Socialistisch realisme
Het socialistisch realisme was de toonaangevende en tevens de enige toegelaten kunst- en literatuurstroming in de Sovjet-Unie, vanaf de jaren '20 tot de implosie van de Sovjet-Unie. Meer dan 50 jaar was ze de officiële kunstmethode in de Sovjet-Unie. De stroming kreeg na de Tweede Wereldoorlog grote invloed in de DDR en de andere staten van het Warschaupact.
[bewerk] Context
Bij het ontstaan van de Sovjet-Unie waren kunstenaars nog min of meer vrij wat het maken van kunst en literatuur betrof. Enkel werken die expliciet anti-sovjet waren, vielen onder de censuur van Glavlit. De bekommernissen van de Partij waren in die tijd vooral politiek en economisch van aard. Echter, nadat Stalin de NEP had opgeheven, en het eerste vijfjarenplan afgekondigd werd, wenste hij ook het culturele leven volledig naar zijn hand te zetten. Kunstenaars werden gelijkgesteld aan arbeiders, en dat moest zich ook weerspiegelen in de kunst. Er werd een nieuwe methode afgekondigd die gold als de verplichte en enig toegestane methode voor kunst en literatuur: het "socialistisch realisme". De kunst en literatuur werden helemaal afgesteld op de arbeiders: ze moest eenvoudig zijn om te begrijpen, zonder ingewikkelde plots, en bovenal, ze moest "de werkelijkheid weerspiegelen in haar revolutionaire ontwikkeling".
In de DDR kregen auteurs die van het socialistisch realisme afweken, doorgaans simpelweg hun werk niet gepubliceerd. In de jaren 1960 waren er enkele pogingen de literatuur 'vrijer' te laten (met name op de Conferentie van Bitterfeld), maar het resultaat schrikte de overheid af. Dissidente auteurs dienden ofwel hun boodschap zodanig te verpakken dat ze enkel voor de goede verstaander begrijpelijk was, ofwel hun werk voor eigen gebruik te houden. Pas in de late jaren 1980, tijdens het laatste 'Tauwetter', kwam veel opstandig werk aan de openbaarheid. Het gebeurde ook wel dat zulke auteurs hun werk in West-Duitsland wel gepubliceerd kregen, wat vrijwel steeds tot controverse in het Oosten leidde.
[bewerk] Kenmerken van het socialistisch realisme
- De realiteit moest afgebeeld worden zoals die zich voordoet. (Lees: zoals die zich zou moeten voordoen, en het reeds doet). Ruimte voor negatieve waarheden was er niet.
- Literatuur moest optimistisch en positief zijn, er moest enthousiasme van uitstralen, en ze moest vervuld zijn van heldendom.
- In de literatuur moest er altijd een positieve held de hoofdrol krijgen; dit kon een arbeider zijn, een boer, een partijlid, een ingenieur...
- De kunst moest duidelijk Sovjet-Russisch zijn, volksverbonden en bovenal begrijpelijk voor het proletarische arbeidersvolk. Ze mocht niet choqueren, en experimentele kunst was uit den boze.
[bewerk] Socialistisch-realistische kunstenaars
- Maksim Gorki
- Konstantin Paustovskij
- Michail Sjolochov
- Erwin Strittmatter
