Tempera
Tempera is een verfsoort bestaande uit een emulsie met kleurpigment. Het woord tempera komt van het Latijnse temperare dat mengen betekent. Men denkt dat tempera is uitgevonden in Egypte, tijdens de Romeinse tijd. Vóór de uitvinding van olieverf werd tempera veel gebruikt voor schilderijen en het verluchtigen van manuscripten. Russische iconen werden en worden nog steeds traditiegetrouw met tempera geschilderd. De meest gebruikte tempera is de eitempera.
Tempera werd gemaakt door het met de hand samenwrijven van droge, poedervormige pigmenten, vermengd met eidooier en water. Dit temperarecept is rond 1390 voor het eerst opgeschreven door Cennino Cennini in zijn boek Il Libro del l'Arte. Eigeel is van zichzelf een emulsie van olieachtige stoffen en water, waarin eiwitten zijn opgelost. Als de tempera droogt, verdampt eerst het water, waarna de eiwitten denatureren en niet meer in water oplosbaar zijn. De olie schijnt chemisch niet te veranderen bij het droogproces, maar houdt de verflaag soepel. Schilderijen gemaakt met tempera hebben de eeuwen doorstaan.
Een emulsie op basis van eiwit schijnt ook wel gebruikt te zijn. Andere materialen werden vermengd met de ei-emulsie zoals honing, gestremde melk (caseïne) en verschillende plantaardige gomsoorten. Ook werd er wel olie doorheen gemengd, en men denkt dat zo langzamerhand de olieverf is uitgevonden.
Tempera droogt snel en is bovendien aan bederf onderhevig. De kunstenaar moest daarom telkens opnieuw zijn verf aanmaken. Niettemin beleeft tempera van tijd tot tijd een revival en wordt het door kunstenaars herondekt, waarbij vooral de frisse kleuren erg aanspreken.
Schilderen met tempera kan niet, zoals met olieverf, spontaan alla prima gebeuren. De verf droogt namelijk zeer snel. Bovendien is tempera niet transparant, zoals veel kleuren olieverf dat wel zijn. Daarom worden kleurmengingen verkregen door met dunne lijnen te arceren. Het werken met tempera is dus zeer arbeidsintensief. Voor het verkrijgen van een overgang van licht naar donker moeten zeer veel arceringen over elkaar worden heengezet. Dit alles is waarschijnlijk er de oorzaak van dat zeer oude schilderijen wat primitief en stijf overkomen.
Sinds de uitvinding van olieverf heeft tempera veel terrein verloren. Het werd nog wel vaak voor de onderschildering gebruikt. Temperaverf is vrij dof, en verkrijgt pas glans door er een waslaag of vernis op aan te brengen. Tempera wordt aangebracht op een witte ondergrond van krijt of gips.
