Koffieplant
| Koffie - Brazilië(Arabica koffie) | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||||
|
||||||||||
| Geslacht | ||||||||||
| Coffea |
Koffieplant is een groenblijvende boom van het geslacht Coffea.
Inhoud |
[bewerk] Algemeen
Binnen het geslacht komen ongeveer 60 soorten voor. De meeste soorten (33) komen voor in tropisch Afrika en heeft zijn oorsprong met name in Ethiopië. In Madagaskar komen 14, alsook in tropisch Zuidoost Azië en op Mauritius komen 3 soorten voor. Alle soorten zijn houtachtig en kunnen afhankelijk van de soort kruipend, struikvormend, boomvormend of liaanvormend zijn.
2-20 bloempjes zitten bij elkaar. Pas na regenval beginnen de bloemknoppen zich te ontwikkelen en 8-12 dagen later treedt er een massale bloei op. De bloemen zijn 5-tallig en hebben dus vijf witte kroonblaadjes.
De vrucht is een besvrucht. Elke bes bevat twee zaadjes, de koffiebonen. Doordat de twee zaadjes bij het rijpen tegen elkaar aandrukken ontstaat de karakteristieke vorm. De gedroogde en gebrande bonen van de plant dienen als basis voor koffie (drank), een stimulerende, cafeïnehoudende drank. Koffie wordt vooral gecultiveerd op plantages in tropische landen, voor export naar landen in gematigde klimaten. Koffie is een van de belangrijkste handelsgoederen ter wereld en is een belangrijk exportproduct voor verschillende landen, zoals Brazilië, Vietnam en Colombia.
[bewerk] Soorten, rassen
Er zijn voornamelijk twee soorten voor de productie van de bonen.
- Coffea arabica en
- Coffea robusta syn Coffea canephora
respectievelijk arabica en robusta koffie genoemd.
[bewerk] Arabica koffie
Van oorsprong komt Arabica koffie uit het Ethiopisch massief en is van daaruit naar de
Arabische landen verspreid. Het is een tetraploïde en zelffertiele plant, die ongesnoeid ongeveer 5 m hoog kan worden.
In 1690 werd de plant, waarschijnlijk afkomstig uit Jemen, door de Nederlanders ingevoerd in Java en later in 1699 nog een keer. In 1706 werd vanuit Java een plant overgebracht naar de Amsterdamse Botanische Tuinen, die bloeide en bessen gaf. In 1713 stuurde de toenmalige burgemeester van Amsterdam nakomelingen van deze plant naar Louis XIV in Parijs, die daar verder werden verzorgd door Jussieu. Ook werden er in 1718 planten vanuit Amsterdam verstuurd naar Suriname van waaruit ze in 1722 door de Fransen naar Frans-Guyana werden verspreid. Vanuit Frans-Guyana vond in 1727 verdere verspreiding plaats naar Brazilië. Nakomelingen van de Parijse plant kwamen in ongeveer 1720 in Martinique terecht en van daaruit in 1730 op Jamaica.
De Arabica koffie is vanuit deze introducties verder verspreid naar het Caribische gebied, Centraal-Amerika en Zuid-Amerika.
Aan het eind van de zeventiende eeuw werd Arabica koffie ook geïntroduceerd in India en Ceylon. In 1740 kwamen Amsterdamse nakomelingen in de Filipijnen en in 1825 op Hawaii terecht. De Fransen namen de plant mee naar hun Afrikaanse kolonies. Ook is via de Edinburgse Botanische Tuin een nakomeling van de Amsterdamse plant in 1878 in Nyasaland terecht gekomen, van waaruit het omstreeks 1900 verder naar Uganda verspreid werd.
Brazilië en Colombia zijn de belangrijkste producenten van Arabica koffie. Daarnaast zijn belangrijk Mexico, El Salvador, Guatemala en Costa Rica.
[bewerk] Robusta koffie
Robusta koffie is goedkoper te produceren dan Arabica koffie. Deze koffie wordt veel gebruikt
voor het maken van koffiepoeder. De bonen bevatten 2 - 2,5 % cafeïne. Baganda en andere Ugandese stammen teelden koffie lang voor de ontdekking door Europese ontdekkingsreizigers en gebruikte de koffiebonen om er op te kauwen. Ook werden de bessen gekookt en gedroogd. Daarnaast werden de twee bonen uit een bes gebruikt voor de bloedbroederschap ceremonie. Robusta koffie groeide van oorsprong in Afrika rondom de evenaar tussen 10 o Noord en Zuiderbreedte van de Westkust tot Uganda. Bij een natuurlijke groei wordt een kleine boom gevormd. Voor de teelt van de bonen wordt er echter sterk gesnoeid om de boom meer in een struikvorm te krijgen en te houden.
In 1900 stuurde Linden vanuit Brussel 150 planten naar Java. De planten bleken daar zeer goed te groeien en resistent te zijn tegen Hemileia vastatrix en al snel breidde in Java de koffieteelt met Robusta-aanplant sterk uit. Sinds 1900 is de Robusta koffie over de hele wereld verspreid en belangrijke teeltgebieden liggen nu in tropisch Afrika en Azië. Belangrijke productiegebieden zijn de Ivoorkust, Angola, Uganda, Congo, Madagaskar, Vietnam en Indonesië.
[bewerk] Andere soorten
- Coffea benghalensis
- Coffea congensis
- Coffea liberica
- Coffea stenophylla
[bewerk] Kwaliteit
Arabica koffiebonen geven een mildere en aromatischer koffiesmaak en worden vooral gebruikt in de duurdere melanges, zoals goudmerk, dat voor 100% uit arabica koffie bestaat. Roodmerk is een melange van 30% robusta en 70% arabica. Bij zilvermerk is het aandeel arabica 20% en robusta 80%. Robusta koffie heeft een bittere smaak.
Binnen de soorten komen weer verschillende rassen voor met verschillende eigenschappen zoals verschillende resistentieniveaus tegen schimmelziekten.
De hoogste kwaliteit kan alleen verkregen worden als alleen de rijpe vruchten geplukt worden. Een nog betere kwaliteit de Kopi Luwak, maar dit is een zeer grote specialiteit, wordt verkregen door de bonen uit de uitwerpselen van de Loewak (Paradoxurus hermaphroditus), ook wel palmroller of koffierat, te verzamelen.
[bewerk] Branden
De koffiebonen moeten gebrand en gemalen worden, voordat er koffie van gezet kan worden. Het branden gebeurt in koffiebranderijen, waarvan er enkele zeer grote zijn.
Tegenwoordig wordt voornamelijk gemalen koffie gekocht, terwijl vroeger men de bonen zelf maalde in een handkoffiemolen of later in elektrische koffiemolens. Door het vacuumverpakken is de kwaliteit nu ook van gemalen bonen goed te behouden.
Als gemalen koffie aan de lucht wordt blootgesteld worden de nog aanwezige vetten geoxideerd waardoor de kwaliteit snel achteruitgaat. Daarom wordt gemalen koffie bij de consument in afgesloten voorraadbussen of glazenpotten bewaard.
[bewerk] Zie ook
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Coffee op Wikimedia Commons. |
