Lucia de Berk
Lucia de Berk (Den Haag, 22 september 1961), in de Nederlandse media meestal als Lucy de B. of Lucia de B. aangeduid, is een Nederlandse verpleegkundige die in 2003 veroordeeld is tot een levenslange gevangenisstraf wegens meerdere moorden. Ze zou verantwoordelijk zijn voor de dood van verschillende ziekenhuispatiënten die aan haar zorg waren toevertrouwd. De veroordeling van Lucia is in de media en onder wetenschappers omstreden.
Inhoud |
[bewerk] De zaak Lucia de B.
Naar aanleiding van een onverwacht en onverklaarbaar overlijden van een baby in het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag wordt in september 2001 een onderzoek gestart naar eerdere overlijdensgevallen. Men komt tot de conclusie dat in de periode van september 2000 tot september 2001 er negen overlijdens en reanimatie-incidenten hebben plaatsgevonden waarbij er sprake is van een medisch onverklaarbare oorzaak. Nadat blijkt dat De Berk bij alle incidenten aanwezig is geweest en verantwoordelijk was voor de verzorging en toediening van de medicatie doet het ziekenhuis aangifte tegen de gediplomeerd kinderverpleegkundige.
[bewerk] Levenslang
Op 24 maart 2003 wordt De Berk door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor de moord op vier patiënten en pogingen tot moord op drie patiënten. Bij de uitspraak werd een waarschijnlijkheidsberekening gebruikt, waaruit bleek dat de kans dat een verpleegkundige bij zoveel overlijdensgevallen dan wel reanimatie-incidenten betrokken is 1 op 342 miljoen is. De Berk werd echter alleen veroordeeld voor gevallen waarbij concreet ander bewijs aanwezig was en waarin geen medische oorzaak het incident kon verklaren.
In hoger beroep op 18 juni 2004 wordt De Berk schuldig verklaard aan zeven moorden en drie pogingen tot moord in drie Haagse ziekenhuizen; het Juliana Kinderziekenhuis en het Rode Kruis Ziekenhuis en het Leyenburg Ziekenhuis waar De Berk eerder werkte. In twee gevallen acht het hof bewezen dat De Berk de patiënten heeft vergiftigd. Met betrekking tot de andere gevallen oordelen de rechters van het hof dat ze alleen kunnen worden verklaard door een door Lucia de Berk veroorzaakt misdrijf. De Berk krijgt in hoger beroep niet alleen levenslang opgelegd maar ook TBS met dwangverpleging, hetgeen een ongebruikelijke combinatie is. Het Gerechtshof acht de straf echter noodzakelijk gezien de mogelijkheid van een toekomstige gratieverlening.
Na de behandeling van de zaak door de rechtbank op 24 maart 2003 was door een getuige, die tegelijk met Lucia de Berk in het Pieter Baan Centrum had gezeten, verklaard dat zij tijdens het luchten zou hebben gezegd: "Ik heb deze 13 mensen uit hun lijden verlost". Tijdens het hoger beroep trok de man zijn verklaring weer in. Hij zei dat hij het uit zijn duim had gezogen. Door de media (w.o. de NOS) die het proces volgden werd het intrekken van deze verklaring gezien als een tegenslag voor het OM. Door het wegvallen van deze getuige viel immers het enige harde bewijs weg. Diverse media, waaronder Vrij Nederland en de Volkskrant begonnen in de daarop volgende jaren te twijfelen aan de juistheid van de uitspraak. De vraag werd gesteld of het Hof bij de bewijsvoering niet selectief te werk was gegegaan.
Tegen de uitspraak van het Gerechtshof werd door Lucia beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad besliste op 14 maart 2006 dat de combinatie van levenslange gevangenisstraf en TBS niet kan. Alle andere klachten, waaronder die over de bewijsvoering, werden door de Hoge Raad verworpen. Enkele dagen na deze uitspraak wordt De Berk getroffen door een herseninfarct, en opgenomen in het ziekenhuis van de gevangenis in Scheveningen.
Op 13 juli 2006 wordt De Berk door het gerechtshof Amsterdam opnieuw tot levenslang veroordeeld.
[bewerk] Twijfels
Over de veroordeling van De Berk bestaan bij een aantal mensen twijfels. Wetenschapfilosoof Ton Derksen schreef samen met zijn zus, verpleeghuisarts Metta de Noo-Derksen, een boek over de zaak; "Lucia de Berk Reconstructie van een gerechtelijk dwaling".[1] De twijfels over de veroordeling van de verpleegkundige hebben met name betrekking op het door het hof gebruikte schakelbewijs en het medische en statistische bewijs.
[bewerk] Schakelbewijs
Van de zeven ten laste gelegde moorden waren er twee waarvan door het Hof bewezen werd geacht dat De Berk de patiënten heeft vergiftigd. De rechtbank heeft vervolgens een zogenaamd schakelbewijs toegepast. Als er twee moorden bewezen zijn is ook bewezen dat de andere vijf verdachte sterfgevallen door De Berk moeten zijn veroorzaakt.
Deze redenatie is omstreden, want ook bij de twee door de rechtbank bewezen geachte moorden wordt door sommige deskundigen een natuurlijke doodoorzaak niet uitgesloten. Strijdpunt hierbij is of de aangetroffen gifstoffen niet door het lichaam zelf aangemaakt kunnen worden en of de gebruikte meetmethodes wel juist zijn toegepast. In het geval waarbij sprake zou zijn van digoxinevergiftiging geeft de meeting volgens de gouden standaard aan dat de gevonden dosis digoxine heel goed lichaamseigen zou kunnen zijn.[2] In het andere geval zou er sprake kunnen zijn van een overdosis door een verkeerd recept.
Volgens de eerste aanklacht van het OM zou De Berk verantwoordelijk zijn geweest voor dertien sterfgevallen. Bij nader onderzoek bleek echter dat haar betrokkenheid bij een aantal van deze gevallen niet bewezen kon worden. Zij had bijvoorbeeld geen dienst op de dag dat de patiënten overleden. Verder is het opvallend dat er voor alle sterfgevallen, met uitzondering het laatste geval, in eerste instantie door de arts een natuurlijke doodoorzaak werd opgegeven.
Pas na het laatste sterfgeval, en in een aantal gevallen zelfs jaren later, zijn deze gevallen als medisch onverklaarbaar gekwalificeerd. Deze gang van zaken is onder medici omstreden.
[bewerk] Statistisch bewijs
Hard bewijs tegen De Berk is er niet, zij is niet op heterdaad betrapt en heeft altijd ontkend schuldig te zijn. Bij haar veroordeling heeft de rechtbank onder andere gebruikgemaakt van statistische berekeningen. Uit dit rekenwerk bleek dat de kans dat één verpleegkundige bij toeval bij zoveel verdachte overlijdensgevallen en reanimaties is betrokken één op de 342 miljoen bedraagt. Deze berekeningswijze is omstreden: het zou kloppen indien wordt uitgegaan van één persoon, maar niet indien wordt uitgegaan van alle verpleegkundigen in het betrokken ziekenhuis. In dat geval zou de kans veel kleiner zijn. [3][4] In het hoger beroep heeft het Gerechtshof het statistisch bewijs niet gebruikt. Inmiddels is duidelijk (a) dat de rechter wel degelijk gebruik heeft blijven maken van statistiek [5], (b) dat de berekening die de beruchte één op de 342 miljoen opleverde, fout is: om zogenaamde p-waardes te combineren treft men een correctie aan voor het aantal gecombineerde p-waardes, waardoor de kans helemaal niet zo klein meer is (Fisher's method for combination of independent p-values) [6]
[bewerk] Dagboek
Wat voor het Hof ook een rol in de veroordeling van De Berk speelde waren haar dagboeken. Zo schreef zij op de dag van het overlijden van één van haar patiënten, een bejaarde dame die in een terminaal stadium van kanker was, dat zij had toegeven aan haar compulsie.[7] Ook was in de dagboeken te lezen dat ze 'een heel groot geheim' had, en schreef ze over 'mijn dwangmatige neigingen'. Volgens De Berk ging het hierbij om haar passie voor het leggen van tarotkaarten, volgens het Hof om haar dwang om te moorden. Er zijn geen getuigen die De Berk tarotkaarten hebben zien leggen voor patiënten. De Berk verklaart zelf dat ze dit in het geheim deed, omdat ze het niet vond passen in de klinische setting van een ziekenhuis. Volgens het Hof rijmt het leggen van kaarten als 'dwangmatige handeling' ook niet met 'misschien een uiting van vermoeidheid' [8] zoals ze het tegelijkertijd beschrijft. Dochter Fabiënne verklaarde in een interview in het televisieprogramma Pauw & Witteman dat sommige aantekeningen in de dagboeken 'pure fictie' zijn, die haar moeder mogelijk wilde gebruiken in een te schrijven thriller. [9]
[bewerk] NFI-rapport
Tijdens de rechtszaak van 13 juli 2006 komt het OM met een rapport van een laboratorium uit Straatsburg op de proppen, dat pas na de behandeling van het hoger beroep is afgerond en dat vervolgens twee jaar bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft gelegen. Volgens het OM bevat het rapport geen nieuwe feiten, maar volgens de verdediging blijkt eruit dat bij één van de twee bewezen gevallen geen sprake was van vergiftiging.[2]Omdat het gerechtshof alleen een uitspraak mag doen over de strafmaat en niet over de gebruikte bewijzen in de vorige processen speelt het rapport geen rol tijdens deze zaak.
[bewerk] Commissie Posthumus II
Door Stijn Franken, de advocaat van De Berk, is een verzoek ingediend om de zaak voor nader onderzoek aan te bieden bij de commissie Posthumus II. Deze commissie onderzoekt afgesloten rechtzaken om te kijken of er geen sprake is van gerechtelijke dwalingen. De aanleiding hiervoor is dat de medische deskundigen die tijdens de rechtzaak een natuurlijke oorzaak bij de bewezen gevallen uitsloten, niet over alle relevante informatie hebben beschikt, zoals het rapport dat twee jaar bij het NFI heeft gelegen. Dit verzoek is toegekend op 19 oktober door de Toegangscommissie van de Commissie evaluatie afgesloten strafzaken (Posthumus II).[10][11] De commissie Posthumus II zal vooral gaan kijken naar de twee volgende zaken.
- Of dat in de tijd dat Lucia de Berk bij de verschillende ziekenhuizen werkte er meer onverklaarbare sterfgevallen waren waar Lucia de Berk niet bij aanwezig was en of de rechters daarvan op de hoogte zijn gebracht.
- Daarnaast of dat de getuigendeskundige op de hoogte waren van alle details[12] omtrent de doodsoorzaken van de verschillende slachtoffers.
De commissie zal geen oordeel vellen over de schuldvraag maar een advies geven of dat de zaak opnieuw door rechters onderzocht dient te worden. Dit advies wordt doorgaans opgevolgd.
[bewerk] Interne link
[bewerk] Externe links
| Bron(nen): |
|
