Vemork
Vemork is de naam van een klein plaatsje, bij Rjukan, in de gemeente Tinn in de Noorse provincie Telemark. Het dankt zijn bekendheid aan de gelijknamige waterkrachtcentrale, die van 1906 tot 1911 werd gebouwd om energie op te wekken uit de Rjukanfossen, een 104 m hoge waterval. Tegenwoordig is het een museum, maar bij de bouw was het de grootste waterkrachtcentrale ter wereld. Met behulp van de opgewekte energie werd in een nabijgelegen fabriek kunstmest gefabriceerd.
[bewerk] Zwaar water
Bij de centrale bouwde Norsk Hydro in 1934 de eerste commerciële fabriek voor zwaar water, oorspronkelijk een nevenproduct dat bij de fabricage van kunstmest ontstond. Tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde Duitsland dit zware water te gebruiken bij de ontwikkeling van een eigen atoombom. De geallieerden wilden dit voorkomen en hebben diverse pogingen ondernomen om de productie stil te leggen Het Noorse verzet wist de fabriek in februari 1943 succesvol te saboteren, waarna de productie enige tijd stillag. De fabriek is in november 1943 door Amerikaanse bommenwerpers gebombardeerd. Het transport vanuit de fabriek verliep per spoor, waarbij de treinen het nabijgelegen meer (Tinnsjå) moesten oversteken. Op 20 februari 1944 werd de veerboot Hydro door middel van tijdbommen door het Noorse verzet tot zinken gebracht. De productie van zwaar water werd hierna naar Duitsland overgebracht.
