Libertinisme

Libertinisme is de levensfilosofie dat absolute individuele vrijheid voorstaat. Een libertijn wordt ook wel een vrijgeest genoemd.

Inhoud 1 Oorsprong van het theologische libertinisme 2 Het libertinisme volgens Markies de Sade 3 Moderne interpretatie 4 Voetnoten

[bewerk] Oorsprong van het theologische libertinisme

Het idee van 'de vrijgeest' had een theologische oorsprong. Een deel van de basis van het latere libertinisme werd gelegd door een Italiaanse geestelijke uit de twaalfde eeuw, Joachim di Fiore.
Door bijbelstudie kwam hij tot de conclusie, dat het Goddelijk plan bestaat uit drie grote perioden, waarvan de laatste periode (van De Heilige Geest) duizend jaar zou duren en eindigen in de destructie van de wereld en het Laatste Oordeel. In deze laatste periode zou de volledige vrijheid van de geest een aanvang nemen. Kerkelijke en maatschappelijke wetten zouden hun betekenis verliezen en mensen zouden individueel (zonder tussenkomst van kerk) het ware Woord van God herkennen. Dit idee was populair bij de gnostici en zou aan de basis staan van de vrijgeestbeweging.
In de Middeleeuwen waren er verschillende sekten van Vrijgeesten (Schwaermer, Irrgeister, Freigeister). Als voorlopers van deze zestiende-eeuwse Libertijnen mogen de Beggarden, Lollarden, Cellieten, Luciferianen, Broeders van den Vrijen Geest, Turlupijnen, enz. opgegeven worden, maar vooral de Homines intelligentiae ¹. In Nederland lieten vooral de Anabaptisten van zich spreken.
De toenmalige vrijgeestbeweging brak met kerk en wet (het anti-nomisme) en cultiveerde een uitgesproken en bewust normloos gedrag. Deze groepen werden dan ook fel vervolgd door de autoriteiten, voornamelijk de Calvinisten, waarbij het verwijt van de zedeloosheid en bandeloosheid terug bleef komen. Het moet wel gezegd worden dat dit verwijt enkel uit bronnen van de vervolgers te halen valt.

[bewerk] Het libertinisme volgens Markies de Sade

Een van de beroemdste propagandisten van het libertinisme was Markies de Sade. Hij trok definitief deze term uit het spirituele. Zijn idee was dat de vrijheid des geests niet de weg naar God is, maar naar het Natuurlijke instinct. Hij ziet religie als vrijheidsbeperkend en is fel anti-religieus en atheïstisch. In zijn geschriften schilderde hij een surrealistische maatschappij af, waarin enkel seksmaniakken en hun slachtoffers voorkwamen. Moraal, religie en geweten ² moeten verworpen worden en de Natuurlijke drang voor het genot en welzijn van de libertijn moet zijn/haar hoogste doel zijn.

• Misdaad: Omdat voor de libertijn alleen zijn eigen natuurlijke instinct telt, bestaat voor hem/haar geen goed of kwaad. Wetgeving op morele of religieuze gronde wordt verworpen. Een ware libertijn laat zijn vrijheid niet beperken door wetten. Alleen de wetten van de Natuur³ worden gerespecteerd. Markies de Sade stelt wel dat een libertijn op de hoogte moet zijn van de wetgeving van de maatschappij waarin de vrijgeest zijn of haar filosofie praktiseert, maar dan voornamelijk om deze te omzeilen of te misbruiken. Voor de ware libertijn is de natuurlijke drift het hoogste en alles wat hem of haar daarin wil beperken misdadig.
• Egoïsme: Voor de libertijn moet iedereen van iedereen kunnen genieten. Hierdoor wordt huwelijkse trouw afgewezen. Monogamie, maar ook polygamie is voor de libertijn egoïstisch. Elke vorm van het beperken van de vrijheid van een partner met als reden huwelijkse trouw, wordt uitgelegd als verwerpelijk gedrag ingegeven door trots of eer. Trots bestaat niet voor de echte libertijn. Eerloos gedrag wordt aangemoedigd ⁴. Omdat een ware libertijn geen trots kent, kent deze ook geen egoïsme.

[bewerk] Moderne interpretatie

In de praktijk wordt onder 'een libertijn' verstaan, iemand die voor seksuele vrijheid staat en wordt vaak geassocieerd met SM en bandeloosheid. Ook zijn er grote raakvlakken met het nihilisme en het hedonisme.

Niet te verwarren met de politieke filosofie libertarisme. Een libertariër staat absolute vrijheid voor, maar met de beperking dat men nooit de vrijheid en integriteit van andere personen mag aantasten. Een libertijn kent geen enkele beperking in zijn vrijheid en mag volgens zijn filosofie ook (zwakkere) medemensen misbruiken om aan zijn gerief te komen.

[bewerk] Voetnoten

¹ bron 'De Secte der Loisten of Antwerpse Libertijnen (1525-1545). Eligius Pruystinck (Loy de Schaliedecker)' door Julius Frederichs
² Het geweten is volgens De Sade een onderdeel van het moraal.
³ In de geschriften van Markies de Sade schreef hij Natuur altijd met een hoofdletter.
⁴ Hoofdpersonen in de verhalen van De Sade laten zich regelmatig vernederen.