Jan Campert
Jan Remco Theodoor Campert (Spijkenisse, 15 augustus 1902 - Neuengamme, (Duitsland), 12 januari 1943) was een Nederlands dichter, schrijver en journalist. Hij is vooral bekend van het gedicht De achttien dooden, dat hij schreef naar aanleiding van de executie van 15 verzetsleden (waaronder Bernardus IJzerdraat) en drie communistische Februaristakers in maart 1941.
Jan Campert werd geboren in Spijkenisse als zoon van een huisarts. Hij volgde de HBS in Vlissingen en studeerde daarna een jaar aan de Handelsschool. In 1919 ging hij werken bij de Twentsche Bank. In 1926 stapte hij over naar de journalistiek. Hij schreef aanvankelijk voor enkele regionale kranten, waaronder De Nieuwsbron. Algemeen Nederlandsen Dagblad, dat aanvankelijk alleen in Den Haag verscheen. In de jaren '20 was Campert al begonnen met het schrijven van gedichten. In de jaren '30 schreef hij ook enkele romans. In 1928 huwde hij met de actrice Joeki Broedelet, met wie hij in 1929 een zoon (de dichter Remco Campert) kreeg. Hij scheidde in 1932 en hertrouwde in 1936 met de schrijfster Clara Eggink.
Het bekendst werd Jan Campert van twee gedichten die hij tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef: het hierboven genoemde De achttien dooden en Rebel, mijn hart, gekerkerd en geknecht. Op 21 juli 1942 werd Campert met zijn helper Martien Nijkamp vlak over de grens bij Baarle-Nassau gearresteerd toen hij de 21-jarige jood Frans van Raalte naar België probeerde te smokkelen. Campert zat enige tijd gevangen in Breda, St. Michielsgestel en concentratiekamp Amersfoort. Uiteindelijk kwam hij terecht in het Duitse concentratiekamp Neuengamme, waar hij op 40-jarige leeftijd overleed.
De aanvankelijke lezing was dat Jan Campert was overleden aan longontsteking ten gevolge van uitputting. Na de oorlog werd hij als een verzetsheld beschouwd. In 1947 werd de Jan Campertstichting in het leven geroepen als 'blijvende herdenking aan de strijd der Nederlandse letterkundigen in de jaren 1940- 1945'. Een door de rechercheur van de commissie voor de perszuivering A.J. van der Leeuw geschreven rapport, waaruit bleek dat Campert zich tijdens de oorlog aan collaboratie zou hebben schuldig gemaakt, verdween in de doofpot.
[bewerk] Onderzoek
Op 19 februari 2005 verscheen een artikel in NRC Handelsblad van de hand van Godert van Colmjon, waarin voormalig verzetsman Gerrit Kleinveld verklaarde in 1970 van Jan van Bork (1909-1987), te hebben vernomen dat Campert was omgebracht door medegevangenen omdat hij de namen van de geheime kampraad aan de Duitsers had verraden - naar wordt beweerd om een betere behandeling te verkrijgen. Van Bork, een medegevangene van Campert, was in Neuengamme, naar eigen zeggen, blokoudste van de barak waar Campert op dat moment verbleef. Uit respect voor de familie van Jan Campert hadden deze verzetsmensen steeds gezwegen over Camperts rol in Neuengamme. Historici en ook Camperts zoon Remco noemden de verklaring van de verzetslieden "aannemelijk".
Naar aanleiding van deze beschuldigingen liet de gemeente Den Haag, die destijds de Jan Campert-stichting had opgericht, nader onderzoek doen door de gemeentearchivaris. De meeste van de beschuldigingen werden door hem als "onwaarschijnlijk" omschreven. Zo wordt het verhaal over zijn dood naar het rijk der fabelen verwezen: Campert overleed aan tuberculose, opgelopen in de strenge winter van 1943. Ook bleek Van Bork in een andere barak dan Campert te hebben gezeten.
Uit het rapport rijst eerder het beeld op van een man, die in de beginjaren van de oorlog te ver ging in werk voor de bezetter, maar zich later aanmerkelijk heldhaftiger gedragen heeft dan de gemiddelde Nederlander.
