Margaretha II van Vlaanderen
| 1202-1280 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gravin van Vlaanderen | ||||||
|
||||||
| Gravin van Henegouwen | ||||||
|
||||||
|
Margaretha II van Constantinopel (juli of augustus 1202 - 10 februari 1280) was gravin van Vlaanderen van 1244 tot 1278 en gravin van Henegouwen van 1244 tot 1280. Zij was de tweede dochter van graaf Boudewijn van Vlaanderen (als Boudewijn IX) en Henegouwen (als Boudewijn VI), en van Maria van Champagne. Haar vader werd in mei 1204 ook keizer van Constantinopel. Zij stierf in de abdij van Flines (Dowaai).
Na het overlijden van haar moeder (1204) en het verdwijnen van haar vader (april 1205) liet de Franse koning Filips Augustus haar met haar zuster Johanna in 1208 naar het hof in Parijs overbrengen om haar te onttrekken aan anti-Franse invloeden in Vlaanderen. Bij haar terugkeer in 1212 werd Margaretha toevertrouwd aan de Henegouwse ridder Burchard van Avesnes, met wie zij in 1215 op tienjarige leeftijd trouwde. Na een klacht van gravin Johanna verklaarde paus Innocentius III het huwelijk ongeldig (Vierde Concilie van Lateranen, 1215), dit op grond van het feit dat Burchard subdiaken was gewijd en dus tot de geestelijke stand behoorde. Maar de echtgenoten scheidden voorlopig niet. Pas in 1222 verliet Margareta haar echtgenoot en trouwde in het najaar van 1223 met Willem van Dampierre, een ridder uit de Champagnestreek.
Toen Margareta haar kinderloze zuster Johanna in 1244 opvolgde als gravin van Vlaanderen en Henegouwen, brak een strijd los tussen de kinderen uit Margaretha's beide huwelijken, de Avesnes en de Dampierres. De Franse koning, in 1246 met de arbitrage belast, wees Vlaanderen toe aan haar zoon Gwijde van Dampierre en Henegouwen aan haar zoon Jan van Avesnes, feitelijk later haar kleinzoon Jan I van Avesnes. Niettemin bleef de vete tussen de beide huizen voortwoeden, zelfs tot in de volgende eeuw. Margaretha zelf stond heel de tijd aan de zijde van de "Vlaamse" Dampierres. De "Henegouwse" Avesnes verbonden zich door het huwelijk van Jan van Avesnes met Aleida van Holland met de Hollandse graven, die ongedaan wilden maken dat zij voor Zeeland leenhulde verschuldigd waren aan Vlaanderen. Zij betwistten ook het bezit door de Dampierres van Rijks-Vlaanderen.
De Franse koning maakte van deze scheidsrechterlijke uitspraak gebruik om zijn positie te versterken: - hij brak de macht van Vlaanderen-Henegouwen - hij bezorgde Vlaanderen een vijand in de flank, aangezien de Avesnes zich niet bij de uitspraak neerlegden, dit op grond van het feit dat koning Lodewijk IX (de Heilige) beslist had over gebieden waarover hij geen leenheer was (Rijks-Vlaanderen i.t.t. Kroon-Vlaanderen).
Op 29 december 1278 deed Margaretha in Vlaanderen troonsafstand ten gunste van haar zoon Gwijde van Dampierre. In Henegouwen bleef zij zelf aan de macht tot aan haar dood: zij werd er opgevolgd door haar kleinzoon Jan I van Avesnes. Door het huwelijk van haar zoon Jan van Avesnes met Aleida van Holland werden Henegouwen, Holland en Zeeland in 1299 verenigd.
