Pact van Londen
Het Pact van Londen is een geheim verdrag dat gesloten werd in 1915 tussen Italië en de Entente (onder andere Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland). Dit verdrag regelde de beloning voor Italië als het zou overstappen naar het geallieerde kamp. Met het Pact van Londen kon Italië een maximale expansie naar het oosten realiseren, daar het als basis diende voor het Verdrag van Rapallo (1920).
[bewerk] Achtergrond
Op 2 augustus 1914 verklaarde Italië haar neutraliteit naar aanleiding van het begin van de Eerste Wereldoorlog. Bestaande verplichtingen tussen Oostenrijk-Hongarije en Italië moesten vooral de status-quo aan de grenzen garanderen. Omdat in 1915 al duidelijk werd dat de oorlog langer zou gaan duren dan de legerleidingen in de verschillende landen oorspronkelijk gedacht hadden, werd het van steeds groter belang een doorbraak te forceren. Menigeen meende dat Italië deze doorbraak kon leveren, indien het actief aan de oorlog zou gaan deelnemen. Zo zou Frankrijk zijn troepen aan de Italiaanse grens verplaatsen en aan het front kunnen inzetten. Vanuit deze positie kon Italië onderhandelen met beide partijen, de Entente en de Centrale mogendheden, om zo veel mogelijk gewin te behalen. De Italiaanse premier Antonio Salandra introduceerde in deze context de gevleugelde uitdrukking van het sacro egoismo. In maart 1915 bood Oostenrijk-Hongarije onder Duitse druk Zuid-Tirol met Trentino aan Italië aan, hetgeen echter pas na de oorlog door Italië ingelijfd mocht worden. De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Georgio Sonnino wilde echter de irredentistische formule realiseren: Zuid-Tirol plus Triëst, Gorizia en Gradisco, Koper en delen van Istrië. Triëst en omstreken zou een onafhankelijke republiek worden. Daarnaast eiste Italië verschillende Dalmatische eilanden. Een en ander zou onmiddellijk gerealiseerd moeten worden. Oostenrijk-Hongarije ging hiermee niet akkoord en Italië stapte op 3 mei 1915 uit de alliantie met de Centralen. Italië had echter al enige dagen eerder, op 26 april 1915, het Pact van Londen met de Entente getekend.
[bewerk] Inhoud
Het Pact van Londen verzekerde Italië van de volgende gebieden:
- Het overwegend Duitstalige Zuid-Tirol en Trentino;
- Het uitsluitend Duits- en Sloveenstalige Val Canale (Duits: Kanaltal, Sloveens: Kanalska dolina) rond Tarvisio (Duits: Tarvis, Sloveens: Trbiž);
- Het etnisch gemengde Gradisco (Sloveens: Gradišče), Gorizia (Duits: Görz, Sloveens: Gorica), Triëst, Istrië, de Kvarner (o.a. Rijeka) en verschillende eilanden (o.a. Cres en Losinj). Het Oostenrijkse kroonland Primorska (Duits: Küstenland, Italiaans: Littorale);
- circa de helft van Dalmatië;
- Albanië werd een protectoraat van Italië.
Bovendien zou Italië worden gecompenseerd voor elke (Franse of Britse) verovering van Duitse koloniale bezittingen in Afrika door Frankrijk en Groot-Brittannië. Het Pact van Londen werd bekroond door een krediet aan het economisch noodlijdende Italië ter hoogte van 50 miljoen Britse pond.
[bewerk] Slotopmerking
Het Pact van Londen is een voorbeeld van de oude Europese geheime diplomatie, waarin invloedsferen worden vastgelegd zonder de positie van de betroffen bevolking ook maar enigszins te betrachten. Slachtoffers van het Pact van Londen waren vooral de Kroaten en Slovenen, die nu onder Italiaans gezag kwamen, waar hun rechten niet meer gerespecteerd zouden worden. Het pact diende als richtsnoer voor het Verdrag van Rapallo in 1920. Het Pact werd officieel bekend, doordat de bolsjewieken na de Oktoberrevolutie in 1917 de documenten publiceerden. Een van de strijders tegen dit pact - en in het algemeen tegen de geheime diplomatie - was de Amerikaanse president Thomas Woodrow Wilson (met zijn Veertien Punten, 8 januari 1918). De gevolgen van het pact werden door de Tweede Wereldoorlog gedeeltelijk ongedaan gemaakt.
Zie ook: Lijst van verdragen
