Vrije Zone Triëst

De Vrije Zone Triëst (Italiaans: Territorio Libero di Trieste, Sloveens: Svobodno Tržaško Ozemlje, Kroatisch: Slobodna Teritorija Trsta) is een historische stadstaat, gesitueerd tussen Joegoslavië en Italië. Deze zone omvatte het noorden van Istrië vanaf de rivier de Mirna, het gebied gelegen tussen de Sloveense Karst en de Adriatische Zee alsmede het zuidelijke deel van de West-Sloveense regio Primorska (Duits: Küstenland). Het gebied werd in zone A (Triëst) en zone B (rond Koper in het zuiden) gesplitst. Uiteindelijk werd zone A Italiaans en zone B Joegoslavisch.

De Vrije Zone werd in 1947 geschapen om een oplossing te vinden voor de Italiaanse en Joegoslavische aanspraken op de stad, die van strategisch belang was voor de handel in Centraal-Europa. De Vrije Zone bleek onbestuurbaar en werd in 1954 in het verdrag van Londen tussen de twee buurlanden verdeeld. In 1977 verdween de staat officieel als gevolg van de verdragen van Osimo.

[bewerk] Geschiedenis

Na de Eerste Wereldoorlog annexeerde Italië de stad Triëst, Istrië en gebieden in het westen van het hedendaagse Slovenië. Deze gebieden waren Oostenrijks bezit, maar Italië had deze gebieden in het Pact van Londen (1915) beloofd gekregen als het aan de geallieerde zijde zou meevechten. De bevolking in het stadscentrum van Triëst was voornamelijk Italiaans, terwijl de bevolking in de overige stadswijken overwegend uit Slovenen bestond. Het overige gebied van de Vrije Zone Triëst werd voornamelijk bewoond door Slovenen en Kroaten. Tijdens de jaren twintig leden de Slavische volkeren onder het fascistische regime dat in Italïe aan de macht was gekomen. Vele Kroaten en Slovenen vluchtten naar Joegoslavië, terwijl anderen zich bij de verzetsorganisatie TIGR aansloten.

In de Tweede Wereldoorlog vocht Italië aan de zijde van de as-mogendheden. Het fascistische regime verdween in 1943 en Italië capituleerde. Slovenië en Kroatië annexeerden het gebied, maar het gebied bleef bezet door de Duitse Wehrmacht. Op 1 mei 1945 veroverden Joegoslavische en Sloveense eenheden de stad, terwijl de volgende dag ook troepen uit Nieuw-Zeeland arriveerden. De Duitse eenheden gaven zich toen over aan de Nieuw-Zeelanders. Dit zorgde voor spanningen tussen Joegoslavië (gesteund door de Sovjet-Unie) en de geallieerden om wie het gebied zou mogen besturen.

Op 7 februari 1947, werd een vredesakkoord getekend met Italië zonder het grensverloop tussen Italië en Joegoslavië definitief vast te leggen; in dit verdrag werd de oprichting van de later te creëren Vrije Zone Triëst vastgelegd. Het gebied werd verdeeld in twee zones: zone A en zone B. Zone B was de grootste van de twee zones en werd bestuurd door het Joegoslavische leger. Zone A was kleiner dan zone B maar bevatte wel de stad Triëst en had meer inwoners. Zone A werd bestuurd door Amerikaanse en Britse strijdkrachten. Hierdoor functioneerde de Vrije Zone Triëst nooit als een echte onafhankelijke staat. Toch werd de formele status van het land gerespecteerd en werd er een eigen munteenheid ingesteld.

In 1954 werd het bestuur over zone A overgedragen aan Italië, terwijl zone B bij Joegoslavië werd gevoegd. In 1977 werd de Vrije Zone formeel opgeheven en het gebied definitief gedeeld tussen Joegoslavië en Italië (het verdrag werd getekend in 1975, echter pas omgezet in 1977).