hadden de Zwarte Hunnen onder leiding van Atilla de meeste Slavische stammen overwonnen, maar kregen ook de eerste tegenslag te verduren tegen de Romeinse generaal Flavius Aetius in de Slag op de Catalaunische velden in Gallië.
[bewerk] Expansie van de Slaven
Na 450 nam de macht van het te uitgestrekte rijk van de Zwarte Hunnen af en rond 500 hadden deze zich teruggetrokken tot bij de benedenloop van de Don en de Wolga. Een aantal overgebleven Goten vestigden zich op de Krim, wat tot in de 16e eeuw terug te zien was in het Krimgotisch. De Germanen trokken vervolgens naar het westen en de Slaven trokken in hun gebieden en vestigden zich tot aan de Elbe en bedreigden aan de Donau het Byzantijnse Keizerrijk. Deze Slaven hielden zich bezig met landbouw, jagen en vallen zetten, vissen, bijenhouden en nomadische veeteelt.
[bewerk] Avaren en Chazaren
Opnieuw kwam er echter een Mongools volk naar Zuidelijk Rusland; de Avaren. De Byzantijnse keizer Justinianus I had een niet-aanvalsverdrag met hen gesloten en de Avaren trokken daarom ten noorden van zijn rijk door Zuid-Rusland, versloegen de Slaven, die toen de dominante bevolkingsgroep waren in het Oost-Europees Laagland, en bereikten de Elbe in 562. Ze stichtten een Avaarse Khanaat rond de Donaudelta en vielen in 626 alsnog Constantinopel aan, maar wisten de stad niet te veroveren. Hun rijk begon toen te krimpen tot een gebied ten noorden van de Donau en ten zuiden van de Dnjestr. De Slaven splitsten zich rond die tijd op in zuidelijke, westelijke en oostelijke groepen. De oostelijke Slaven vestigden zich aan de Dnjeprrivier in het hedendaagse Oekraïne en verspreidden zich vandaar noordwaarts naar de noordelijke vallei van de Wolga (ten oosten van het huidige Moskou) en westwaarts naar de stroomgebieden van de noordelijke Dnjestr en de Westelijke Bugrivier in het hedendaagse Moldavië en het zuiden van Oekraïne. De Slaven hadden in die tijd handelsrelaties met de noordelijke vikingen en het zuidelijke Byzantijnse Keizerrijk. Kiev werd waarschijnlijk gesticht in de 5e of de 6e eeuw als een fort dat de Dnjepr beheerste en waar tol werd geheven op boten die terugkeerden naar het Byzantijnse Keizerrijk.
In 606 hadden de Slaven bij de Elbe de Avaren teruggedreven en ze spreiden zich uit tot op het Griekse schiereiland Peloponnesos. De Chazaren, een ander Turkstalig Aziatisch volk, had zich inmiddels gevestigd ten oosten van de Kaspische Zee en rukte van daaruit op naar het westen. Tegen 650 strekte het zich uit van de Oxus (Amoe Darja) tot aan de Dnjestr en begon veel te handelen met het Byzantijnse Keizerrijk. Nadat hun khan zich had laten bekeren tot het jodendom deed een groot deel van de Chazaren dit ook. Ten zuiden van de Kaukasus rukte echter een nieuw rijk op; het islamitische rijk van de Abbasiden en in 793 begonnen de invallen vanuit het oosten door de Vikingen of Noormannen, die later bekend werden als Varjagen en volgens de Nestorkroniek onder Rurik in 880 de basis vormden voor het middeleeuwse Kiev-Rus. Deze zogenaamde Noormannen-theorie is algemeen geaccepteerd in de westerse wereld, maar wordt betwist in de Slavische wereld onder wetenschappers, die een alternatieve Anti-Noormannentheorie aanhangen.
[bewerk] Zie ook
- Koerganhypothese
- Lausitzercultuur
- Oerslavisch
- Przeworskcultuur
- Roethenië
- Rus'
- Russen
- Sredny Stog-cultuur
- Tsjernjachovcultuur
[bewerk] Externe links
- LOC Country studies: Russia (Engels)
- Nestorkroniek (Nederlands)
- Rusnet: Oost-Slavische stammen in de Middeleeuwen
