Nationaal Park Hortobágy
Het Nationaal Park Hortobágy (Hortobágy Nemzeti Parc) is een van de tien nationale parken van Hongarije. Het ligt op zo’n 200 km ten oosten van Boedapest bij de plaats Hortobágy. De Hortobágy maakt deel uit van de Hongaarse steppe, ook bekend als de Puszta, een gebied dat in hoofdzaak uit halfdroog grasland bestaat. Omdat de Tisza geregeld buiten zijn oevers treedt is het niet altijd en overal zo droog; er zijn ook moerasgebieden met beken en meertjes, broekbossen en, op zilte bodems, zelfs lagunes met zoutmoerassen. In 1973 kreeg dit gebied de status van nationaal park (het eerste in Hongarije). Het geldt thans als een der mooiste moerasreservaten ter wereld; er komen ruim 300 vogelsoorten voor. Door regulatie van de Tisza zijn de overstromingen ingeperkt, maar het park ontvangt naar behoefte water via kanalen.
Het park is in 1972 opgericht en heeft een oppervlakte van circa 805,49 km².
Het werd als eerste nationale park van Hongarije in 1973 geopend en heeft veel veengebieden en moerasgebieden en een groot aantal bossen.
Inhoud |
[bewerk] Fauna
Het park is erg belangrijk voor vogels. Zo leven er grote kolonies eenden en wilde ganzen. Kenmerkend voor de laagvlakte is het bekende witgrijze rund met zijn grote, gedraaide horens. Eveneens schapen met gedraaide horens zijn er te zien.
[bewerk] Geschiedenis
Het zijn de symbolen van een cultuur gebrachte puszta, waar de geschiedenis zich gaat verhalen. Want eens, in de Middeleeuwen, was de steppe bevolkt met 52 welvarende dorpen en reeds ten tijde van de Árpád-dynastie was de lössgrond ten westen van Debrecen (het protestante Rome van Hongarije) op grote schaal in cultuur gebracht. Het waren merendeels gemengde boerenbedrijven en jacht en visserij vormden eveneens bronnen van inkomsten. Het begin van de 13e eeuw werd gekenmerkt door een binnenlandse strijd om de macht en toen in 1235 Béla IV de troon besteeg, kreeg deze ook te maken met de aanvallen van de Mongolen. De Khan, Batu Khan leidde dit volk, dat na de Russen te hebben verslagen, Hongarije vanuit het noordoosten binnenviel. Het was net of de Hunnen er weer waren. Men deed het bliksemsnel doch stuitte op 11 april 1241 in het noorden van het land, bij het dorp Mohi op de troepen van Béla IV. Na een vreselijke strijd wonnen de Mongolen. Koning Béla IV vluchtte naar Dalmatië en vrijwel geheel Hongarije werd onder de voet gelopen. Verschrikkelijk waren de verwoestingen die daarbij werden aangericht. Hier in de Grote Vlakte verdwenen 52 dorpen van de kaart. De bossen en landerijen werden totaal afgebrand en de eens zo vruchtbare laagvlakte werd een dorre verbrande woestenij. Dank zij het feit dat door de dood van de Groot-Khan Ögedei Khan, ook (Ögotai Khan) in Mongolië twisten ontstonden over de opvolging van de heerser, verdwenen de Mongoolse bezetters na een jaar. Koning Béla IV kwam terug en begon met de wederopbouw. Ook had hij zijn lesje geleerd en bouwde meteen versterkingen en burchten aan, met het gedacht dat de Mongolen terug zouden komen. Hier in de puszta ziet men hier en daar, enige door mensenhanden opgeworpen heuvels. Dat zijn graf- en kerkheuvels, restanten van de verwoeste dorpen uit 1241. De Turken eveneens, hebben zich ingespannen een einde te maken aan de vruchtbare steppe, door de taktiek der verschroeide aarde rigoreus toe te passen. Dit leidde in de 16e en 17e eeuw tot ontvolking. Na de Turken lag de Grote Vlakte (Alföld) dan ook verlaten en zwartgeblakerd bij. Dorpen en steden rondom, beschouwden de steppe als hun kolonie. Rundvee, paarden, schapen, ganzen en varkens en de herders (csikós) waren de nieuwe bewoners van de Puszta, tot op heden.
[bewerk] Herstel van de Puszta
De puszta kon zich na deze catastrofelijke verwoestingen herstellen, dank zij de jaarlijkse overstromingen van de Tisza-rivier. Het was de tijd waarin de nomaden van het oer-Hongaarse land herleefden: de herders (csikos) die ver van de bewoonde wereld, de kudden van hun meesters hoedden en die zomer en winter bij de dieren doorbrachten met geen ander onderdak dan een ossenwagen of een hut van riet. In 1840 werd echter een begin gemaakt met regulatie van de Tisza, die een deel van de puszta in moerasland had herschapen. De kanalisatie had echter een ernstiger gevolg dan het kwaad dat deze menselijke ingreep beoogde te beteugelen: de Grote Vlakte ontbeerde sindsdien het noodzakelijke vocht en omdat er in het gebied bovendien weinig regen valt, jaarlijks niet meer dan 500 mm, verdroogde de bodem en leende zich - enkele percelen daargelaten - steeds minder voor landbouw en veeteelt. In onze tijd ondergaat de Grote Vlakte echter een ware gedaantewisseling. Bijna de helft van het eens braakliggende land is omgezet in bouwland hetgeen te danken is aan irrigatie en moderne ontginningsmethode, en 40% is thans goed grasland. Er zijn visvijvers aangelegd, die 17 à 18.000 ton vis per jaar opleveren, op meer dan 12.000 ha wordt rijst verbouwd, grote delen zijn bebost en het fokken van langhoornige grouwwitte rundvee en van de zwarte raspaarden wordt weer als vanouds beoefend op het Hortobágy Nemzeti Parc (Nationaal Park Hortobágy).
[bewerk] Landgoederen en boerderijen
Over de Tiszarivier begint de eigenlijke verlaten grote vlakte, de puszta. Bijna verlaten is ze niet want hier en daar staan in de hete vlakte, hoevens en fokbedrijven voor koeien, paarden en ganzen. Het grootgrondbezit was karakteristiek voor Hongarije. De grote landgoederen waren zeer economisch georganiseerd; het grootste gedeelte van de produktie aan meel en tarwe werd geeëxporteerd. Deze produktie waren het belangrijkste onderdeel van de landbouw. In de schaduw van deze grote landgoederen zwoegen de kleine landbouwers en veetelers, zoals hier op de Hortobágy Puszta. In deze omstandigheden leven en werken hier boeren. Men houdt het niet voor mogelijk, maar hier leven en werken mensen aan het kweken van ganzen in armzalige omstandigheden. De boerderijen zijn meer vervallen ketens dan wat het zou moeten zijn. Deze ganzen lopen hier vrij rond met honderden, net als één witte zee. Met de auto naar die boerderijen komen lijkt uitgesloten. De weg is erbarmelijk en nabij het erf loopt men net op een matras van - door het verdroogde, aangekoekte en vermengt met aarde - mest van honderden ganzen. Ze krioelen door elkaar en kwaken dat het een lust is. Deze ganzen zijn voor de consumptie bestemd en voor import als export gekweekt. Ook worden de ganzen gekweekt voor ganzenpastei en -lever. In Hongarije worden nog steeds vele paarden gefokt, ook voor de export. De rijpaarden uit Hongarije, vooral die van het Arabisch ras, De "Arabische Volbloeden" hebben over de hele wereld een goede naam. In tal van maneges kan men bij ons deze raspaarden uit Hongarije vinden.
[bewerk] Puszta
De puszta rond Hortobágy is wel de enige echte grote vlakte, 200 km oostelijk van Boedapest gelegen. Ze omvat een oppervlakte van 120.000 ha. Het kan hier lang droog zijn. Bij Tiszalök is een stuw, waardoor ook de bovenloop bevaarbaar is en een Hoofdkanaal-Oost (Keleti-föcsatorna) zorgt voor de bevoorrading van de levensnoodzakelijke bevloeiïng van de droge gebieden van de grote Hongaarse Laagvlakte. Hier en daar ziet men amper een boompje en een houten boomstaak van de waterputten in de vlakte uitsteken. Met een huifkar waar de opstap aan de Hortobágyi Csárda in Máta is, hotst men 2 uur lang door de puszta en bezoekt men allerhande punten. Er heerst wel een rust en een stilte als men hier even mag rondwandelden. De csikós (herders) hoeden nog steeds een aantal wilde paarden, als de witte langhoorn koeien, door de gulyás (koeienherders) en schapen met gedraaide horens, die door de juhász (schapenherders) worden gehoedt. De kondás zijn de varkenhoeders. In de paardenstallen van Máta, in de Nyerges Bár, en in de sporthallen, staan 70 van de beste sportpaarden en jonge hengsten. Vanuit de cafétaria, achter glas, kan men in de grote overdekte hal de paarden zien staan en dresseren. Ook kan men beneden direct in de sporthal, achter een balie, de paarden bekijken. Er is een mogelijkheid in de stallingen zelf een kijkje te gaan nemen. Nabij de Hortobágyi Csárda of Nagycsárda uit 1699 staat ook de grote manege van Nyerges Bár. De gasten van deze stoeterij en manege worden ondergebracht in de csárda van Hotobágy.
[bewerk] Gedoemd tot verdwijnen
Deze onvruchtbare dorre steppe aan de oostzijde van de Donau, die nauwelijks geschikt was om vee te weiden; dat naakte land met zijn zure bodem, waar geen boom wilde groeien, was gedoemt te verdwijnen. Dank zij de buitenlandse toeristen die Hongarije met de puszta indentificiëerden en dat vele verlangend waren dit stoppelland met zijn wilde paarden en de als nomaden levende herders (csikós) te bezoeken, werd de verdwijning van de puszta verhinderd, tevens ook voor de harde valuta, die de bezoeker graag wou uitgeven. Dat veranderde de zaak. Indien dan al niet alle 100.000 ha in hun oude staat gehandhaafd konden worden, dat toch minstens een deel ervan bewaren. En zo geschiede het dat een deel van de krimpende puszta geresveerd werd om het verhaal van vervlogen tijden tot in onze dagen te vertellen.
Zie ook:
[bewerk] Externe link
Sjabloon:Nationale parken van Hongarije
