Tom Poes
|
Tom Poes is de fictieve hoofdfiguur uit de gelijknamige stripverhalen over de kat Tom Poes, bedacht en getekend door Marten Toonder.
De eerste Tom Poes strip (Tom Poes en het geheim van de Blauwe Aarde) verschijnt in het dagblad De Telegraaf/Nieuws van de dag, vanaf 16 maart 1941. Aanvankelijk betreft het een kinderstrip, voor jeugd vanaf 10 jaar. De eerste verhalen worden geschreven door Phiny Dick, Toonders echtgenote, en getekend door Marten Toonder. Vrijwel gelijktijdig verschijnt Tom Poes ook in Zweden en in Tsjechoslowakije.
Aanvankelijk is Tom Poes de hoofdfiguur in de strip, die overigens altijd zijn naam zou blijven dragen. In het derde avontuur, ('In den toovertuin') stapt een zekere Heer Olivier B.(Berendinus) Bommel de verhalen binnen. Met uitzondering van het 17e avontuur zal heer Bommel een vast karakter worden in de strips, en na verloop van tijd zelfs tot de hoofdpersoon uitgroeien.
De avonturen van Tom Poes verschijnen zowel als een dagstrip (dagelijks gepubliceerd in diverse dagbladen, aanvankelijk in De Telegraaf, na de oorlog gedurende meer dan 4 decennia in de NRC Handelsblad en De Volkskrant (1947-1965)), in vele regionale dagbladen en als weekstrip (o.a Ons Vrij Nederland, Donald Duck en Revue). In de dagstrip staan de teksten naast of onder de tekeningen, in de weekstrip zijn ze in tekstballonnen in de tekeningen opgenomen. De dagstrip geldt als het belangrijkste werk, en het immense volume (11768 afleveringen (in totaal 177 verhalen) tot aan 'Het Einde van Eindeloos' in 1988) doet al het andere werk verbleken.
Waar Toonder aanvankelijk teksten schrijft om de tekeningen te verduidelijken worden vanaf ca. 1950 de rollen omgedraaid. Toonder is niet langer in de eerste plaats een tekenaar maar wordt een verteller. Zijn verhaaltrant kent vele eigenaardigheden, die hun weg in het dagelijks taalgebruik hebben gevonden. Toonder speelt in de Tom Poes verhalen op meesterlijke wijze met de Nederlandse taal. Al in 1954 wordt hij opgenomen als lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde waarmee hij als literator wordt erkend. Toch zal de discussie over het literair gehalte van de Tom Poes verhalen nog jaren voortduren. Met het verschijnen van het verhaal 'De Bovenbazen' in 1964 verstomt deze discussie, en zijn Toonders literaire kwaliteiten verder onomstreden.
Het succes van de Tom Poes verhalen is voor een belangrijk deel terug te voeren op de wisselwerking tussen de slimme, bijna betweterige kat en de dommige en ietwat naïeve Heer van Stand. Tom Poes mag dan in de strips vrijwel voortdurend de redding zijn van Heer Bommel, Heer Bommel was de redding van Tom Poes als stripfiguur.
Hoewel er meerdere verhalen zijn waarin Heer Bommel niet meespeelt, is er slechts één verhaal waarin Tom Poes geen opwachting maakt: Het Griffioen-ei. Dit verhaal werd voor het eerst gepubliceerd in het NRC van 9 januari 1976 t/m 6 maart 1976.
[bewerk] Wederkerende personages (en karakteristieke uitspraken)
- Tom Poes (Hm!)
- Ollie B. Bommel (Verzin toch eens een list, jonge vriend! - Sta ik dan overal alleen voor?)
- Bediende Joost (Het is allemaal heel betreurenswaardig, met uw welnemen.)
- Gauwdief Bul Super (Ik ruik zaken, Hiep. Superzaken!)
- Maatje van Bul Super: Hiep Hieper (Baas, we moeten onze slag slaan! Die bolle heeft niets in de gaten!)
- Markies de Cantecler de Barneveld (later: Canteclaer) (Tiens! Deze stuitende figuur is niets te dol) en ('Fi donc,' prevelde hij, 'de aarde wordt steeds platter. Een schijf, bewoond door rapalje en botteriken. Het is affreus.')
- Natuurwezen Kwetal (Jij doet aan breinpluk, maar dit is de tijd van het ipsen en daarom verpop ik mijn denksels!)
- Bovenbaas AWS alias Amos W. Steinhacker (Noem me geen meneer! Ik ben geen minvermogende, nog niet!)
- Buurvrouw Juffrouw Doddel (Zeg toch Doddeltje, mallerd!)
- Commissaris Bulle Bas (Dit keer ben je er bij, Bommel! Ik ga je opschrijven. Wat is je naam?)
- Brigadier Snuf, assistent van Bulle Bas
- Burgemeester Dickerdack (Doe er iets aan, Bas!)
- Professor Dr. Dr. Dr. Zbygniew Prlwytzkofski (Praw! Gene beheersing des moedersprakes!)
- Professor Dr. Joachim Sickbock (Maar komaan, in de wetenschap kan fatsoen geen rol spelen.)
- Drs. Zielknijper (Met geschoolde liefde kan men soms verrassende resultaten bereiken, dat leert de praktijk!)
- Ambtenaar 1e klasse Dorknoper (Dat kost drie florijnen aan leges, vijf wanneer u de gezondheidstoestand en de gebreken van de gezochte eveneens wilt weten)
- Schilder Terpen Tijn (Het vibreert, de trilling zit nog in de eh... dinges!)
- Kapitein Wal Rus (Joop, de portier van Bobbels, zei dat ik hier moest wezen.)
- Wammes Waggel (Hihihi, wat enigjes!)
- Tovenaar Hocus P. (Pilatus) Pas (Bij Zazel en Iod, rook en zwavel op mijn pad!)
[bewerk] Tom Poes in Donald Duck
Tom Poes verscheen lang ook als balloonstrip in het weekblad Donald Duck. Soms waren dit bewerkingen van dagstrips, soms geheel nieuwe verhalen. Deze worden weer opnieuw uitgegeven door Uitgeverij Panda. De strip verscheen van 1 oktober 1955 tot 23 augustus 1969 en van 22 augustus 1980 tot 7 oktober 1988. De laatste vijf verhalen uit die periode zijn echter overdrukken van verhalen die oorspronkelijk in het weekblad Revue verschenen. Enkele platen zijn opnieuw getekend (wat duidelijk te zien is), omdat de oorspronkelijke tekeningen bij de brand op Nederhorst den Berg (waar toen de Toonderstudio zat) verloren waren gegaan. Overigens zijn de meeste verhalen uit de Donald Duck niet van de hand van Marten Toonder zelf. De meeste zijn verzorgd door Dick Matena die eind jaren '90 de strip op verzoek van de Toonderstudio's voortzette in de Donald Duck en nog twee strips maakte. Dit waren tot nu toe werkelijk de allerlaatste.
