Patates frites
Patates frites (in Nederland: patat, ook wel friet, in België: frieten (fritten)) is een gerecht van gefrituurde aardappelreepjes.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong
Volgens een legende komen patates frites uit Dinant, in de provincie Namen van België. De traditie bestond erin om visjes te frituren. Door onvoldoende beschikbaarheid van de kleine riviervisjes die men traditioneel gebruikte, is men aardappelen gaan gebruiken, gesneden op het formaat van de kleine visjes, wat algemene inslag heeft gevonden. Foutief spreken de Engelstaligen dus over French fries, een gewoonte die dateert van de Eerste Wereldoorlog. Canadese en Amerikaanse soldaten ontdekten de patates frites aan het front achter de IJzer. Maar aangezien de voertaal in het leger Frans was, werd de herinnering aan 'French fries' mee naar huis genomen. Een andere lezing over herkomst gaat er vanuit, dat French te maken heeft met het Engelse frenched wat wil zeggen gesneden.
Dit is in ieder geval één versie van de geschiedenis van de frietjes. De Fransen eisen evenzeer de creatie van hun patates frites op, en verwijzen daarbij naar 'de allereerste friture' die op de Pont Neuf zou hebben gestaan.
Deze lezing (de kleine visjes) is van de hand van Jo Gérard. Naar zijn zeggen uit een oud familiedocument. Dit is echter nooit door anderen gecontroleerd/bevestigd.
Rond 1900 waren frieten al gemeengoed in België, maar in Nederland nog vrijwel onbekend. Voor het eerst was er een frietkraam in 1905 op de kermis van Bergen op Zoom. Het succes van de frietkraam reisde met de kermis mee, en verspreidde zich zo over de rest van Nederland.
[bewerk] Verkoop van patates frites
Patates frites is ook te koop in snackbars (patatzaken genoemd in de Hollandse volksmond, friettent Zuid-NL), frituren (ook wel frietkotten genoemd in de Vlaamse volksmond), en cafetaria's (snackbars) en is een populair bijgerecht in restaurants en eetcafés. Traditioneel worden frieten geserveerd in een puntzak; deze is makkelijk af te scheuren zodat je handen niet vuil worden van de mayonaise (België en Nederland) of een oude krant (Engeland), maar tegenwoordig wordt in de meeste gevallen een plastic of kartonnen bakje gebruikt.
Voorgebakken patates frites is te vinden in het vriesvak van de meeste supermarkten. Sommige daarvan zijn geschikt om af te bakken in de oven. Sinds een aantal jaren zijn er ook frieten te koop die in de magnetron bereid kunnen worden.
[bewerk] Aardappels voor patates frites
De meest gebruikte aardappels voor patates frites zijn 'melige' aardappelen (zo genoemd wegens hun hoge zetmeelgehalte). De bekendste daarvan is het bintje. Dit is geschikt als frituuraardappel omdat het een lange vorm heeft, de ogen aan de oppervlakte liggen en het de juiste samenstelling heeft. Bovendien kunnen de kleinere aardappels gebruikt worden als kookaardappel. Het bintje is vrij bevattelijk voor ziekten, zodat vrij veel bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Andere aardappelrassen die geschikt zijn voor patates frites zijn: Agria, Première, Santé en Victoria (aardappel).
Aardappels mogen voor verwerking tot patates frites niet te koud bewaard zijn, omdat er dan te veel suikers gevormd worden, waardoor de frieten tijdens het frituren donkerbruin kleuren.
[bewerk] Soorten patates frites
Patates frites is er in verschillende diktes vanaf 6mm tot wel 15mm.
[bewerk] Belgische frieten
De frieten worden twee keer gebakken. Een eerste keer gaan de frieten het frituurvet of frituurolie (van ongeveer 130°C) in om voorgebakken te worden. Tijdens die voorbak (6 à 7 minuten) wordt de rauwe aardappel vooral gekookt en niet zozeer gebakken, waardoor de aardappel een groot gedeelte van zijn vocht verliest. Na die voorbak laat men de frieten een half uur rusten, waarna ze in frituurvet (of -olie) van 180°C gebakken worden tot ze een mooie goudbruine kleur hebben. Voorgebakken frieten ("diepvriesfrieten") zijn verkrijgbaar die dan nog maar één keer gebakken hoeven te worden.
Belgische frieten hebben meestal een dikte van 10 tot 13 millimeter.
[bewerk] Franse patates frites
Franse allumettes is een zeer dunne patates frites die eenmalig gebakken worden.
[bewerk] Engelse Chips
Engelse patates frites (chips) zijn dikker dan de Belgische frieten en worden vaak gewoon in de pan gebakken in plaats van gefrituurd. Meestal heeft het vet ook een lagere temperatuur dan in Nederland en België, waardoor de Engelse patates frites niet dichtschroeien en daardoor meer vet opzuigen. In het Verenigd Koninkrijk is het de gewoonte patates frites te bestrooien met azijn en te eten met vis: fish & chips is er ongemeen populair als fastfood.
[bewerk] Raspatat
Raspatat is een soort patates frites uit geperste aardappelpuree.
[bewerk] Steppegras
Zeer dunne friet, lijkt op gras.
[bewerk] Patates frites met bijgerechten en sauzen
[bewerk] Patates frites met sauzen
Patates frites wordt vaak gegeten als snack in bepaalde combinaties met sauzen. Deze samenstellingen hebben soms kleurrijke namen, die vaak sterk regionaal bepaald en bekend zijn, In Vlaanderen wordt patates frites meestal besteld als "een pakje met x" of "een grote/kleine (friet) met x", in Nederland zijn combinaties van sauzen vaak (regionaal) bekend onder specifieke benamingen:
[bewerk] Patat met
Patat met is patates frites met mayonaise. Tegenwoordig serveren de meeste snackbars fritessaus, omdat dat goedkoper is (gezien het minder olie bevat) en de emulsie langer houdt op de warme frieten.
[bewerk] Patat speciaal
Patat speciaal is patates frites met mayonaise, (curry)ketchup en uien. In Nederland wordt de curry soms vervangen door tomatenketchup maar meestal kun je kiezen tussen beide soorten. De term friet speciaal is ook in België gekend. In Bergen op Zoom wijkt men hiervan af door aan het "frietje speciaal" ook nog pindasaus toe te voegen, wat elders bekend staat als "oorlog".
[bewerk] Patat met pindasaus
Patat met pindasaus is patates frites met pindasaus (ook wel bekend als satésaus). Dit wordt in de volksmond ook wel aangeduid met patatje pinda.
[bewerk] Patatje flip
Patat flip is patates frites met pindasaus en mayonaise, met uitjes wordt het in sommige regio's een patatje oorlog genoemd.
[bewerk] Patatje oorlog
Patatje oorlog verschilt per regio, kan zijn:
- a) patates frites met pindasaus en mayonaise, naar keuze nog aangevuld met rauwe (gesnipperde) uitjes.
- b) patates frites met mayonaise, ketchup, currysaus, pindasaus en uien.
- c) patates frites met mayonaise, pindasaus, currysaus en rauwe (gesnipperde) uitjes, maar zonder ketchup.
In België is een "Patatje oorlog" frites met mayonaise, (curry)ketchup en (gesnipperde) uitjes.
De toevoeging oorlog is een verwijzing naar het slordige toevoegen van de ingrediënten, alsof het om een slagveld gaat. Ook de toevoeging van curry (in het verleden vaak ketchup) zal in het ontstaan van de naam hebben bijgedragen en zo bezien een lugubere naam. Er waren nog wel andere namen voor dit recept in omloop, die een even nare connotatie hebben, zoals het patatje overweg.
[bewerk] Patatje feest
Patatje feest is een na de tweede golfoorlog ingevoerde politiek correcte benaming van patatje oorlog.
Ook was er in 1998 gepoogd de naam van patatje oorlog in patatje feest om te dopen. De gebruikelijke aanduiding is echter nog steeds patatje oorlog.
[bewerk] Patatje vrede
De aanstootgevende naam van het patatje oorlog heeft er bij enkele snackbars toe geleid dat zij de lokale patat oorlog omgedoopt hebben in een patatje vrede.
[bewerk] Patatje ziekenhuis
patatje ziekenhuis is patat met curry en ketchup en kan soms naar wens ook nog aangevuld worden met uitjes. Patatje ziekenhuis is niet erg bekend en wordt in de praktijk dan ook niet vaak genuttigd.
[bewerk] Patatje Peeters
"Patatje Peeters" is patat met ketchup en mosterd. Het best is hiervoor een vrij scherpe Dijon mosterd te gebruiken om de zoete smaak van de tomatenketchup het hoofd te bieden. Het Patatje Peeters is ook wel bekend onder de naam "Frietje Mediterranee"
[bewerk] Patat Salabim
"Patat Salabim" is een frietje geserveerd met een saus van mayonaise en chilisaus ('vlammensaus'). Deze saus kan het beste gemaakt worden met drie delen romige mayonaise en één deel chilisaus. De pittige chilisaus maakt dat de mayonaise een lichtpittige en zoete smaak krijgt.
[bewerk] Andere sauzen
Andere toevoegingen die ook wel worden aangeduid als patat met zijn andalouse, tartaar, picalilly, Joppiesaus en ketchup (curry of tomaten)
[bewerk] Patates frites met bijgerechten
[bewerk] Patat saté
Patat saté is patates frites met saté.
De term wordt ook gebruikt voor een patat met pindasaus.
[bewerk] Patatje stoofvlees
Patatje stoofvlees, ook wel genoemd "Frietje Stoof" is, zoals de naam al zegt, patat (friet) met stoofvlees/hachee. Behalve in Vlaanderen, waar het "friet met stoofvlees" genoemd wordt, wordt het in Nederland ook in Noord-Brabant, Limburg en delen van Gelderland geserveerd. Een variant is het Limburgse 'frietje zuurvlees'.
[bewerk] Patat super
Patates super is patat speciaal met een of twee frikandellen. Patat speciaal met twee frikadellen, is ook wel bekend onder de naam 'patatje waterfiets'. In de Vughtse volksmond is deze combinatie ook wel bekend onder de naam "Katamaran".
[bewerk] Trivia
- De langste patates frites ter wereld mat 9,794 meter en werd door Stephan Tyvaert uit Gent gemaakt.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie French fries van Wikimedia Commons. |
