Malthusiaans plafond
Met Malthusiaans plafond wordt bedoeld dat er een grens is aan de groei van de bevolking door de gelimiteerde beschikbare grond.
Inhoud |
[bewerk] Achtergrond
In de pre-industriële samenleving was er maar één relevant productiemiddel: grond. Grondgebruik is onderling exclusief, oftewel het gebruik van grond voor bosbouw sluit het gebruik voor akkerbouw, katoenteelt, etc. uit. Het energieaanbod (om mensen, dieren, haarden mee te vullen) was dus beperkt door de hoeveelheid grond die ter beschikking was. Economische groei (als bijproduct van een vergroting van het grondgebruik) zal worden opgegeten door een steile bevolkingsgroei. Deze groei zal totaal stagneren wanneer een de maximale houdbare populatieomvang (het Malthusiaans plafond) is bereikt.
[bewerk] Malthus
De econoom en demograaf Thomas Malthus (1766-1834) beschreef dat de bevolkingsgroei van nature exponentieel verloopt, maar de groei van ontgonnen grond slechts lineair. Dit zou uiteindelijk leiden tot de beschikbaarheid van steeds minder grond (voedsel/energie) per mens en dus een daling in welvaart. De totale bevolking zal bij ongehinderde groei daarom een maximale omvang bereiken (het Malthusiaans plafond) op basis van de totale hoeveelheid bruikbare grond. De totale bevolking zal rondom deze omvang schommelen (bijvoorbeeld epidemieën en oorlogen kunnen tijdelijke dalingen onder dit evenwicht veroorzaken).
[bewerk] Het plafond doorbroken
Pas met de ontwikkeling van de stoommachine in de 18e eeuw werd dit plafond (tijdelijk?) doorbroken. De energie die steenkool leverde ging niet ten koste van ander grondgebruik, daarbij was deze geconcentreerde brandstof (in verhouding tot bijv. turf of hout) ruim voorradig. Met deze explosieve groei in het energieaanbod deed de industriële samenleving haar intrede. Door aanwending van deze energie werd een groot deel van de beroepsbevolking in de landbouw vrijgesteld voor andere beroepen. Daarbij kon in fabrieken de bewerking van allerlei goederen veel efficiënter en massaler dan ooit tevoren gebeuren. Met de opkomst van de industriële samenleving kwamen nog veel meer vindingen (zoals bijv. kunstmest) die het grondgebruik secundair maakten aan de industriële productiemiddelen. Vanaf dit tijdperk groeide het aantal mensen op aarde explosief.
[bewerk] Andere beperkende factoren
Malthus nam als beperkende factor de grond, maar ook andere beperkende factoren zijn mogelijk. Zijn theorie is ruimer toepasbaar. Beperkende factoren voor de (groei van de) bevolking in een bepaald gebied en tijd kunnen ook zijn; de hoeveelheid water, zonlicht, grondstoffen, voedsel, werkgelegenheid, huisvesting etc.
