Nederlandse Bachvereniging
De Nederlandse Bachvereniging is een organisatie die het uitvoeren van werken van J.S. Bach en andere barokcomponisten bevordert, vooral in Nederland. Haar bekendste uitvoering is die van Bachs Matthäus Passion, sinds 1922 in de Grote Kerk in Naarden. Dit werk wordt door de Bachvereniging voor Pasen meermalen uitgevoerd en deze concerten zijn bij het Nederlandse publiek uitzonderlijk geliefd: ze trekken jaarlijks meer dan 12.000 belangstellenden. Artistiek leider, tevens chef-dirigent van De Nederlandse Bachvereniging, is Jos van Veldhoven.
Formeel werd de Bachvereniging op 13 september 1921 in het leven geroepen. Johan Schoonderbeek was een van de medeoprichters van de Bachvereniging en tevens de eerste directeur en dirigent. Hij was werkzaam bij de Koninklijke Oratorium Vereniging Excelsior in Den Haag, waar hij reeds de Matthäus Passion dirigeerde. later kwam de befaamde Anthon van der Horst (zie verderop).
De Bachvereniging geeft ongeveer vijftig concerten per jaar, met voornamelijk werken van Johann Sebastian Bach en zijn tijdgenoten en voorgangers. De programmering is divers, variërend van de grote barokwerken tot minder bekende werken uit de 17e eeuw. Het ensemble kan uitvoeringen met verschillende bezettingen van zowel kerkelijke als wereldlijke koor- en orkestmuziek tot stand brengen. Sinds 1983 werkt de Bachvereniging met een eigen koor en orkest, beide bestaande uit ongeveer twintig musici, die allen gespecialiseerd zijn in 17e-en 18e-eeuws repertoire.
Inhoud |
[bewerk] Programmering, artistieke leiding en solisten
De programmering van de Bachvereniging onderscheidt zich door de afwisseling van bekend met onbekend repertoire, van grote componisten met onbekenden. Regelmatig brengt de Bachvereniging 'nieuwe' oude muziek, onbekende stukken die sinds hun ontstaan zelden of nooit zijn uitgevoerd.
De artistieke leiding is in handen van Jos van Veldhoven, die als chef-dirigent ongeveer de helft van de jaarlijkse projecten dirigeert. Voor de overige projecten worden gastdirigenten gevraagd zoals Gustav Leonhardt, Paul McCreesh, Johannes Leertouwer, Philippe Herreweghe, René Jacobs, Frans Brüggen, Iván Fischer en Masaaki Suzuki.
De solisten, meestal van internationaal niveau, zijn net als de instrumentalisten gespecialiseerd in de muziek van de 17e en 18e eeuw. De orkestmusici bespelen authentieke instrumenten. De Bachvereniging heeft een flexibele bezetting, die steeds aan het repertoire wordt aangepast. De Nederlandse Bachvereniging treedt op in concertzalen en historische kerken door heel Nederland en in het buitenland.
[bewerk] Matthäus in Naarden
Op Goede Vrijdag 14 april 1922, ’s middags om twee uur, ving de allereerste uitvoering aan van de Matthäus Passion in de Grote Kerk van Naarden onder de eerste dirigent, Johan Schoonderbeek. Het stuk werd overigens niet compleet ten gehore gebracht.
De opvoering in Naarden werd een traditie. Het gebeurde in een tijd dat de bekende dirigent Willem Mengelberg in Amsterdam furore maakte met zijn meer romantische en flink gecoupeerde uitvoeringen van de Matthäus Passion in het Concertgebouw, met koren van wel 450 mensen. De eerste daad van de Nederlandse Bachvereniging was dan ook juist de vrijwel complete versie ten gehore te brengen.
De Matthäus in Naarden zou in de loop der jaren steeds meer de ontwikkelingen in de oude-muziekpraktijk volgen. Maar aanvankelijk waren de verschillen tussen Amsterdam (Mengelberg) en Naarden (dirigent Anthon van der Horst) niet zo groot omdat gebruik werd gemaakt van dezelfde musici (Concertgebouworkest) en solisten. Vanaf 2005 streeft de huidige dirigent naar een nog oorspronkelijker en beperkter bezette uitvoering.
[bewerk] Anthon van der Horst
De dirigent en befaamde organist dr. Anthon van der Horst heeft ook als dirigent een grote invloed in Nederland en daarbuiten heeft gehad. De jaarlijkse uitvoeringen van de Matthäus Passion en de Hohe Messe van Bach in Naarden, die Van der Horst sedert 1931 tot vlak voor zijn dood met de Bachvereniging gaf, trokken ook veel buitenlands publiek. Van der Horst trachtte steeds intensiever in het wezen van deze muziek thuis te raken, en dirigeerde Bachs meesterwerken bijvoorbeeld uit een facsimile van het oorspronkelijke handschrift om zich zo heel direct met de componist verbonden te weten. Door deze aanpak kwam Van der Horst met zijn Naardense Passiontraditie lijnrecht tegenover de meer romantisch geïnterpreteerde Passievertolkingen van Mengelberg te staan. Van der Horst was tevens vele jaren de vaste organist van de Grote Kerk in Naarden.
[bewerk] Concerten en opnamen
De meeste concerten van de Bachvereniging vinden plaats in Nederland; daarnaast werden succesvolle tournees gemaakt naar Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal, Duitsland, Polen, Noorwegen, Japan en de Verenigde Staten. Behalve met chef-dirigent Jos van Veldhoven werkt het ensemble samen met vooraanstaande oude muziek-specialisten zoals Gustav Leonhardt, Paul McCreesh, Marcus Creed en Masaaki Suzuki.
De Nederlandse Bachvereniging en Jos van Veldhoven maakten cd-opnamen van o.a. Bachs Matthäus Passion en van de Grote Orgelmis met organist Leo van Doeselaar. In samenwerking met Museum Catharijneconvent verschenen geïllustreerde uitgaven van het Weihnachtsoratorium en de Johannes Passion. Het nieuwste deel in deze cd-serie, de Hohe Messe, is in voorbereiding en verschijnt in het voorjaar van 2007.
[bewerk] Recente ontwikkelingen
In november 2005 ontving De Nederlandse Bachvereniging vanwege de uitvoeringen en randprogrammering in het Orpheusjaar (2004/2005) de VSCD Klassieke Muziekprijs in de categorie “meest indrukwekkende prestatie van een orkest of groot ensemble”.
Dirigent en artistiek leider Jos van Veldhoven wil verder werken van Bach niet langer met koor en groot orkest uitvoeren. Bach zoals Bach bedoeld heeft, is zijn nieuwe credo - met mogelijk grote gevolgen voor de Bachvereniging. Bach moet voortaan met vier ripienisten uitgevoerd worden: een vocaal ensemble dat de koren en de koralen zingt. Soms wordt dit aangevuld met vier solisten (één voor iedere stem) die met de ripienisten meezingen en de solopartijen voor hun rekening nemen. De Johannes Passion is al op deze manier uitgevoerd. Na 2005 zal er geen andersklinkende Bach meer worden uitgevoerd. Uitzondering is de Matthäus: die klonk in 2005 nog als vanouds, maar dat was bedoeld als de laatste keer.
[bewerk] Educatief project
De Bachvereniging tracht, met flink succes, ook middelbare scholen in Nederland te interesseren voor de Matthäus Passion van Bach. Honderden leerlingen en docenten doen mee aan het educatief project ’Oog in oog met de Matthäus Passion’. Met gastlessen, repetitiebezoek, een interactieve cd-rom en website bereiden leerlingen binnen het voortgezet onderwijs zich voor op de finale van het project: een bezoek aan een Matthäus Passion. Dit project startte in 2003 kleinschalig, maar is binnen enkele jaren uitgegroeid tot landelijk niveau met verschillende orkesten en koren. Het project eindigt in de periode voor Pasen met uitvoeringen in heel Nederland.
[bewerk] Muziekgenres
De Bachvereniging brengt onder meer:
- J.S.Bach: passies, cantates, missen, motetten, orkestmuziek,
- werken van de Bach-familie,
- werken van de overige Duitstalige Barokcomponisten: Händel, Haydn, Mozart, Schütz, Schein, Scheidt, Buxtehude, Kuhnau, Weckmann, Telemann,
- uit andere landen: Charpentier, Carissimi, Monteverdi, Mazzocchi, Grandi, Pfleger, Della Ciaia, Sweelinck, Verrijt, Hacquart, De Koninck, Padbrue, Sancto Josepho, Huygens.
